Πανδοχείο

Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

H Λαμπερή Μέρα είναι μια συλλογή διηγημάτων- παλιών και νέων. Κοινό τους θέμα είναι η απώλεια. Ήθελα να δω πώς ζει κανείς ύστερα από μια μεγάλη απώλεια, με ποιες διαδικασίες συνεχίζει να ζει.

Θα μπορούσαμε να έχουμε μια μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά ή για όσα κρίνετε (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);

Στο βάθος η ίδια διακαής επιθυμία. Να μιλήσω για τις μετατοπίσεις ταυτότητας, για το πώς στη διάρκεια της ζωής γινόμαστε Άλλοι και πως μέσα από τους κατακερματισμένους εαυτούς μας επιχειρούμε άλλοτε με επιτυχία, άλλα κυρίως με παταγώδεις αποτυχίες, να βρούμε ένα είδος γαλήνης. Ακόμη και στο νέο προεφηβικό μου μυθιστόρημα «Έρχεται ο Ινξορ», ο κεντρικός ήρωας, ένας ενδεκάχρονος εξωγήινος, ονειρεύεται να συναντήσει του Άλλους, τους Γήινους, ώστε να μάθει –μέσω των άλλων- ποιος είναι.

Ποιες επιπλέον ιδιαιτερότητες, απαιτήσεις και δυσκολίες έχει η συγγραφή της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας;

Είναι η ίδια ακριβώς δουλειά επειδή τα παιδιά – αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύουν όσοι τους απευθύνονται με υποκοριστικά – είναι αδέκαστα, ελίσσονται, έχουν ένστικτο και με μια παράξενη προοικονομία τα ξέρουν όλα.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Γράφω παντού. Ο αγαπημένος μου χώρος είναι τα αεροδρόμια. Και τα ξένα μακρινά μέρη όπου δεν με ξέρει κανείς αρκετά καλά οπότε μπορώ να είμαι ο εαυτός μου.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Δεν ξέρω πως ακριβώς συμβαίνει. Στις καλύτερες στιγμές είναι ενστικτώδες το γράψιμο κι έρχεται από ένα βαθύ σκοτεινό πηγάδι ύστερα από μια περίοδο θλίψης. Στην αρχή ανεβάζεις τον κουβά, το νερό μυρίζει άσχημα, το σχοινί σου γδέρνει τα χέρια. Μετά, όταν αντιληφθείς ποιο ακριβώς είναι το φορτίο –τι περιέχει ο κουβάς- δουλεύεις με άγρια χαρά.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Όχι, ποτέ. Νομίζω ότι ζουν μέσα στα βιβλία. Δεν μπορώ να τους φανταστώ σε άλλη συνθήκη. Ούτε έχω αναρωτηθεί γι αυτούς. Ίσως έτσι να εξορθολογίζω το αίσθημα απώλειας όταν ένα βιβλίο – κυρίως ένα μυθιστόρημα – τελειώνει.

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Γράφω πάντα κάτι συγκεκριμένο, κάτι που έχει αρχίσει και θέλω να μάθω πώς θα εξελιχθεί. Διαβάζω πάντα ό, τι έγραψα τις δυο τρεις τελευταίες μέρες για να ξαναβρώ τη θερμοκρασία του κειμένου. Αν έχω αφήσει το κείμενο για καιρό, το ξαναδιαβάζω ολόκληρο, διορθώνω και περιμένω: συνήθως το βιβλίο δουλεύει υπόγεια- κι όταν σε απασχολεί γράφεται κι όταν δε γράφεις. Οπότε χρειάζεται υπομονή. Και σιωπή. Μουσική ούτε κατά διάνοια. Με διαλύουν οι θόρυβοι. Συνήθως μουσική ακούω μετά, κάτι άγριο και χορευτικό κατά προτίμηση, για εκτόνωση. Όταν είμαι μόνη μου δε χορεύω «ωραία», πηδάω πάνω κάτω για να υποχωρήσει η μυική ένταση

Γράψατε ποτέ ποίηση – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Έγραφα νεότερη. Σήμερα σπάνια, όταν συμβεί κάτι δραματικό, κάτι που δεν μπαίνε σε τάξη με παράταξη λέξεων και λογικών νοημάτων. Η ποίηση που γράφω είναι αλλόκοτη και τρομακτική, δε θα τη δημοσίευα ποτέ.

