Στην τρίτη του περίοδο το Δέντρο, εκδιδόμενο από το 1978, σε διμηνιαία και τριμηνιαία πλέον βάση, από τον ποιητή και πεζογράφο Κώστα Μαυρουδή, με την συντροφία (από την δεύτερη περίοδο) του Τάσου Γουδέλη, πεζογράφου, κριτικού λογοτεχνίας και κινηματογράφου, συνεχίζει να βλασταίνει κείμενα αλλά και αφιερώματα σε πλήρη και ολάνθιστα τεύχη. Μιλάμε για τεύχη – περιβόλια κειμένων σπουδαίων ξένων και εγχώριων φωνών, γνωστών και άγνωστων, αλλά και συχνότατων αφιερωμάτων, που αποτελούν πολύχρωμες καλειδοσκοπικές ματιές πάνω σε ένα πρόσωπο ή θέμα. Περίτρανο παράδειγμα τα αφιερώματα των πέντε τελευταίων τευχών που παρουσιάζουμε, θυμίζοντας ενδεικτικά άλλα προηγηθέντα θεματολόγια: Γραφές της περιπλάνησης, Κείμενα της εξορίας, Ιστορίες για τον Θεό, Ιστορίες για το Χρήμα, Κινηματογράφος και λογοτεχνία, Κείμενα των νερών, Λογοτεχνία και Ποδόσφαιρο αλλά και επιλογές από παλαιότερα εξαιρετικά κείμενα του Δέντρου (Τα αξιανάγνωστα)

Τεύχος 159-160 (Χειμώνας 2007-2008)
Αφιέρωμα στα 30 χρόνια

Με την τριακονταετή επέτειο του Δέντρου συνέβη το εξής ευτυχέστατο παράδοξο: αντί της συνήθους πρακτικής να γίνει το περιοδικό αποδέκτης «δωρημάτων» (π.χ. κείμενα συγγραφέων επί τούτου ή επί άλλου, ευχές, και άλλα υπερβολικά), συμβαίνει το αντίστροφο, εκείνο να μας προσφέρει το πλέον αναπάντεχο εορτινό γλύκισμα: έναν πλήρη Λογοτεχνικό Χάρτη των εξαιρετικών έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. H έκπληξη συνεχίζεται: η αλφαβητική λημματογράφηση των λογοτεχνικών άριστων δεν αναλώνεται στις συνήθεις ακατανόητες αναλύσεις ή γενικότητες, αλλά σκιαγραφείται η πλοκή τους, αναφέρεται η «υπόθεση», παίρνουμε μια ιδέα περί τίνος πρόκειται!

Ο κατάλογος σαφώς δεν είναι εξαντλητικός αλλά και μόνο η πλοήγησή του μας ταξιδεύει σε μαγικούς σταθμούς της λογοτεχνίας. Ξεκινάμε δίπλα στα Αδέλφια του Τερέντιου, τον Αγκοστίνο του Μοράβια και τους Αδελφούς Καραμαζόφ και καταλήγουμε στην Χρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις του Σαραμάγκου, σε Χρόνια της περιπλάνησης και σε Ωδές, παρέα με τον Ωραίο Αντόνιο του Μπρανκάτι. Ανοίγουμε π.χ. στην τύχη στο γράμμα Μ. και ξαναζούμε την καφκική Μεταφόρφωση, παρακολουθούμε τον Μετέλο του Πρατολίνι, τον Μετρ και την Μαργαρίτα του Μπουλγκάκοφ, πάμε Μέχρι το φάρο της Γουλφ, ακούμε το σπαρακτικό Μίλησε μνήμη του Ναμπόκοφ. Τα πάντα βρίσκονται εδώ: αρχαίοι, κλασικοί, Ρώσοι, μοντερνιστές, Γάλλοι, πειραματιστές, ανένταχτοι, ιδιοπρόσωποι. Δεξιά μας οι Άντριτς, Σβέβο, Μάνσφιλντ, Πιραντέλο, Μπίχνερ, Μπάμπελ, Λόρκα, Φουέντες, Παβέζε, αριστερά μας ο Νοστρόμο, η Έντα Γκάμπλερ, ο Επιθεωρητής, ο Τρίστραμ Σάντι, ο Γκοντό, η Νανά, ο Πυγμαλίων, ο αφανής Τζουντ, ο Χέρτζογκ.

