Πανδοχείο

Γελάει καλύτερα όποιος γελάει πάντα

Αφού λοιπόν μας έδωσε σελίδες καυτερές και πάντως πεντανόστιμες στο Μπαχαρικό του Λεξικό (που μετρά εκδόσεις επί εκδόσεων), μας εισήγαγε στην επιστήμη του Κάμα Τσούχτρα, λεξικογράφησε μεταξύ άλλων λήμματα Αθωνικά, Μαύρα, Βρώμικα και άλλα, συνέταξε πλήρες Λεξικό του Σεξ για να πλουτίσουμε το σεξιλόγιό μας, αποτόλμησε ακόμα κι ένα Λεξικάκι που παίζει με τον Θάνατο (όσο ζούμε θα τον κοροϊδεύουμε), έρχεται ο Αυτουργός των Αιφνίδιων Λημμάτων να μας ξεκαρδίσει με επί τούτου έργο, λες και νωρίτερα δεν έχουμε ήδη γελάσει με όλα αυτά τα απρόβλεπτα λεξικά με τα αιφνίδια λήμματα. Γιατί αυτή είναι μια μόνο από τις ιδιότητές τους: σε αντίθεση με όλα τα άλλα, εδώ όχι μόνο ποτέ δεν ξέρεις ποια λέξη ακολουθεί αλλά και πόσο θα σε αιφνιδιάσει.

Αστείοι και αστειότητες, γελαστικοί και γελοίοι, γέλωτες και χαμόγελα, ανέκδοτα και κωμικά απαγορευμένα, οτιδήποτε σπάει την ισιάδα του στόματος με καμπύλη προς τα πάνω, εδώ δηλώνει αλφαβητικώς παρόν: περίφημοι γελοιογράφοι όπως ο Laplace, ο Reiser ή ο Wolinski, Έλληνες ομότεχνοι των παλιών περιοδικών, σούπερ ήρωες όπως ο επιθεωρητής Κλουζό, αξέχαστοι χαρακτήρες ελληνικών ταινιών, εμβληματικές μορφές όπως ο Σαρλό και οι αδελφοί Μαρξ, τα Γελαστά Ζώα του Κωστή Παπαγιώργη, η αξέχαστη Τζόαν Ρίβερς από μια εποχή όπου η stand up comedy δεν υπήρχε καν ως όρος και βέβαια ο πολυαγαπημένος μου Μπαντ Σπένσερ έχει την θέση που του αξίζει, πόσο μάλλον όταν χρόνια μετά τα αεροπλανικά του χαστούκια κι εκείνη την έκφραση, ετοιμοθάνατος «στ’ αλήθεια» ψέλλισε ένα απλό «ευχαριστώ».

Εδώ συνυπάρχουν αποσπάσματα και αναφορές βιβλίων, όπως η υπέροχη Ανήκουστη Βλάβη του Ντέιβιντ Λοτζ, οι χρήσιμες υποδείξεις της γελωτολόγου Στεφανί Ντέιβις, όψεις της σάτιρας και της φαρσοκωμωδίας, εικόνες που προκαλούσαν έστω και πνιχτό γέλιο, όπως το μαλλί λάχανο των μαμάδων, άγνωστες ιστορίες όπως το ξεκαρδιστικό πλην «σόκιν» ενέχυρο του Φρανσουά Βιγιόν στο δικαστήριο ή ο βασιλιάς Λουδοβίκος Φίλιππος Α΄ σκιτσαρισμένος ως αδηφάγος και πλεονέκτης Γαργαντούας, πιθανώς η πρώτη πολιτική γελοιογραφία που απαγορεύτηκε με αποτέλεσμα ο Ονορέ Ντομιέ να βλέπει επί έξι μήνες τον κόσμο ριγέ, όπως θα έλεγε και ο Νίκος Τσιφόρος, παρών και αυτός.

Ως επί το πλείστον δε, γελούν όσοι, έχοντας επίγνωση των ελάχιστων ικανοτήτων τους, εξαναγκάζονται, για να διατηρούν την αυτοεκτίμησή τους, να προσέχουν τις ατέλειες των άλλων. Συνεπώς το πολύ γέλιο με τα ελαττώματα των άλλων είναι σημείο μικροψυχίας. Διότι είναι ένα από τα κύρια καθήκοντα των μεγαλόψυχων ανθρώπων είναι να απαλλάσσουν τους άλλους από τον περίγελο, καθώς και να συγκρίνουν τους εαυτούς τους με τους βέλτιστους έγραφε ο Τόμας Χομπς στο «Περί Παθών» κεφάλαιο στο μείζον έργο του Λεβιάθαν κι ένα άλλο απρόσμενο στοιχείο του Λεξικού είναι ακριβώς οι πηγές από σημαντικά έργα που δεν θα φανταζόταν κανείς ότι έχουν θέση εδώ. Ο Τάιμπο βέβαια αναμενόμενα έχει, όπως και το αξέχαστο τραγικό Αστείο του Κούντερα.

Το Λεξικό δεν είναι μόνο γελαστικό αλλά και χαμογελαστικό. Το χαμόγελο, σκέφτομαι,  είναι το δίδυμο αδελφάκι του γέλιου, απλώς το ένα δείχνει πιο εύθυμο από το άλλο και κάνει λίγο περισσότερο θόρυβο. Δεν είναι βέβαια πάντα ειλικρινές: Η αεροσυνοδός, όταν παίρνει επιτέλους το δίσκο μού χαμογελάει. Από πού κι ως πού; αναρωτιέται ο ήρωας του Μαξ Φρις στο Ας με λένε Γκάντεμπαϊν, που αργότερα διαπιστώνει πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ «είναι αναγκασμένος σε κάθε πρώτη σελίδα να χαμογελάει, αλλιώς δεν τον ξαναψηφίζουν». Μιλώντας για πολιτικούς ο Μάρκ Τουέιν που γνώριζε καλά την τέχνη της ευθυμογραφίας είπε κάποτε: Μην πείτε στη μητέρα μου ότι ασχολούμαι με την πολιτική. Νομίζει ότι είμαι πιανίστας σε μπουρδέλο.

Οι Κινέζοι λένε ότι υπάρχει τύχη, όμως και χτυπάει την γελαστή πόρτα, ενώ ένας άγνωστος υποστηρίζει ότι το χιούμορ είναι το ντεκολτέ του άντρα. Είναι και κάποια πράγματα με τα οποία γελάει κανείς μονάχα όταν περάσει καιρός, έλεγε ο συνταξιούχος μποξέρ Ατίλιο Ντάουν. Είναι ένα βιβλίο λιαν ευρούφηκτον, πρόχειρο σε όλους (αστειόφιλους, αστειόφοβους, αστείους και λοιπούς τύπους του άστεως) όπως ακριβώς το υποτιτλίζει ο συγγραφέας το εξώφυλλό του. Σωστά όλα, με μια υποσημείωση: δεν γελάει μόνο καλύτερα όποιος γελάει πάντα, όπως κάπου γράφεται μέσα στα εκατοντάδες λήμματα· ζει πραγματικά όποιος γνωρίζει, αναβλύζει και υποδέχεται όλες τις όψεις του γέλιου.

Εκδ. Αλεξάνδρεια, 2016, σελ. 358. Περιλαμβάνονται  «βιβλιογραφία, φιλμογραφία και άλλες πηγές πληροφόρησης».

Δημοσίευση και σε mic.gr / Βιβλιοπανδοχείο 214, με τίτλο Falling in laugh.

Ο Νίκος Δ. Πλατής στο Αίθριο του Πανδοχείου εδώ.