Τι γράφετε αυτό τον καιρό;

Μόλις τέλειωσα ένα θεατρικό για παιδιά. Και παλεύω κι ένα θεατρικό για ενηλίκους που με απασχολεί πολύ. Μαζί με το άντρα μου, τον φωτογράφο Δημήτρη Τσουμπλέκα, γράφουμε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Η διαδικασία είναι διασκεδαστική και πολύ διαφωτιστική – αν γράφεις μαζί με κάποιον, κατανοείς μερικά πράγματα που συνήθως δεν τα συζητάς ποτέ με τον εαυτό σου, μόνος σ’ένα δωμάτιο. Τουλάχιστον όχι άμεσα.

Επίσης έχω στα σκαριά εδώ και ένα χρόνο ένα μυθιστόρημα που το πιάνω και το αφήνω – με δυσκολεύει πολύ.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Εμμανουήλ Ροΐδης, Ξαβιέ ντε Μαιστρ, Στέφαν Τσβάιχ, Άιρις Μέρντοχ, Ε.Χ. Γονατάς,  Μαργαρίτα Καραπάνου. Τα πρώτα βιβλία της Μάργκαρετ Άτγουντ, τα τελευταία του Φίλιπ Ροθ. Επίσης: Ντάσιελ Χάμμετ, Ζαν- Πατρίκ Μανσέτ, Νίκος Καχτίτσης, Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν (τα πεζά της περιέργως) κι από ποιητές: Καρυωτάκης, Μαλακάσης, Φίλιπ Λάρκιν,  Ανν Σέξτον, Κατερίνα Αγγελάκη- Ρουκ, Τζένη Μαστοράκη και ο Τίτος Πατρίκιος (ο ποιητής της εφηβείας μου).

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

«Μαντάμ Μποβαρύ» του Φλωμπέρ, «Οι εκλεκτικές συγγένειες» του Γκαίτε, «Οι ξεριζωμένοι» του Ζέμπαλντ, «Η εκδρομή των κοριτσιών που χάθηκαν» της Ανν Ζέγκερς, «Homo Faber» του Μαξ Φρις, «Σύντομο γράμμα για ένα μεγάλο αποχαιρετισμό» του Πέτερ Χάντκε, «Μαύρα νερά» της Τζόις Κάρολ Όουτς, «Ένας σωσίας» του Γιάννη Μπεράτη, «Ο χάρτης και η επικράτεια» του Μισέλ Ουελμπέκ, «Οι ξένες λέξεις» του Βασίλη Αλεξάκη, «Ανάπλους» του Θανάση Βαλτινού, «Ο χρόνος πάλι» της Σώτης Τριανταφύλλου, «The Driver’s Seat» της Μύριελ Σπαρκ, «Οι γάτες της Rue d’Hauteville» του Βασίλη Βασιλικού, «Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης» του Ίταλο Καλβίνο – κι αν δε με σταματήσετε δεν θα σταματήσω μόνη μου.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

«Νεκροφάνεια» του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, «The Faces of Blood Kindred» του William Goyen, «Βίος της Ανν Μουρ» του Ρομπέρτο Μπολάνιο, «Τοπίο με σκύλο» της Έρσης Σωτηροπούλου, «Οι κόρες του αείμνηστου συνταγματάρχη»  της Μάνσφιλντ, «Λόφοι σαν λευκοί ελέφαντες» του Χέμινγουεϊ, «Φαντάσματα μόνο» της Γιούντιθ Χέρμαν. Όλη η Αλις Μονρό, όλος ο Τσέχοφ, ο Κάρβερ και ο Πολ Μπόουλς. Φέτος ανακάλυψα τη συνομίληκή μου Κορεάτισσα Jo Kuyng Ran (Looking for the Elephant) κα τη νεαρή Samanta Schweblin από την Αργεντινή που έχει γράψει το καθηλωτικό διήγημα  «Birds in the mouth».

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Η Ελίζαμπεθ Κοστέλλο του Κούτσι. Ο αφηγητής του Δημήτρη Χατζή στο «Διπλό Βιβλίο». Όλες οι νεαρές Ιρλανδές αφηγήτριες της Έντνα Ο Μπράιαν.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

 Ο Δημήτρης Σωτάκης με «Το θαύμα της αναπνοής», ο Θανάσης Χειμώνας με τα «Σπασμένα Ελληνικά». Ο Κορτώ με τη «Λύσσα».

