Πανδοχείο

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

Η θύρα του τελευταίου μου βιβλίου είναι ορθάνοιχτη επί 24ωρου! Οδηγεί σε μια σειρά διηγημάτων από τις εκδόσεις της Ινδίκτου, το 2013 με τον τίτλο «Μη φεύγεις». Μη φεύγεις από το όνειρο, από τις προσδοκίες σου, μη χάνεις την ελπίδα κι ας υπάρχει σκουπιδαριό, μιζέρια και αδιέξοδα. Όλα μπορεί να αλλάξουν αρκεί να μη φεύγεις, για να συναντιόμαστε.

Θα μοιραστείτε μια μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);

Το πρώτο μου λογοτεχνικό βιβλίο με τίτλο «Lila Teman» εκδόθηκε το 2005 από τις εκδόσεις της Οδού Πανός. Είναι ένα ποιητικό κείμενο με θέμα τον έρωτα και την απώλεια. Για χρόνια δεν ήθελα να το ξαναδιαβάσω. Τώρα, όταν το ανοίγω κολλάω και τα διάφορα χαοτικά και οι φλυαρίες του με συγκινούν. Αυτά, πιο πολύ από τ’ άλλα.

Ακολούθησε μια συλλογή ποιημάτων από τις εκδόσεις Μελάνι, από τη φίλη μου την Πόπη Γκανά, το 2007, με τίτλο «Ζωή εκτός ωραρίου». Ποιήματα που γράφτηκαν σε διαφορετικές περιόδους. Τα διάλεξα ανάμεσα από πολλά άλλα. Μερικά από αυτά με ξεπερνούν.

Μετά από αυτή την ποιητική συλλογή, εκδόθηκαν το 2009, πάλι από τις εκδόσεις Μελάνι, τα διηγήματά μου με τίτλο «Μια νυξ δι εν έτος». Πολλές φορές επανέρχομαι στα διηγήματα αυτά και μου ‘ρχονται στο μυαλό οι κουβέντες που είχα με τον Στάντη Αποστολίδη. Ο Στάντης έγινε αφορμή για να συναντηθώ με τους κλασικούς φιλολόγους. Βρισκόμουν μόνιμα σε άλλο άκρο από το δικό τους, είχα τους λόγους μου.

Το 2010 εκδόθηκε από τις εκδόσεις τις Ινδίκτου ένα πολύ ωραίο βιβλίο, δοκίμιο, με τίτλο «Ιχθύες ως σύμβολο και τεχνούργημα: απόπειρες ερμηνείας». Συλλογική δουλειά, με τη Λίτσα και τη Μαίρη Γκούβα. Η Λίτσα ιχθυολόγος όπως κι εγώ και η Μαίρη ψυχολόγος. Δυνατή δουλειά πολλών χρόνων και μοναδική στο είδος της. Το ψάρι ως σύμβολο ανά τους αιώνες, το ψάρι στην τέχνη, τη θρησκεία, τη λογοτεχνία και πάει λέγοντας. Πιο πολύ απ’ όλα απόλαυσα τη συνεργασία με τη Λίτσα και τη Μαίρη. Σχέσεις ζωής. Έτσι γίνονται τα ωραία πράγματα.

Φθάνουμε στο 2013, οπότε και εκδόθηκε από την Ινδικτο το βιβλίο «Μη φεύγεις», στο οποίο ήδη αναφέρθηκα.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του σπιτιού σας;

