Περί εκδόσεων
Θα μας δώσετε ένα γενικό διάγραμμα της δημιουργίας του εκδοτικού οίκου; Πότε ξεκίνησε, τι θυμάστε από τις πρώτες του μέρες;
Ο Φαρφουλάς ξεκίνησε ως περιοδικό fanzine, δηλαδή αυτοσχέδια έκδοση ερασιτεχνικού χαρακτήρα, χωρίς να υπάρχει εκδοτικός οίκος κλπ. το 2001. Λίγο πριν το 2008 ξεκίνησαν οι εκδόσεις Φαρφουλάς και μέχρι στιγμής έχουμε εκδώσει περί τα 70 βιβλία, ενώ συνεχίζεται η έκδοση των περιοδικών Φαρφουλάς (βγαίνει περίπου ανά εξάμηνο) και Κλήδονας (που βγαίνει ανά έτος και ασχολείται με τον Υπερρεαλισμό).
Από τις πρώτες μέρες των εκδόσεων θυμάμαι φυσικά το υπέροχο αίσθημα ικανοποίησης όταν παρέλαβα τα πρώτα τέσσερα βιβλία, που εξαφάνισε κάθε αγωνία που είχα πιο πριν για το αποτέλεσμα. Επίσης την χαρά όταν τα είδα στους πάγκους ορισμένων βιβλιοπωλείων που εκτιμώ.
Είχατε κάποιο προσωπικό σχέδιο ή επιθυμία; Πώς αποφασίσατε να γίνετε εκδότης;
Αποφάσισα να γίνω …εκδότης καθώς έκανα μια χειρωνακτική εργασία για να ξεσκάσω και ταυτόχρονα μου είχε κολλήσει στο μυαλό ένα μικρό βιβλίο-διάλεξη του Δημοσθένη Βουτυρά «Τα σύμβολα στα όνειρα», του 1933, που το είχα ξαναδιαβάσει το προηγούμενο βράδυ. Αποφάσισα, σκάβοντας ένα κήπο –αυτή τη εργασία έκανα, να βγάλω αυτό το βιβλιαράκι με κάθε τρόπο. Σίγουρα δεν ήταν μια ψύχραιμη και υπολογισμένη απόφαση. Την οργάνωσα όμως με κάποια μεθοδικότητα, και επιτεύχθηκε μέσα σε 5 μήνες από τότε. Ήταν σαν μια απόδραση από κάτι που δεν μ’ άρεσε αλλά με κράταγε σφιγμένο για καιρό, δούλευα σε μια μεγάλη εμπορική εταιρία τότε.
Είχατε ή έχετε άλλη σχέση με το χώρο της λογοτεχνίας πλην της αναγνωστικής;
Γράφω κανένα δοκίμιο αραιά και που.
Πως επιλέξατε ή καταλήξατε στο όνομα;
Δεν κάνω πλάκα, αλλά μόλις είδα σε ένα βιβλίο, πάλι του Δημοσθένη Βουτυρά, τον τίτλο διηγήματος «Ο Φαρφουλάς», σκέφτηκα αυτόματα «ωραίος τίτλος για περιοδικό!» Αλλά και η ιστορία του διηγήματος ήταν πολύ βολική γιατί αν και γράφτηκε το 1935, μέσα από τον έντονο συμβολισμό της ήταν σαν να μίλαγε για το τώρα. Και έτσι έβαλα μπροστά το περιοδικό για να βρουν χώρο οι ανησυχίες, οι δικές μου και μιας μικρής παρέας, περί των «κατ’ επίφαση» λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών προβλημάτων, και λέω «κατ’ επίφαση» γιατί στην ουσία τα προβλήματα της Τέχνης είναι και προβλήματα ζωής. Ζωής και θανάτου!
Ποια ήταν τα πρώτα βιβλία που εκδώσατε,
Μαζεμένα τέσσερα: «Τα σύμβολα στα όνειρα, μία διάλεξη και εννέα διηγήματα» του Δημοσθένη Βουτυρά, «Τέσσερις λίβελοι» του Γιώργη Ζάρκου (γραμμένο σε φωνητική γραφή), «Τα γραπτά της Α-νοησίας» του Edward Leer, και «Το μπαούλο με τις μπίλιες» ποίηση του Νίκου Σταμπάκη, ο οποίος είχε μεταφράσει το βιβλίο του Leer.
Για ποιους τίτλους είστε υπερήφανος; Ποιο βιβλίο σας απολαύσατε ως την τελευταία σελίδα; Ποιο θα προτιμούσατε να μην έχετε εκδώσει;
Υπερήφανος δεν είμαι γενικά. Τα βιβλία τα καμαρώνω όμως. Γιατί το καθένα είναι γραμμένο «με τίμιο χέρι», όπως είχε πει και ένας συγγραφέας που έχω εκδώσει, ο Λεωνίδας Βασιλειάδης. Όταν είμαι στην αποθήκη, που είναι στοιβαγμένα για να τα τακτοποιήσω ή να κάνω απογραφή, θυμάμαι τις χαρές και τις στεναχώριες που συνδέονται με το κάθε βιβλίο (πιο πολύ τις χαρές), αλλά για κανένα δεν έχω νιώσει ότι είναι παρείσακτο. Έχω όμως μια ιδιαίτερη αδυναμία στον Βουτυρά, στον Απολιναίρ, στον Αρχίλοχο, στον Καραγκιόζη και στον συγγραφέα που προανέφερα.