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Μόλις τέλειωσα «Τα μαύρα λουστρίνια» της Μάρως Δούκα που θέλω να τα φέρω και στην τάξη, στα μαθήματα δημιουργικής γραφής. Με τον ίδιο σκοπό έφερα από τη Νέα Υόρκη τα βιβλία «The Situation and the Story» της Vivian Gornick και το «How to write a sentence» του Stanley Fish που τα διαβάζω αποσπασματικά. Διαβάζω επίσης την αυτοβιογραφία του Μπάλλαρντ που πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Σανγκάη επειδή πέρασα κι εγώ ένα μεγάλο διάστημα φέτος στην Κίνα. Στο κομοδίνο μου έχω τη «Μυστική γραφή» του Σεμπάστιαν Μπάρυ και τη «Μαρία των Μογγόλων» της Μαριάννας Κορομηλά. Τα διαβάζω εναλλάξ. Είναι και τα δύο εξαιρετικά.

Περί αδιακρισίας

Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

Σπούδασα Γαλλική Φιλολογία και δημοσιογραφία. Τα γαλλικά με αποπροσανατόλισαν λίγο επειδή έκαναν τους πρώτους μου πειραματισμούς στη λογοτεχνία υπερβολικά περίτεχνους. Η δημοσιογραφία με βόηθησε να μειώσω τους επιθετικούς προσδιορισμούς, να προσανατολιστώ σε ένα κείμενο πιο «στεγνό», πιο κοντά στα ουσιώδη. Με έμαθε να σβήνω. Με βοήθησε πολύ επίσης να ερευνώ το θέμα μου χωρίς να πελαγοδρομώ. Συνεχίζω να αρθρογραφώ και τα δύο τελευταία χρόνια διδάσκω δημιουργική γραφή. Η διδασκαλία είναι μεγάλη απόλαυση κι επίσης ένας τρόπος να διορθώνεις τα λάθη – όχι μόνο των άλλων αλλά και τα δικά σου.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Μου αρέσει πολύ το Μπονσάι, το ηλεκτρονικό περιοδικό του Γιάννη Πατίλη που δημοσιεύει διηγήματα. Είναι ένας αληθινός αρχειακός θησαυρός.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

Θα έγραφα για τους «ξεριζωμένους» της ελληνικής λογοτεχνίας: τον Καχτίτση, τον Χατζή. Θα με ενδιέφερε να τους δω ως υποπεριπτώσεις εκπατρισμού. Να τους συγκρίνω με τον Βασιλικό, την Κρανάκη, τη Λυμπεράκη – με τη γενιά που αυτοεξορίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας.

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Θέατρο παρακολουθώ τα τελευταία χρόνια. Φέτος μου άρεσαν πολύ οι «Παραθεριστές» του Γκόργκι στη Στέγη. Ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη μου αγάπη. Τελευταία μου άρεσε ¨Το κυνήγι» του Τόμας Βίντερμπεργκ.

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Δεν είναι πολλές. Γενικά είμαι άνθρωπος που αν αφεθώ αυτοκαταστρέφομαι με τέτοιες δραστηριότητες. Γι αυτό δεν έχω τηλεόραση ή λογαριασμό στο facebook. Δεν είναι τόσο θεωρητικό, όσο πρακτικό: προσπαθώ να αποφεύγω τους αντιπερισπασμούς.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές;

 Όχι πια – για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Κατά τα άλλα, με ανακουφίζει η άποψη του Νίτσε: τα κουνούπια δεν τσιμπάνε από μοχθηρία, θέλουν κι αυτά να ζήσουν.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Διαβάζοντας «Το Κοινόβιο» του Μάριου Χάκκα στο μετρό, σηκώνοντας το κεφάλι μου πότε πότε, παρατηρώντας τους ανθρώπους γύρω μου, αυτή την ασφυκτική ακούσια συνύπαρξη, ένιωσα ότι το βιβλίο έχει γραφτεί για όλους μας και ότι δεν θα ήταν καθόλου περίεργο ν’ αρχίσω ξαφνικά να τους διαβάζω αποσπάσματα. Αμέσως μετά σκέφτηκα ότι αρχίζω να τρελαίνομαι και έκλεισα το βιβλίο και τα μάτια μου.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Ως μυθιστορηματική πλοκή μου φαίνεται ενδιαφέρουσα…

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Αυτή η ερώτηση μου δημιουργεί τη διάθεση να παίξω με τις λέξεις, να τις ανακατέψω. Αυθόρμητα μου έρχεται να σας πω: Κάποια απάντηση που θα θέλατε να σας ρωτήσουμε; Απογοητεύστε την!

Φωτογραφίες: Δημήτρης Τσουμπλέκας