Πανδοχείο

Παλαιότερη γραμματοσειρά, άλλης εποχής γραφιστική, οι άλλοτε μοντέρνες μακέτες και σχεδιασμοί τώρα μαρτυρούν τα χρόνια τους.  Μόνο ο λόγος μένει πάντα νέος και νεωτερικός.

David Mamet – Oleanna (1992).

Ολεάνα: το οξύ και κοφτερό έργο του θεατρογράφου των καταιγιστικών διαλόγων με τις πολλαπλές χαρακιές πάνω στη σχέση καθηγητή και φοιτήτριας. Όσο αμήχανα ήταν τα εξώφυλλα των εκδόσεων τόσο σιωπηρώς ομιλητικές είναι οι αφίσες των θεατρικών παρατάσεων ανά τον κόσμο.

Haruki Murakami – Kafka on the shore (2002), Alain Robbe Grillet – Le voyeur (1955), Frantz Kafka – The trial (1925). H πολλαπλότητα των πραγμάτων στο εξώφυλλο – τα ψάρια στο όνειρο της γάτας, τα μάτια στην εσωτερική δίκη, οι τρύπες στη διάτρητη επιφάνεια – απορροφάται στην ελλειπτική γραφή στο εσωτερικό.

                                                                                                                                                                                                            Siri Hustvedt – The summer without men (2011), Carol Anshaw – Aquamarine (1992), Amélie Nothomb – Human Rites [Les combustibles] (1994). Με ένδυμα τα γράμματα, το μπανιαρό ή τη γύμνια. Με τίτλους, μια ολόκληρη προσωπική τελετουργία. Με σώματα ιπτάμενα, ανοιχτά ή περίκλειστα. Με βουτιές στον αέρα, στο νερό ή στον ίδιο τον εαυτό. Οι γυναίκες συγγραφείς δίνουν πρόσθετες ζωές στις γυναίκες ηρωίδες τους.

Roald Dahl – Danny the champion of the world (1975), Switch Bitch (1974), My Uncle Oswald (1979). Ο θαυμαστός κόσμος του αεροπόρου λογοτέχνη και ισορροπιστή μεταξύ παιδικής και ιδανικής ενήλικης λογοτεχνίας ξεσπάει την πολυχρωμία του – και ορισιμένα αγαπημένα μοτίβα – ήδη από τα εξώφυλλα.  Η συνέχεια έχει ακόμα περισσότερες αποχρώσεις.

                                                                                                                                                                                                           John Fowles – The Collector (1963).  Τρεις εκδοχές της σαρκικής αιχμαλωσίας, τρία απεικάσματα ετερόφωτης ψυχικής δέσμευσης, τρεις εμφανείς ή ημιφανείς εκφράσεις παθολογικής συλλογής.

Amerika, The Castle, Der Prozess – Franz Kafka. Άραγε οι εξωφυλλογράφοι των καφκικών έργων βασανίστηκαν από καφκικούς εφιάλτες ή αποδέχτηκαν το αδύνατο της εικονοποίησης του έργου του;

Παλιές εκδόσεις για τον σπουδαίο ποιητή. Διασώζουν μια νοσταλγούμενη αρχαϊκότητα και μαρτυρούν κάτι αδιόρατο από την ουσία των στίχων του.

Murdoch Iris – A Severed Head (1961), Nuns and Soldiers (1980), The Flight from the Enchanter (1956). Όψεις, προσόψεις και κατόψεις της διαχρονικής γυναίκας που εξέφρασε με πνευματώδεις τρόπους η συγγραφέας.

Jorge Luis Borges – Labyrinths (1962), Ficciones (1944). Οποιαδήποτε εικονογράφηση μοιάζει ανεπαρκής για το έργο του Μπόρχες. Στέκει αμήχανη στο εξωτερικό του, αναγκαστικά απαραίτητη για να μη μένουν γυμνές οι σελίδες. Και πάλι όμως, οτιδήποτε εικονίζεται σίγουρα περιλαμβάνεται μέσα στο έργο του, ή, έστω, στο Άλεφ.