Μου αρέσει να γράφω στο σπίτι ή σε ένα τροχόσπιτο που έχω παρκαρισμένο στη Λευκάδα. Εκτός, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Το έξω είναι γι άλλα πράγματα.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Κανένας δεν με ακολούθησε. Πιθανόν να συμβαίνει, αλλά εγώ δεν το ξέρω. Ούτε νέα τους μαθαίνω. Αυτονομούνται πολύ εύκολα και μάλλον δεν γουστάρουν ν’ αρχίσω πάλι να τους ξεψαχνίζω και να τους ξεμπροστιάζω και να τους βάζω λόγια που δε θα ’θελαν να πουν. Ίσως δεν είμαι η καλύτερη παρέα τους.Ζούνε; Ούτε που ξέρω.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Δεν έχω τρόπο. Δεν έχω σχέδιο. Δεν έχω ωράριο. Δεν έχω τίποτε. Μια ιδέα είναι όλα. Μια ιδέα, μια αίσθηση, μια ματιά που αναπαράγεται μόνη της. Μια λέξη που γίνεται πρόταση, παράγραφος κι όλο απλώνεται. Μου έχει συμβεί να γράφω χωρίς να γράφω. Να παρατηρώ τη γραφή στη σκέψη μου χωρίς να συμμετέχω και μετά να μου μένει μόνο το αίσθημα από αυτό που γράφτηκε ή μια λέξη που την ξέρω μόνο εγώ. Αν έχω κέφι και διάθεση την ανασταίνω όσο μπορώ, είναι η λογική, βλέπετε, που μπαίνει στη μέση και γι αυτό λέω όσο μπορώ. Με το ποίημα είναι λίγο αλλιώτικα τα πράγματα, σκάει και τέρμα. Αν το πήρες το πήρες, αν σου καθίσει σου κάθισε, αλλιώς πάει, μια άλλη φορά. Βέβαια, μετά απ’ όλα αυτά αρχίζει η επεξεργασία. Πολύ δουλειά, πολλές ώρες. Δεν μου πολυαρέσει που το κάνω, αλλά πρέπει. Είναι βλέπετε και μια, ας πούμε, δυσλεξία που με ακολουθεί και πρέπει να βάζω τα πράγματα σε μια τάξη. Πάντως, μου αρέσουν πολύ τα κείμενα και τα ποιήματα στην πρώτη τους γραφή. Όταν είναι σαν ξέπλεκα μαλλιά. Αλλά δεν κάνει να βγαίνεις έξω ατημέλητος…

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση;

Όχι, δεν έχω κανόνες. Γράφω με μουσική, χωρίς μουσική, ανάλογα. Βασικό όμως, είναι να είμαι μόνος. Αν νιώθω κι άλλον μέσα στο σπίτι τότε με πιάνει μια μανία για παρέα και κουβεντούλα και πάει το γράψιμο. Είναι βασικό να είσαι μόνος, πολύ μόνος. Το γράψιμο θέλει συγκέντρωση μεγάλη, διαφορετικά οι λέξεις το βουλώνουν αν είναι κι άλλοι γύρω σου, δεν τις ακούς καθόλου. Άσε που χάνεις το ρυθμό. Όλα είναι ρυθμός. Ρυθμός αδιάκοπος και καλό είναι να τον ακολουθείς κι όπου σε πάει.

Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

Είμαι ιχθυολόγος. Τελείωσα το Βιολογικό και ειδικεύτηκα στην ιχθυολογία. Ωραία δουλειά, ταξιδιάρικη και της οφείλω πολλά. Γνώρισα τον κόσμο, ταξίδεψα σε μέρη δύσκολα. Ξέρετε, αυτή η δουλειά είναι δουλειά κυρίως εκτός γραφείου και εργαστηρίου, κοντά στη φύση και τους ανθρώπους. Έχει βέβαια και πολύ μοναξιά. Σου δίνει την αίσθηση της ελευθερίας, σε αναγκάζει να παρατηρείς, προπονείσαι στην παρατήρηση και στην τελική, θέλοντας και μη, παρατηρείς τον εαυτό σου. Η δουλειά σίγουρα πρέπει να με έχει επηρεάσει, πως και πόσο δεν το ξέρω, δεν μπορώ να το πω.

Έχετε γράψει ποίηση και πεζογραφία. Θα συνεχίσετε να ισορροπείτε ανάμεσα στα δύο; Βλέπετε κάποιο να επικρατεί;

Δεν με απασχολεί. Δε νομίζω ότι υπάρχουν σύνορα ανάμεσα στην ποίηση και την πεζογραφία. Όλα είναι ανοιχτά. Όποτε καταφέρνω να αφήνομαι, όλα είναι ανοιχτά, οι μετακινήσεις ελεύθερες. Αρκεί να εμπιστευτείς το άλλο, το ξένο, το άγνωστο, αυτό θα σε πάει, μπορεί στο πουθενά, μπορεί σ’ έναν άλλο τόπο, απροσδιόριστο μοναδικό κι ενδιαφέροντα. Καμιά φορά και φοβιστικό.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;

Όποιον μου πρότειναν. Γενικά, αγαπώ τους συγγραφείς, όλους τους συγγραφείς. Όλοι το παλεύουν. Άλλοι μας ταιριάζουν περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Κάτι έχει, όμως, ο καθένας κι εμένα μ’ ενδιαφέρει αυτό το κάτι. Λίγοι είναι αυτοί που δεν τους μπορώ, ίσως και να τους αδικώ.