Ποιους άλλους τίτλους άλλων εκδοτικών οίκων θα θέλατε να έχετε εκδώσει εσείς;
Αν δεν είχαν εκδοθεί θα ήθελα να έβγαζα «Τα άσματα του Μαλντορόρ», στην μετάφραση και έκδοση του Ελεύθερου Τύπου, την «Δυναμική της δημιουργίας» του Antony Storr από τις εκδόσεις Κάλβος, τα «Ποιήματα» του Εγγονόπουλου, την «Περίληψη Περιηγήσεων» του Παναγιώτη Ποταγού, που έβγαλαν πρόσφατα οι εκδόσεις Εκάτη και σίγουρα μερικά άλλα ακόμα.
Όλα αυτά βρίσκονται πάντα σε περίοπτη θέση στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεών μας.
Σε ποιο βαθμό συμμετέχετε στην αισθητική εμφάνιση των εκδόσεων (εξώφυλλα κλπ.); Από πού αντλείτε τις ιδέες για τα εξώφυλλα, ποια στοιχεία υπολογίζετε για να καταλήξετε στην εκάστοτε επιλογή;
Τα βιβλία τα φτιάχνουμε μόνοι μας όσο αφορά τη σελιδοποίησή τους και το εξώφυλλο που θα έχουν. Στα εξώφυλλα αποφεύγουμε τα έργα από γνωστούς ή καταξιωμένους ζωγράφους (η εύκολη λύση) και προσπαθούμε όσο μπορούμε να παίξουμε πάνω στη βασική ιδέα ή ακόμα και σε μια γοητευτική λεπτομέρεια που κρύβει το κάθε βιβλίο. Αυτό το παιχνίδι άλλες φορές πετυχαίνει άλλες όχι. Συνήθως όμως βγαίνει κάτι καλό. Εμπιστευόμαστε αρκετά την τύχη ή το απρόοπτο και την αλχημεία της Αναλογίας.
Ανάμεσα στους ποικίλους σημαντικούς αλλά συχνά αντικρουόμενους τομείς του έργου ενός εκδοτικού οίκου ορίσατε συγκεκριμένες προτεραιότητες; Για παράδειγμα, πληθώρα εκδόσεων, έμφαση στους τίτλους, ιδιαίτερη επιμέλεια, ποικιλία ειδών;
Συνήθως η πρώτη προτεραιότητα καθενός είναι η επιβίωσή του. Από κει και πέρα έρχεται η χαρά της επικοινωνίας με τους άλλους και της δημιουργικότητας. Μέσα από την κρίση όπου η επιβίωση καθίσταται περισσότερο δυσχερής, τελικά επιβεβαιώσαμε ότι αυτή πάει μαζί με την χαρά της δημιουργίας. Αν τα διαχωρίσεις ούτε το ένα θα καταφέρεις ούτε το άλλο.
Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ένας εκδοτικός οίκος;
Η ανεντιμότητα που δυστυχώς υπάρχει στον χώρο του βιβλίου όσο αφορά τις οικονομικές συναλλαγές, ανεξαρτήτου τάξης μεγέθους και δυνάμεως των εμπλεκόμενων μερών. Και όλα αυτά υπό το περιτύλιγμα μιας δήθεν ψευτο-πολιτισμένης ατμόσφαιρας που πλασάρεται προς τα έξω, ενώ από πίσω είναι «ο θάνατός σου – η ζωή μου».
Υπάρχει κάποιο ειδικότερο, πιθανώς λιγότερο γνωστό στοιχείο των εκδόσεων στο οποίο θα θέλατε να δώσετε ιδιαίτερη έμφαση (π.χ. κάτι που δεν γνωρίζουν οι αναγνώστες ή δεν έχει τονιστεί όσο αξίζει);
Πολύ ιδιαίτερο ρόλο στην ενθάρρυνση, την έμπνευση και το άνοιγμα των οριζόντων του περιοδικού και των εκδόσεων έπαιξε ένας μοναδικός και ανεπανάληπτος άνθρωπος, ο Μανόλης Αυτιάς, ο θρυλικός Λούης που περιγράφει στα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» ο Μουρσελάς. Ο Μανόλης έφυγε από κοντά μας ακριβώς πριν 2 χρόνια, στις 28 Ιανουαρίου του 2012. Τον αγαπάμε και τον θυμόμαστε πάντα…
Διατηρείτε προσωπική σχέση με τους έλληνες συγγραφείς σας;
Προσωπική σχέση πάντα υπάρχει, αλλά δυστυχώς όχι τόσο όσο θα μπορούσε να ήταν αν ζούσαμε σε μια μικρότερη και ανθρωπινότερη πόλη.
Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφησή τους στις εκδοτικές σας επιλογές σας;
Έχω τελειώσει το τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά κάτι που αποδείχτηκε παντελώς άχρηστο για ό,τι έκανα επαγγελματικά. Το ΔΙΚΑΤΣΑ του εαυτού μου δικαιολογημένα δεν το αναγνωρίζει πλέον, και ευχαρίστως θα το επέστρεφα αν υπήρχε τέτοια διαδικασία εκεί που το πήρα.
Βιοπορίζεστε από τον εκδοτικό οίκο;
Από τον εκδοτικό οίκο και το βιβλιοπωλείο που φτιάξαμε με την σύζυγό μου Αργυρώ τα τελευταία 2 χρόνια στην οδό Μαυρομιχάλη 18.
Ποια βιβλία περιλαμβάνονται στα άμεσα εκδοτικά σας πλάνα;
Ακόμα δεν έχουμε οριστικοποιήσει κάποιες ιδέες που υπάρχουν, αλλά σίγουρα ό,τι κάνουμε θα είναι στα πλαίσια που έχουμε χαράξει με επίκεντρο τον Υπερρεαλισμό και τις παραφυάδες αυτού, μια σειρά αγνοημένους αλλά σημαντικούς παλιούς Έλληνες λογοτέχνες, και νέους που έχουν το στοιχείο της ανατρεπτικότητας και του πειραματισμού στη γραφή τους.
Πως κρίνετε την σύγχρονη εκδοτική κατάσταση; Σε ποιο βαθμό επηρεάζουν οι τρέχουσες συνθήκες την παραγωγή και την αγορά των βιβλίων σας;
Για τα βιβλία που βγάζουμε ποτέ δεν υπήρχαν ιδανικές συνθήκες. Είμαστε όμως αναγκασμένοι να γινόμαστε πιο προσεκτικοί στα θέματα του κόστους των βιβλίων που βγάζουμε για να μην πέσουμε έξω.
Περί ανάγνωσης και συγγραφής
Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς;.
Παλαιότεροι: Κάλβος, Παπαδιαμάντης, Βιζυηνός, Μητσάκης, Βουτυράς, Ζάρκος, Κόντογλου, Τσιφόρος, και φυσικά Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος, Τριαντάφυλλος Πίτας, Θωμάς Γκόρπας και Πάνος Κουτρουμπούσης,. Από νεότερους Καλοζώης, Ρεούσης, (ζούνε και οι δύο στην Κύπρο) Λεωνίδας Βασιλειάδης, Ποιητής (έτσι είναι το παρατσούκλι του – κατά κόσμον Μιχάλης Κρίαλης) και σίγουρα είναι κι άλλοι αρκετοί που τους αδικώ που δεν τους αναφέρω, γιατί απ’ αυτούς, άντε 2 να ήταν στη λίστα των 100 καλύτερων βιβλίων που βγήκε πρόσφατα.
Από ξένους συγγραφείς αγαπημένοι είναι ο Λωτρεαμόν, ο Μπενζαμέν Περέ, ο Χάσεκ, ο Απολιναίρ, ο Λόρκα, η Ελεονόρα Κάρριγκτον και η Τζόυς Μανσούρ για να πω και δύο γυναίκες
Σκεφτήκατε ποτέ το ενδεχόμενο της συγγραφής;
Ολοκληρωμένα ακόμα όχι…
Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;
Είναι μια περίοδο που ξαναδιαβάζω τον Παπαδιαμάντη με αφορμή ένα βιβλίο εκτός εμπορίου που κυκλοφόρησε με κείμενα της Μάρης Θεοδοσοπούλου γραμμένα κατά το έτος Παπαδιαμάντη στην εφημερίδα Εποχή. Επίσης διαβάζω παλιά τεύχη των περιοδικών «Ιστορία Εικονογραφημένη» και «Κλασσικά Εικονογραφημένα» που είναι καταπληκτικά! Να πω με την ευκαιρία ότι το βιβλιοπωλείο μας είναι και παλαιοβιβλιοπωλείο οπότε πολλά απ’ αυτά που βρίσκουμε καλύπτουν και τις δικές μας αναγνωστικές ανάγκες και ιδιαίτερες απαιτήσεις.
Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έν
τυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;
Ανέφερα είδη πριν κάποια.
Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!
Όποια και αν είναι η ερώτηση, η απάντηση ΔΕΝ είναι –κατ’ ανάγκη– ο άνθρωπος. Ελπίζω κάποια στιγμή ν’ απαλλαγούμε και ως πολιτισμός και ως άνθρωποι από την αφόρητη φιλαυτία του ανθρωποκεντρισμού. Γιατί αλλιώς δεν μας βλέπω να επιβιώνουμε ως είδος…
Σας ευχαριστώ!
Πανδοχείο 