Μαρία Γιαγιάννου – Μελανίππη

Η μελανή της λύπη και ο δικός μας διχασμός

Αν ξέρανε τι είμαι εγώ που κόβω ένα λεμόνι από τη λεμονιά, θα τους κόβονταν τα ήπατα. Με ταυτίζουν με αυτό το στιγμιότυπο, πράγμα απείρως διασκεδαστικό. Ζουν στην απόλυτη άγνοια. Μια τέτοια γνώση θα ξεφτίλιζε την κοσμοθεωρία τους. Όμως, έτσι είναι. Βλέπουν το πάνω μέρος μου και μπορούν να συνεχίσουν με ηρεμία τη ζωή τους. Η πεντάμορφη δίχως το τέρας έχει ένα εντελώς ακίνδυνο, όσο και εφήμερο, ενδιαφέρον. [σ. 23]

Από τις πρώτες γραμμές η ηρωίδα αγωνίζεται να σταματήσει για μια στιγμή ο φόβος της· είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει σε ταράτσα. Κοιτάζει άπληστα ολόγυρα, καταπίνει μία μία τις τριακόσιες εξήντα μοίρες που την περιβάλλουν, χωρίς τους τοίχους τους σπιτιού. Υπέρβαρη, πανύψηλη, υπερφυσική, αισθάνεται τη σκιά της κατάλληλη μόνο για ταπετσαρία, το τομάρι της στις εγκαταστάσεις κάποιου ρημαγμένου τσίρκου. Αλλά αυτό που δεν μπορεί να αποφύγει είναι η θέα του δικού της εαυτού. Μέσα στο σπίτι της η απελπισία την καταναλώνει, οι ελπίδες της «σκουπίδια, τσίχλες λιωμένες από το άσκοπο χιλιομάσημα που πέφτουν σαλιωμένες πάνω στα χαρτιά», οι εξισώσεις δεν της βγαίνουν.

Αιχμάλωτη του εαυτού της, θυμωμένη με βούλα, η Μελανίππη επιθυμεί να δει και να ζήσει με τους «άλλους», κι ας αντιλαμβάνεται πως οι άλλοι δεν ξέρουν περισσότερα· όλοι τους έμαθαν να διακρίνουν τις διαφορές αλλά κανείς δεν έμαθε να τις συμφιλιώνει. Η διαφορά τους από τους άλλους τους κολάκευσε, η διαφορά όμως από τον ίδιο τους τον εαυτό παραμένει ανέγγιχτη. Ενώ ο δικός της άλλος είναι σύντροφος, με σάρκα και οστά, συν/υπάρχει μαζί της.

Η κενταυρίδα Μελανίππη, τιμώμενη από τον Ευριπίδη με τραγωδίες χαμένες σήμερα, εξακολουθεί, όπως κάθε μύθος, να ζει δίπλα μας, ανάμεσά μας, κάπου κρυμμένη σε άβλεπτο διαμέρισμα, κάπου καταχωνιασμένη πίσω από τοίχους και σελίδες. Εκείνη δεν αισθάνεται κανονική, όπως εμείς, δεν είναι άνθρωπος, δεν είναι καθαρά έλλογο ον. Για εκείνη η είμαστε εύκολοι ως άνθρωποι, επαναλαμβανόμαστε ο ένας μετά τον άλλον, έχουμε διαλέξει τις λέξεις μας και τις αναπαράγουμε για πάντα· μας στιγμάτισαν προτού προλάβουμε να αμυνθούμε. Αυτή διατηρεί ακόμα το άλεκτο.

Βαρέθηκα την τηλεόραση, βαρέθηκα το διάβασμα. Τα βιβλία μου σταδιακά σβήνονται. Διαβάζω τις σελίδες και μου φαίνονται κενές. Κατάλαβα το ψέμα τους. Δεν θέλω άλλο να μεταφέρομαι με τις μεταφορές. Θέλω να βγω. Αυτός είναι ο λόγος που αποφάσισα να σκίσω τα βιβλία μου. Συμβαίνει μεθοδικά, όχι με ανία. Εξάλλου, δεν θέλω να εκδικηθώ τα λογοτεχνία, που τόσα χρόνια τώρα είναι η βασική μου μηχανή απόδρασης. Απλώς έφτασε η ώρα να τη χρησιμοποιήσω. Σκίζω τις σελίδες και γράφω πάνω σμε χοντρό μαρκαδόρο τις δικές μου αρλούμπες, τις κάνω σαΐτες και τις στέλνω έξω στο δρόμο. Οι άνθρωποι τις ανοίγουν, διαβάζουν και, προς μεγάλη μου έκπληξη, συχνά τις κρατάνε. Αυτό θα πει μεταμοντερνισμός. Γράφω πάνω στα γραμμένα και οι άλλοι ενθουσιάζονται. [σ. 58 – 59]