Τι γράφετε τώρα;

Έχω ήδη ολοκληρώσει μια συλλογή ποιημάτων με τίτλο «Μεγάλες διώρυγες». Είναι ένα αφιέρωμα στο γυναικείο στήθος, που θα εκδοθεί αρχές του 2015 από τις εκδόσεις Μελάνι. Τώρα γράφω διηγήματα. Προσπαθώ επίσης, να βάλω σε τάξη κάποια παλιότερα γραπτά μου. Αυτό χρειάζεται πολύ δουλειά. Όταν γυρνάς πίσω οφείλεις ν’ αναστήσεις πολλά πράγματα, δεν είναι εύκολο.

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς. Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Τι να πρωτοπείς. Αγαπώ πολλούς συγγραφείς και πολλά βιβλία. Υπάρχουν συγγραφείς που είναι πάντα νέοι, έχουν αυτό το κάτι που σε κάνει να νιώθεις ότι το αίμα βράζει. Έτσι συμβαίνει και με τα βιβλία.Υπάρχουν βιβλία που τα ακούς, είναι σα ν’ ακολουθείς τον συγγραφέα κατά πόδας ενώ αυτός προσπαθεί να τελειώσει το βιβλίο του πριν τον προλάβεις και ας έχει πεθάνει πριν χρόνια, ίσως και αιώνες. Είναι μυστήριο τραίνο ο άνθρωπος. Μικρός, είχα κολλήσει με τον «Δωδεκάλογο του γύφτου», του Παλαμά. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί. Ούτε καταλάβαινα τι έλεγε ο άνθρωπος. Αλλά εγώ εκεί με τον Γύφτο. Με συγκινούσε, δάκρυζα, απορούσαν οι δικοί μου γιατί δεν ήμουν και διαβαστερός, αλλά εγώ εκεί με τον Γύφτο. Και να πεις ότι μου άρεσε ο Παλαμάς.. Από τον Παλαμά έπεσα στους ρώσους συγγραφείς. Μου αρέσει πολύ η ρώσικη σχολή (ο όρος σχολή δεν μου αρέσει). Ακολούθησε ένα διάστημα πλήρους άρνησης για όλα. Μόνο κόμικς διάβαζα. Μετά συνάντησα τους Κροπότκιν, Γκρεμπέρ, Αραγκόν, Μαλατέστα, Τζολ Τζέημς, Φουκώ. Δυνατή παρέα. Μετά το πήγα πιο ομαλά. Για να μην αραδιάζω διάφορους, νομίζω ότι ο Σαίξπηρ είναι στην κορυφή, αν υπάρχει κορυφή.

Οι νέοι συγγραφείς μου αρέσουν επίσης πολύ. Ξέρετε, δεν είμαι αντικειμενικός κριτής, αν αγαπάω έναν συγγραφέα σαν άνθρωπο, αγαπώ και ότι γράφει. Επίσης, με επηρεάζει πολύ και η συνέπεια. Το έξω με το μέσα. Δεν αντέχω με τίποτα το δήθεν και το κάπως και το έτσι. Πολλά καραγκιοζιλίκια. Είναι και η εποχή περίεργη, όλα δοκιμάζονται.   Παλιότερα, αυτό το δήθεν μου καθόταν πολύ στο λαιμό. Σήμερα, λίγο περισσότερο χιούμορ και κάπως βολεύονται τα πράγματα.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Πολλά. Θα αναφέρω μόνο ένα, με το οποίο έχω ιδιαίτερη σχέση: «Το μόνο της ζωής μου ταξίδιον» του Βιζυηνού. Κατ’ αρχήν με τρελαίνει ο τίτλος. Σε όλους αρέσει αυτό το διήγημα. Εγώ δεν το διάβασα ποτέ κι ούτε θα το διαβάσω. Το ξέρω όμως απ’ έξω. Το γνώρισα δι’ αφηγήσεως! Είναι ο μύθος και το εξωπραγματικό στη μέση που κάνουν τη μαγεία. Τα διηγήματα έχουν μεγάλη χάρη. Ίσως να το λέω αυτό γιατί συχνά, δυσκολεύομαι να γράψω περισσότερο από δέκα σελίδες. Οι μακροσκελείς περιγραφές με σκοτώνουν, αλλά όπως και να το κάνουμε έχουν ενδιαφέρον, εγώ δεν τα καταφέρνω. Το προσπάθησα αλλά δεν… Θαυμάζω και ζηλεύω αυτούς που γράφουν βιβλία πεντακοσίων και βάλε σελίδων και δεν χάνονται. Θέλει οργάνωση και σκέψη το πράγμα, ίσως κι άλλες συνάψεις εγκεφαλικές. Εγώ ή δεν τις έχω ή κάηκαν.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη;