Ορισμένοι από αυτούς μας κοιτάζουν από τα βάθη του χρόνου ή μάλλον των σελίδων τους σε ένθετο οκτασέλιδο. Στην πάντα απρόβλεπτη πίσω πλευρά, μεθυστικές σπονδές του Σαμ Σέπαρντ για τον Ντύλαν του Γούντι Άλλεν για τον Μπέργκμαν, του Τάκη Σπετσιώτη για τον Μαξ Οφφίλς, του Τέοντορ Αντόρνο για τα ταξίδια του.

Τεύχος 161-162 (άνοιξη 2008)
Το ράδιο παίζει εμβατήρια [Αναφορές στο πρωινό ΜΙΑΣ ΖΟΦΕΡΗΣ ΗΜΕΡΑΣ και άλλα κείμενα]

Η ζοφερή μέρα δεν είναι άλλη από την 21η Απριλίου 1967, που τα τελευταία χρόνια μοιάζει να εξαφανίζεται από τα μ.μ.ε. ή να περιορίζεται στο γνωστό κωμικοτραγικό πλάνο του συνταγματάρχου που ζητά ησυχία μες την «τάξη». Για ποιο λόγο ένα τέτοιο πρωτότυπο αφιέρωμα, εκτός από το αυτονόητο ενδιαφέρον που παρουσιάζει; Μήπως επειδή η σημερινή γενικευμένη ανοχή του δημόσιου βίου μοιάζει να έχει τις ρίζες της στην μεταπολίτευση, ως αντιπρόταση στο αυταρχικό καθεστώς της δικτατορίας; Ή επειδή πάντα θα μας γοητεύει το παιχνίδι της μνήμης που εμπλέκεται με το παίγνιο των κανόνων της γραφής, ειδικά όταν πρόκειται για τις ποικίλες οπτικές βίωσης εκείνης της σκοτεινής ανατολής μιας νέας πραγματικότητας; Το εισαγωγικό σημείωμα της σύνταξης απαντά καταφατικά και ακριβώς έτσι σε αμφότερα.

Οι φορτισμένοι μάρτυρες, εκτός και εντός οικιών, κυνηγημένοι ή μη, προέρχονται από κάθε χώρο: λογοτέχνες (Ρ. Γαλανάκη, Λ. Διβάνη, Δ. Κούρτοβικ, Π. Μάτεσις, Δ. Μίγγας, Γ. Ξανθούλης, Τ. Πατρίκιος κ.ά.), σκηνοθέτες (Α. Αγγελίδη, Ν. Κούνδουρος, Τ. Ψαράς), πολιτικοί, καλλιτέχνες, κ.ά. Στις πίσω σελίδες προσφέρονται κείμενα και διηγήματα των Αντρέα Καμιλέρι, Τρούμαν Καπότε, Κούρτσιο Μαλαπάρτε, καταγραφές για τους Όντεν, Μπέκετ, Λέσινγκ, Ρ. Μπράντμπερι, συνέντευξη της Κρίστα Βολφ κ.ά.

Τεύχος 163-164 (Καλοκαίρι 2008)
Αυτό δεν το έχω ξαναδεί πουθενά…[Η σύγχρονη Ελλάδα με το βλέμμα των ξένων]

Με τίτλο από κείμενο του Ζ.Π. Σάρτρ όταν είδε την Αθήνα, το αφιέρωμα μάς δείχνει την χώρα με των ξένων τα βλέφαρα, κάνοντάς μας να κοιτάξουμε «ό,τι έχουμε δει ή αγνοήσαμε, εθισμένοι στο προφανές…κάτι σαν μικρή αποκάλυψη…χωρίς τον νομιμοποιητικό εθισμό της ζωής μας». Σε αυτό το corpus της περιπλάνησης ο Πέτερ Χάντκε εκπλήσσεται που δεν βρίσκει ούτε ένα μικρό ξενοδοχείο στον Κολωνό, ο Μαξ Φρις διαισθάνεται την παρουσία του γερο – Πάνα ακόμα και σήμερα στην Πελοπόννησο, ο Πολ Μοράν (που κάποτε δικαιολόγησε την ταξιδιωτική του αδηφαγία με το μνημειώδες: Θελήσαμε να καταβροχθίσουμε τον κόσμο…) αντιλαμβάνεται τον προαρχαίο συνδυασμό πέτρας και ανέμου στα τοπία μας, η Βιρτζίνια Γουλφ μπαίνει στον πειρασμό να μείνει μόνιμα στους Δελφούς.