                                                                                                                                                                                                                                Νίκος Μπακόλας – Ο κήπος των πριγκήπων (1989), Εμβατήρια (1984), Η μεγάλη πλατεία (1995). Λέξεις με βαθύ περιεχόμενο, χρωματισμοί με βαθιές αποχρώσεις, χαρακτήρες βαθιά μέσα στον Τόπο και την Ιστορία τους: η σπάνια πεζογραφία του συγγραφέα αφημένη σε αφαιρετικές προσόψεις.

                                                                                                                                                                                                                 Οδός Πανός, τεύχος 118, Παρουσία τεύχος 18, Εντευκτήριο, τεύχος 53.

Έξω: το ανοιχτό βλέμμα των συγγραφέων, το κλειστό μιας μούσας κι ένα χρώμα ως πλαίσιο. Μέσα: αμέτρητα βλέμματα συγγραφέων, μούσες και χρώματα στις ένθετες ιστορίες των ανεξάντλητων λογοτεχνικών περιοδικών.

Lord Dunsany – Arthur C. Clarke & Lord Dunsany: A Correspondence (1998), Jorken borrows another whisky (1954), Collected Works (2007). Ο ευγενής φαντασιαστής λογοτέχνης σκακιστής δεν καλούσε μόνο νεράιδες για τα εξώφυλλά του.

                                                                                                                                                                                                                                             Η κατά Περέκ Ζωή: ανοίγει με πολλαπλά κλειδιά, ανθεί σε διαμερισματικά κουτιά, κρύβεται πίσω από τις προσόψεις των δρόμων…

                                                                                                                                                                                                               Η Κυψέλη του Κ.Χ.Θ. σε τρεις εκδοχές: ιδωμένη υπό το φως των φαναριών του δρόμου, κρυμμένη κάτω από τις στέγες, συμβολισμένη σε παιγνιακές φιγούρες.

Gustav Meyrink – Der Golem (1914). Όταν το Παράξενο και το Εφιαλτικό δεν εμφανίζεται σε κανένα εξπρεσιονιστικό εξώφυλλο, παρά περιμένει υπομονετικά στο μέσο των σελίδων…

Περιοδικό Υπόστεγο, τεύχη 1 (Ιούνιος 1987), 4 (Νοέμβριος 1988), 6 (Καλοκαίρι 1992), Καβάλα.

Η αίσθηση του χειροποίητου και η υποδειγματική αισθητική της πρόσοψης: δυο από τις θεμέλιες αρετές των περιφερειακών λογοτεχνικών περιοδικών – πνευμόνων της εν τω γίγνεσθαι ελληνικής λογοτεχνίας.

Ptolemaic Terrascope [περιοδικό/fanzine]: μακριά από τα φώτα κάθε δημοσιότητας, αισθητηριακότατες εκλάμψεις μιας ψυχεδελικής αναβίωσης, κάπου στα τέλη της δεκαετίας του ΄80, με την ψυχή για πάντα χωμένη στα τέλη της δεκαετίας του ΄60.

                                                                                                                                                                                                                          Οrlando Guillén –  El Costillar de Caín (2001), O. Paz, A. Chumacero, J. E. Pacheco, H. Aridjis – Poesía en Movimiento. México 1915-1966, (1966), Octavio Paz – Posdata (1970).

Η αισθητική εκδόσεων που κάποτε ήταν μοντέρνες, η μυρωδιά εκείνου του χαρτιού, το πάχος της πολύτιμης σελίδας, ο σιωπηλός ήχος μιας μελωδικής γλώσσας, τρεις νέοι κόσμοι.

Ίλιγγος πρώτος, να πετάς στα σύννεφα – κι όλα γύρω σου. Ίλιγγος δεύτερος, να στροβιλίζεσαι στα εσώτερα βάθη.

Κι άλλοι ίλιγγοι, ετεροκαθορισμένοι, θεαματικοί, οριακοί. ..

Koji Suzuki – Loop (1998), Hanif Kiureishi – The Buddha of Suburbia (1990), Arto Paasilinna – Petits suicides entre amis (1990) κι ένα περιοδικό από μια χώρα που κάποτε έλεγαν Γιουγκοσλαβία (1988).