Κατά καιρούς διάφορα. Είμαι λίγο πιο πιστός στην Οδό Πανός, στο Νέο Πλανόδιον, στο Εντευκτήριο, στον Αναγνώστη, στα (δε)κατα και σε άλλα. Γενικά, δεν είμαι φανατικός με τα λογοτεχνικά περιοδικά. Μου αρέσει πολύ ο Φαρφουλάς του Διαμαντή του Καράβολα και το Soul που βγάζει ο Τσιτσόπουλος στην Θεσσαλονίκη, δεν είναι λογοτεχνικό αλλά έχει πολύ τέχνη και ωραίες φωτογραφίες.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Μόλις διάβασα τον «Ιδαλγό της ιδέας» (Πόλις) της Αλεξάνδρας Σαμουήλ. Πολύ καλή δουλειά, εμπνευσμένη. Δίπλα μου έχω αυτόν τον καιρό (και διαβάζω ανάλογα με τη διάθεσή μου) την «Κασετίνα» του Σωτήρη Σελαβή, που είναι περίπτωση, κάνει όμορφα πράγματα, έχει και τις εκδόσεις Περισπωμένη. Επίσης, έχω τον «Θερμοστάτη» (Μελάνι) του Κωνσταντίνου Πουλή, που μόλις κυκλοφόρησε. Είναι διηγήματα, πρωτότυπος ο Κωνσταντίνος και πολυτάλαντος. Έχω ακόμη, μερικά νέα, αδημοσίευτα ποιήματα της Νόνης Σταματέλου και την «Παραλογή» του Γκανά.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές;

Διαβάζω (όχι φανατικά) και έντυπα και ηλεκτρονικές κριτικές όπως το ΝΟ14ΜΕ του Γιάννη Καλογερόπουλου, το book press,το poema,το poeticanet. Μου αρέσει και το Fish&Mr Hiroshima της Χαριτίνης Ξύδη.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  

Δεν διαβάζω ποτέ σε αστικά και υπεραστικά. Δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Συνήθως χαζεύω έξω από τα παράθυρα. Ή και μέσα.

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Ναι, πολύ. Μου αρέσει πολύ ο κινηματογράφος, το θέατρο, ο χορός, η μουσική. Είμαι φανατικός του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης από τότε που ήμουν φοιτητής. Ωραίες εποχές! Φούντας, Μερκούρη, Βέγγος, Γεωργίτσης, Σφήκας, δεύτερος εξώστης, ασφαλίτες, κυνηγητά, υπέρ-τέλεια. Τώρα είναι πιο κυριλέ τα πράγματα αλλά και πάλι το λιμάνι έχει τη μαγεία του. Πολλοί σκηνοθέτες, έλληνες και ξένοι, με γοητεύουν. Τώρα τελευταία ο Ρόι Άντερσον και ο Κορνέλ Μουντρούτσο. Μου αρέσει και η φωτογραφία, στην οποία με μύησε ο γκράν-μαιτρ και μέγας μάγος, εξάδελφός μου, ο Στέφανος ο Πάσχος.

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Πολύ καλές. Έχει και την πλάκα του. Έχω φίλες κάτι τύπισσες που ποζάρουν μόνιμα, είναι καταπληκτικές. Ενημερώνομαι στο διαδίκτυο για πολλά θέματα και από διαφορετικές πηγές. Εντάξει, μπορεί μερικές φορές να παραγίνεται το πράγμα, αλλά θα βρει κι αυτό, αργά η γρήγορα, το μέτρο του. Εμένα όμως, τώρα μου αρέσει, πριν βρει το μέτρο του. Δύσκολη εποχή, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα, έξω γεμάτη, μέσα ψιλοάδεια, σε αναζήτηση. Θα δούμε, έχουμε δρόμο ακόμη πολύ. Ξέρετε τι σιγοτραγουδάω μερικές φορές:

Τώρα, κρυμμένος στο ποτάμι, ανασαίνεις,
Φο-Μι-Τσιν, ανασαίνεις
με καλάμι.
Γιε, γιε, γιε, γιε.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Με μεγάλη μου χαρά, χωρίς δεύτερη σκέψη.

Στις εικόνες: Errico Malatesta, William Shakespeare, Michel Foucault, Pyotr Kropotkin, Kώστας Σφήκας – Μοντέλο, Kornél Mundruczó – Fehér isten [White God], Roy Andersson – A Pigeon on a Branch.