Περιπλανηθεατές ακόμη, οι Εουτζένιο Μοντάλε, Σέιμους Χίνι, Ρεϊμόν Κενό, φυσικά οι Λόρενς Ντάρελ, Χένρι Μίλερ και Ζακ Λακαριέρ , κ.ά. πολλοί άγνωστοί μου – πράγμα που εξηγείται στο επόμενο τεύχος, όπου και η αποκάλυψη πως επρόκειτο για ψευδωνυμικά παίγνια των Φ. Ταμβακάκη, Σ. Τριανταφύλλου, Τ. Σπετσιώτη, Μ. Στεφανίδη, Φ. Δρακονταειδή! Φοβάμαι πως η πλέον προφανής εικόνα της κεντρικής Αθήνας αποδίδεται από έναν έκπληκτο Μισέλ Ντεόν: εξαφάνιση λογοτεχνικών στεκιών, αναθυμιάσεις βενζίνας, απαίσια τσιμεντένια κτίρια, βρομερές ταβέρνες, ενώ η πλέον ευτράπελη είναι εκείνη της μπάντας του βρετανικού ναυτικού στο σεισμοπαθές Ληξούρι να παίζει το God save the Queen!

Στο φλίπ σάιντ: στα ίχνη του Πεσόα, η συζυγική Κόλαση κατά Μάρκες, η Πόλη κατά Παμούκ, η Φαντασία κατά Φουέντες, τα Χρώματα κατά Βιτσέντσο Τσεράμι (ο εξαίρετος σεναριογράφος των Μονιτσέλι, Σκόλα, κ.ά.). Στοιχηματίζω πως ο κυρ Σαρτρ θα έλεγε σήμερα για την ελεεινή Αθήνα «Αυτό δεν θέλω να το ξαναδώ….».

Τεύχος 165-166 (φθινόπωρο 2008)
Νεοελληνικός σουρεαλισμός [Αντίκτυπο και υποθήκες]

Είναι παρών ο σουρεαλισμός μεταπολεμικά, δηλαδή έπειτα από την εκκωφαντική του εμφάνιση στην αρχική νεοελληνική μορφή του την δεκαετία του ’30; Πού βρίσκεται, πού επιδρά, που φαίνεται; Ο υπερρεαλισμός δεν πέθανε, καθώς δεν ανευρίσκεται το πτώμα του, λέει ο Α. Αργυρίου, αλλά ζει δημιουργώντας μια νέα φαντασία και γλώσσα, προσθέτει η Ε. Αρσενίου. Για ποιον υπερρεαλισμό μιλάμε; ρίχνει στάχτη στη φωτιά ο Ν. Βαλαωρίτης, καθώς ο Κ. Βούλγαρης ορθότατα μας παρατηρεί που δεν ήπιαμε κονιάκ σε νεκροταφειακό εντευκτήριο, ούτε δειπνήσαμε μυστικά με μπακαλιάρο σε εστιατόριο του Ψυρρή, για την εκατονταετία από την γέννηση του Νικόλαου Κάλας.

Πολλοί οι συμμετέχοντες: Δ. Ραυτόπουλος, Β. Βασιλικός (που παρομοιάζει τους σουρεαλιστές με πιανίστες), Α. Βιστωνίτης, Γ. Γιατρομανωλάκης κ.ά. αλλά και συζήτηση μεταξύ Εμπειρίκου, Γκάτσου και Καραντώνη και ιστορικές αποτιμήσεις (συμφωνούμε πλήρως στην ανίχνευση υπόγειου σουρεαλισμού στον κινηματογράφο των Κοέν, Ταραντίνο, Τζάρμους, Άλεν). Στον εξωτερικό χώρο, κείμενα του κορυφαίου παραγνωρισμένου Ρώσου Δανιήλ Χαρμς και των Πολ Όστερ, Ίταλο Καλβίνο (για τον Παβέζε), Ντάριο Φο.

Οπισθοσέλιδα: η λογοτεχνία των SMS και των ιαπωνικών keitai shosetsu (κινητά μυθιστορήματα), μια συζήτηση με τον συγγραφέα (και) των κακοφωτισμένων παμπ Τζον Μπάνβιλ και δυο από τα κορυφαία κείμενα του Κώστα Μαυρουδή, για τις αφιερώσεις σε βιβλία και τις συνευρέσεις του με τον Η. Πετρόπουλο στο Παρίσι, αμφότερα αλιευμένα από το πολύπυκνο ιστολόγιό του. Συνοδευτικό δισκίο: Ανέκδοτες ηχογραφήσεις του Ανδρέα Εμπειρίκου.