Jerome K. Jerome, Three Men in a Boat (To Say Nothing of the Dog), 1889

Η ιστορία λοιπόν εκείνων των υπέροχων τεσσάρων, άλλοτε εικονογραφήθηκε με μιας άλλης αισθητικής εξώφυλλα….

… που συνέχισαν να ζωγραφίζουν ή/και να κωμικογραφούν τους χαρακτήρες…

…επιλέγοντας άλλες φορές να μας κρύψουν τα πρόσωπά τους….

… ή να μάς τα εξαφανίσουν εντελώς…

Claude Simon – The Trolley [Le tramway] (2001), Banana Yoshimoto – Hardboiled and Hard Luck (1999), Henry Miller – The Colossus of Maroussi (1941).

Εκδοχές του μπλε: οι αποχρώσεις αλλάζουν, η μοναχικότητα όχι: είναι ίδια στο όχημα σε ράγες που σταματούν, στο κορίτσι σε μοναχικό κρεβάτι, στον λαβύρινθο της αναζήτησης του εαυτού.

J.G.Ballard – Crash (1973) , περ. Re/Search #8-9 (1984), Concrete Island (1974)

Στον εκτυφλωτικά κίτρινο, σκοτεινό ή γκρίζο κόσμο του Μπάλλαρντ οι μηχανές γίνονται έμψυχες και οι έμψυχοι γίνονται μηχανές.

David Lodge – Thinks (2002), Roberto Arlt – Os sete loucos (1929), Marjane Satrapi – Persepolis (2000).

Παραμένοντας στην χώρα του χρωματισμένου σκίτσου, οι πέντε έμψυχοι χαρακτήρες ήδη από το εξώφυλλο εκδηλώνουν συναισθήματα προτού τα σώματά τους τεθούν σε πλήρη μυθοπλαστική τροχιά.

Boris Vian, Le Loup-Garou (1970), Gullaume Apollinaire, Alcools. Poems (Donald Revell, 1995), Jean Genet: Born to Lose. An illustrated critical history (Jeremy Reed, 2005).

To πορτρέτο του συγγραφέα. Στο βλέμμα του, όλα όσα έγραψε κι όλα όσα θέλει ακόμα να πει. Στην έκφρασή του, οι λέξεις που δεν έφτασαν, δεν άρκεσαν, δεν κάλυψαν.

Bruce Chatwin, In Patagonia (1977)

Δεύτερη ζωή. Το βαγόνι που μετέφερε ανθρώπους και πράγματα, τώρα μετατρέπεται σε στοιχείο του τοπίου.

Maria Moreno, Vida de vivos. Conversaciones incindentales y retratos sin retocar (2005)

Η κασέτα ως περιεχόμενο: μεταφορέας πολύτιμων συνομιλιών. Η κασέτα ως αντικείμενο: συγκινησιακό, πλέον, φορτίο άλλων εποχών.

Όταν μάθουμε να σκιτσάρουμε και να σκιαγραφούμε το δέντρο μας, συνειδητοποιώντας πως η απλότητα αρκεί για μια ζωή, τότε, πιθανώς, θα έχουμε την βλάστηση που μας αξίζει.

                                                    Malcolm Bradbury, Eating people is wrong (1959)

Άραγε το σκίτσο στο εξώφυλλο (που θυμίζει τις γελοιογραφίες παλαιών ελληνικών περιοδικών) προσπαθεί να συναγωνιστεί την ελαφρότητα ή τον παραλογισμό του τίτλου; Ή η κωμική προκάλυψη είναι ό,τι ιδανικότερο για μια διόλου κωμική συνέχεια;

Isaac Bashevis Singer, Gimbel the fool (1953)

Αυτές δεν είναι εκφράσεις ή μάσκες ενός, έστω και εν τίτλω, ηλιθίου. Είναι όψεις οιουδήποτε προσώπου, που προσπαθεί να αποκτήσει «πρόσωπο» διαφορετικό από το αληθινό του.