Οι άλλοι παραμένουν επιθυμητοί, το ίδιο και οι λέξεις τους · και περισσότερο από την ισοτιμία η Μελανίππη ποθεί την ορατότητα. Έστω και νεκρή, να ταφεί με λυτά καθαρά μαλλιά, γυμνή· να μη μείνει τίποτα κρυφό. Θυμάται τον έφιππο αυτόχειρα λογοτέχνη που επιχείρησε την έσχατη απόπειρα ζωής και δοκιμάσει να πληγώσει το αλογάκι της, να κοπεί στα δύο. Τα πόδια της θύμωσαν, οι οπλές της καταχτυπούσαν το πάτωμα, η ουρά της αναταράχτηκε, ένα ανθοφέρετρο που ονομάζουν βάζο έσπασε. Πώς να επικοινωνήσει με αυτούς τους άλλους; Αντιγράφει αποσπάσματα από τον Φαίδρο σε σαΐτες και τις ρίχνει στους περαστικούς. Παραγγέλνει πίτσα και για μια στιγμή σκέφτεται να αποκαλυφθεί· μα απομένει στην ταραχή της ανθρώπινης εγγύτητας, του παρ’ ολίγον, και μονολογεί…

Όλοι εσείς που πατάτε κάτω από το παράθυρό μου με τα ωραία σας πόδια έχετε την εντύπωση ότι, μοιράζοντας ηχηρές σφαλιάρες, θα κατατροπώσετε δήθεν τους δεσμοφύλακές σας και θα ελευθερωθείτε. [σ. 26]

Τα πρακτικά της επιβίωσης τής παρέχονται από την μητέρα της. Αλλά η Νεφέλη πρέπει να μείνει ανέφελη, οι υποχρέωσή της εξαντλείται σε σύντομες επισκέψεις. Το μαμά, μείνε απαντιέται με το Μέλανι, έχω κι άλλες δουλειές. Η δυνατότητα ερωτικής συνομιλίας, πάλι, προσφέρεται αφειδώς από το διαδίκτυο. Μόνο που ο δικός της «Βελλεροφόντης» δεν γράφει ποιήματα αλλά σκόρπιες λέξεις στο τσατ και τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του εξαντλούνται στην κατάκτηση της γυναίκας στην άλλη πλευρά της οθόνης. Δεν έχει χώρο να τρέξει, δεν έχει την τύχη να κουράζεται, μένει ξύπνια. Στις διαφυγές της, αφήνει τον Πάνα να την πλησιάσει, τον γνωρίζει από γκραβούρες και αφήνει τη σκιά του να αφήσει το σπέρμα της.

Δισυπόστατη και δυσιππόστατη, διχασμένη και ενωμένη, η Μελανίππη είναι η γυναίκα Κένταυρος του 21^ου αιώνα, η γυναίκα όλων των αιώνων, το «πλάσμα» που έμαθε να συνθλίβει κάθε ερωτισμό και σεξουαλικότητά της. Το (άλογο) ζώο που ημι-είναι, ταυτίζεται με το άλογο (ζώο) που αποτελεί. Τι ειρωνεία, αυτή που είναι κυριολεκτικά ολόκληρη και ολοκληρωμένη δεν έχει καμία θέση στον κόσμο. Εκείνη είναι η φυλακισμένη ενώ οι μισοί είναι ελεύθεροι· αν κι εξαρχής η ελευθερία τους της φαινόταν ύποπτη. Πώς μπορεί κανείς να αισθανθεί ελεύθερος όταν είναι μισός, πώς μπορεί κανείς να ευτυχήσει ανολοκλήρωτος, ανολοκληρωμένος; Αν αρχίσουμε να ξεφλουδίζουμε τα σώματά μας από τα ενδύματα, αν αρχίσουμε να ξεγυμνώνουμε τους ψυχισμούς μας από τα αλλότρια, αν αρχίσουμε να αφαιρούμε εποχές και περιόδους, τι (περι)μένει; Πόσα αρχέτυπα και μύθους περικλείει ο πυρήνας εντός μας; Πόσοι διχασμοί ενυπάρχουν στον καθένα μας, μη ορατοί, ασφαλώς καλυμμένοι στην κανονική φυσιολογία; Δυνάμει Μελανίππες και Μελάνιπποι είμαστε όλοι μας.

Κάποτε η Μελανίππη θα αποφασίσει να βγει έξω. Θα μπορούσε ως άλλη, τερατώδης Έμιλυ Ντίκινσον να παραμένει φυλακισμένη γράφοντας ποιήματα και επιστολές. Θα μπορούσε ως θηλυκή Κάσπαρ Χάουζερ να ζήσει απόβλητη, κατακρυπτέα. Αλλά πραγματοποιεί την πολυπόθητη έξοδο. Ο μύθος δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα, μπαζώθηκε μαζί με τα θαλάσσια ζώα, και κανείς δεν φαντάζεται ότι επιβιώνει. […] Ο μύθος έχει σάρκα και οστά και τον γέννησαν οι άνθρωποι. Απλώς, έκτοτε, δεν μπορούν να τον αναγνωρίσουν.[σ. 115]

Αυτή η πρόζα προσπελαύνεται με διαφορετικούς τρόπους και διαβάζεται με πλείστες αναγνώσεις. Αρχιτεκτονημένο κείμενο, θεατρικός μονόλογος, πεζή ποίηση, δοκίμιο πάνω στο  διάφορο και το άλλο, τελευταία επίκληση του μύθου, αυτοψυχαναλυτική έκθεση, καλλιγραφημένο πεζογράφημα και πάνω απ’ όλα: φωτογραφία και καθρέφτης μας.

Εκδ. Σμίλη, 2012, σελ. 118.

Η συγγραφέας στο Αίθριο του Πανδοχείου, εδώ.