Τεύχος 167-168 (χειμώνας 2008)
Οι πολλαπλές εκδοχές μιας ιστορίας. [Νεοέλληνες συγγραφείς γράφουν με το ίδιο θέμα]

Στο εξαιρετικά πρωτότυπο αφιέρωμα του φρεσκότερου τεύχους του το Δέντρο θέτει τα δεδομένα και προτείνει το εξωτερικό περίβλημα μιας ιστορίας, και μια σειρά συγγραφέων ανταποκρίνονται στο στοίχημα, ανακατεύοντας τους όρους του και «διορθώνοντας» ο ένας τον άλλον, στο αέναο παιχνίδι της λογοτεχνίας. Η πρόκληση δημιουργικότατη, η ένδειξη σαφέστατη: δεν υπάρχει αφήγηση αλλά αφηγητές, όπως γράφεται στο εισαγωγικό σημείωμα (που αποτελεί πάντα ένα ευσύνοπτο πλην ζουμερότατο κομμάτι περί του εκάστοτε θέματος).

Σ. Χαβιαράς, Δ. Πετσετίδης, Μ. Φακίνος, Ά. Σφακιανάκης, Γ. Ρωμανός, Χ. Μαυρομάτης, Η. Παπαμόσχος, Σ. Σερέφας, Κ. Λογαράς, Φ. Δρακονταειδής, Ε. Καραταΐδη, Κ. Γκιμοσούλης, Μ. Γαβαλά, Κ. Ακρίβος, Π. Μάτεσις, Ρ. Μπούκουρα κ.ά. φωτίζουν την επίπλαστη ιστορία ο καθείς από την δική του πλευρά, φακό, γωνία, εγκέφαλο, κινούμενοι σε όλες τις ποιοτικές γκάμες.

Στην γαλαρία: επιτέλους η διάκριση διηγήματος και μικρής φόρμας που μπερδεύουν συνεχώς οι κριτικοί, τα χίλια εγώ της ιδιοφυίας του Φίλιπ Ροθ, το κείμενο του Ρομπέρτο Μπενίνι για τον Δάντη, αφήγηση των παιδικών αναμνήσεων του ιταλού σκηνοθέτη Ερμάνο Όλμι και ολοκλήρωση της δοκιμής του Σάκη Παπαδημητρίου πάνω στην Ναυτία του Σαρτρ και την τζαζ που την κατέκλυζε. Και πάλι ο Κώστας Μαυρουδής θέτει ερεθιστικά ζητήματα: τι μένει από τα παλιά μας διαβάσματα; Γιατί τα βιβλιοφιλικά blogs, παρά τα όποια θετικά στοιχεία, μοιάζουν περισσότερο με μαρτυρία του τρέχοντος, κάτι που μοιάζει με ατζέντα, ένα παιχνίδι εποπτείας της αγοράς, πέρα από αξιοκρατικές ιεραρχήσεις, μια ενασχόληση ελάχιστα κινητική ως προς τον χρόνο της λογοτεχνίας;

Ένα ακόμη εξαιρετικό κομμάτι παραθέτει τις απόψεις σχετικά με τους «φυσιολογικούς» ή «μη φυσιολογικούς» αθλητές – υπερβάτες των ορίων, εκκινώντας από ένα κείμενο του Ρολαν Μπαρτ για τον Γύρο της Γαλλίας και περνώντας μέσα από μια μυθολογική ανάγνωση του βίαιου χτυπήματος του Ζινεντίν Ζιντάν στον Μάρκο Ματεράτσι στο Μουντιάλ του 2006. Μήπως εκείνο το βίαιο ξέσπασμα που ερμηνεύτηκε από πολλούς ως το τέλος του «Μύθου Ζιντάν», δεν ήταν τίποτε άλλο παρά το αποκορύφωμα της «μυθικής» και συνάμα «τραγικής» πορείας του, πορείας που ανακίνησε αρχέγονα σχήματα εγγεγραμμένα στο ασυνείδητό μας; Ναι, ναι!

Επισκεπτήρια: dentromag@yahoo.gr, τηλ. 210 3804630. Ο εκδότης Κώστας Μαυρουδής διατηρεί προσωπικό ιστολόγιο (http://costas-mavroudis.blogspot.com/), όπου μεταξύ άλλων, απανθίζονται πλείστα κείμενα των Δέντρων και όλα τα νέα για τις πρόσφατες εκδόσεις του. Στο συγγραφικό (ποιητικό και πεζογραφικό) έργο του επανερχόμαστε σύντομα.

Πρώτη δημοσίευση: εδώ.