David Lodge, Nice work (1988)

H στερεότυπη Βρετανία εικονισμένη: τα ενδύματα, οι εκφράσεις, τα φουγάρα, το πράσινο, κάποιος αμήχανος αυτοσαρκασμός, ένα αδιόρατο φλέγμα, . Ο τίτλος του αδιόρατα φλεγματικού συγγραφέα ας πάει και στον μακετίστα.

Friedrich Dürrenmatt, The possible is monstrous. Selected poems

Το πιθανό είναι ούτως ή άλλως τερατώδες, όσο εφιαλτικό είναι και το πραγματικό. Ίσως πάλι η λεπτή διαφοροποίηση στην εξπρεσιονιστική απεικόνιση του εφιάλτη να είναι απλώς ότι άλλοι διαλέγουν τον θάνατό τους και άλλοι όχι.

                                                Alasdair Gray, Unlikely stories, mostly, 1983
Λες και ο κύριος Gray έγραψε ποτέ συνηθισμένες ιστορίες… Ή ιστορίες που δεν (un) θα αρέσουν (like) στους διψασμένους για πρωτότυπες πλοκές. Τίποτε απ’ αυτά: ο εικαστικότερος των βρετανών συγγραφέων έχει ξεκινήσει να γράφει ήδη από το εξώφυλλο.

                                                Kurt Vonnegut, God bless you, dr Kevorkian, 1999

Το κρεβάτι είναι μια γνωστή φυλακή. Τα δίχρωμα πλακάκια του δαπέδου, μια γνώριμη συμβολιστική. Νοσηλευόμενος είναι ο ίδιος ο συγγραφέας. Όχι μόνο σ’ αυτό το εξώφυλλο, ούτε αποκλειστικά ο συγκεκριμένος…

                                                   Ali Smith, Free love and other stories, 1995.

Άραγε οι τρεις εκφραστικές διαβαθμίσεις από το απόλυτο αγκάλιασμα στο συγκρατημένο χαμόγελο αντιπροσωπεύουν αντίστοιχες στάσεις ζωής; Ή απλώς μια φευγαλέα βόλτα με τη βάρκα συνοψίζει το πρόσκαιρο και το ευμετάβλητο των ίδιων των συναισθημάτων – ή μιας συντροφιάς;

                                           Mario Vargas Llosa, Lituma en los Andes, 1993.

Η «γραφικότητα» του απλού δρόμου και της καθημερινής σκηνής «διαβάζεται» διαφορετικά μετά την εμπειρία της ανάγνωσης του κειμένου. Οι Άνδεις των ανθρακωρύχων, των στρατιωτικών και των ανταρτών ποτέ δεν υπήρξαν αμιγώς ειδυλλιακό τοπίο ευτυχίας.

                                                  Margaret Atwood, Moral Disorder, 2006

Πού θα μπορούσε να διαφαίνεται η Ηθική Αταξία εδώ; Ως αντίθετο ή ταυτόσημο του καθώς πρέπει βλέμματος της γυναίκας ή της σύμφωνης με τους κανόνες εμφάνισή της; Στο νοσοκομειακό γαλάζιο των τοίχων; Ή μήπως ο συμβολισμός στην μετάβαση από τις λευκές στις μαύρες κάλτσες υπονοεί τον δεύτερο (τουλάχιστον) εαυτό του καθενός; Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται διάσπαρτη στην συλλογή διηγημάτων της ευστροφότατης Καναδής.

David Sedaris, Holiday on ice (1997).

Ιδού μια εικόνα – απάντηση για όλους όσους, όπως κι εγώ, αναρωτιούνταν πού τρώει, πού κάνει την ανάγκη του και πού κοιμάται ο Άγιος Βασίλης στο μεγάλο του ταξίδι στις χώρες των σπιτιών και στις οδούς των καμινάδων. Μένουν δύο εξώφυλλα να μου λύσουν τις άλλες δυο απορίες. Με την ακριβή μετρονομική γεωμετρία της, αν η φωτογραφία αυτή ήταν κινηματογραφικό πλάνο, θα είχε σκηνοθετηθεί από τον Peter Greenaway. Ο David Sedaris γνωρίζει καλά να αναδεικνύει τις ευτράπελες και απομυθοποιητικές πλευρές όλων μας. Των Αγίων συμπεριλαμβανομένων.