Πανδοχείο

Τι συνέβη και το Λονδίνο της δεκαετίας του ’60 μεταμορφώθηκε από σεμνότυφη και πνιγηρή πρωτεύουσα σε κέντρο του μοντέρνου κόσμου; Σχεδόν κανένα από τα συστατικά στοιχεία εκείνης της έκρηξης δεν ήταν μοναδικό: είχαν υπάρξει και στο παρελθόν μποέμικες επαναστάσεις, οικονομικές αναγεννήσεις και νέα κύματα στις τέχνες, στη μαζική κουλτούρα και στον τρόπο ζωής. Είχαν υπάρξει και παλιότερα στιγμές που η νεολαία κυριαρχούσε στην πολιτιστική σκηνή: η εποχή της τζαζ στην δεκαετία του ’20  το σύντομο μεσουράνημα του ροκ εν ρολ τη δεκαετία του ’50. Όμως στο Λονδίνο εκείνα τα λίγα χρόνια όλα συνδυάστηκαν αρμονικά: η νεότητα, η ποπ μουσική, η μόδα, η σάτιρα, οι καλές τέχνες, η σεξουαλικότητα, ο κινηματογράφος. Το Ready, Steady, Go! παρουσιάζει ακριβώς το πώς συνέβη και αναμείχθηκαν όλα αυτά δημιουργώντας το περίφημο Swinging London και, σωστά, όπως τονίζει και ο μεταφραστής, ο όρος μένει αμετάφραστος όχι μόνο επειδή δεν έχει το ακριβές ελληνικό του αντίστοιχο αλλά και γιατί ολόκληρο το βιβλίο είναι μια αναζήτηση της σημασίας του.

Σ’ εκείνη την δεκαετία η αγγλική κοινωνία σαφώς και γινόταν όλο και πιο ανεκτική και ελεύθερη – αν και στην πραγματικότητα απλώς ακολουθούσε την κοινωνική χαλάρωση που είχε ήδη συμβεί στις ΗΠΑ. Μέχρι τότε λοιπόν η νεότητα ήταν κάτι που έπρεπε να υπομείνεις και η σάτιρα απλώς υπομειδιούσε μπροστά σε οποιαδήποτε κακώς κείμενα. Τώρα η νέοι βγαίνουν μπροστά και η σάτιρα μετατρέπεται σε ένα ζωντανό κίνημα που περιλάμβανε τους πάντες, μαζί με μια ατμόσφαιρα ειρωνείας και κυνισμού γύρω από την δημόσια ζωή και τους «καλύτερούς μας».

Ο συγγραφέας επιλέγει να αφιερώσει τα κεφάλαιά του σε έξι συγκεκριμένα πρόσωπα, τα οποία συνέλαβαν ιδέες που πυροδότησαν μια ολόκληρη ατμόσφαιρα. Σαφώς και δεν είναι τα μόνα, εξ ου και η διαρκής ακτινωτή επέκταση των κειμένων προς κάθε κατεύθυνση: δεκάδες προσωπικότητες, καλλιτεχνικά γεγονότα, νέες τάσεις εμπλέκονται το ένα με το άλλο, και όλα ως ψηφίδες φτιάχνουν την συμπαγή και ταυτόχρονα διασπασμένη εικόνα των Λονδρέζικων 60s.

Ο φωτογράφος David Bailey είχε γοητευτεί από τις φωτογραφίες στα εξώφυλλα των δίσκων του Chet Baker αγόρασε μια απομίμηση Rolleiflex κι ύστερα μια Pentax 35mm, που τον απελευθέρωσε από το τρίποδο και του επέτρεψε να φωτογραφίζει τα μοντέλα του σε ένα είδος ερωτικού χορού. Σύντομα βρήκε στο πρόσωπο της Jean Shrimpton το πρώτο μοντέλο που έγινε γνωστό μόνο και μόνο για τις ικανότητές της μπροστά στον φακό, κι ας ντυνόταν με ό,τι κουρέλια έβρισκε μπροστά της, κι ας έμοιαζε τον περισσότερο καιρό με άστεγη. Η νέα αυτή φωτογραφική συμπεριφορά ενέπνευσε τον κεντρικό ήρωα της ταινίας Blow Up του Αντονιόνι, ο οποίος έφτασε στο εσπευσμένα Λονδίνο, γνωρίζοντας πως η πόλη φλέγεται από εικόνες, το ιδανικό περιβάλλον για να γυρίσει εκείνη την ιστορία του Χούλιο Κορτάσαρ.

O κομμωτής Vidal Sassoon εμπνεύστηκε από την Αρχιτεκτονική και ειδικότερα την Σχολή Μπαουχάουζ τις αυστηρές καθαρές γραμμές και συνέλαβε την ιδέα χτενισμάτων με καθαρά γεωμετρικούς όρους. Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό με την περίφημη Nancy Kwan και τα ολόισια μαύρα μαλλιά της: στα γυρίσματα της ταινίας The Wild Affair [1963] ο Σασούν την κούρεψε καθώς έπαιζε σκάκι με τον μάνατζέρ της και το μόνο της σχόλιο ήταν ένα χαμόγελο. Οι γυναίκες απελευθερώνονται από την τυραννία των σαλονιών ομορφιάς και των κομμωτηρίων με τα ογκώδη σεσουάρ και τα ρόλει και ο κομμωτής γινόταν απλώς ένας κόφτης μαλλιών που τους έδινε μια εμφάνιση που μπορούσαν να διατηρούν οι ίδιες. Την ίδια στιγμή δεν έπαυε να θυμίσει την αντιστασιακή του αλλά και την σύγχρονη αντιφασιστική δράση – «τσακίζαμε τους φασίστες στους δρόμους, τόσο απλά».

Η σχεδιάστρια Mary Quant απελευθέρωσε με άλλο τρόπο τις γυναίκες: έφτιαχνε ρούχα με μια αίσθηση χρώματος, ελευθερίας, νεότητας και ερωτισμού, ρούχα που τις έκαναν να ξεχωρίζουν από τις μανάδες τους. Το ατελιέ της ήταν ο ίδιος ο δρόμος. Οι φούστες στένεψαν και κόντυναν, ακυρώνοντας το τελευταίο ταμπού της γυναικείας εμφάνισης. Την νέα κινηματογραφική πραγματικότητα εκπροσωπούν επάξια οι Terence Stamp και Michael Caine, σ’ ένα Νέο Σινεμά όπου οι ηθοποιοί υποκρίνονται γυμνές ανθρώπινες συμπεριφορές περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Ευνόητα ένα εκτενές κεφάλαιο αφιερώνεται στον Brian Epstein που ανακάλυψε και παρουσίασε τους Beatles αλλά και στον Andrew Loog Oldham, τον «ιμπρεσάριο» των Rolling Stones, τους οποίους ορθώς συνέλαβε ως μια πάντα περισσότερο εξεγερσιακή και αλήτικη από τους Beatles. Εδώ ξαναβρισκόμαστε στην αρχή των Stones, στο Crawdaddy, όπου έπαιξαν μπροστά σε είκοσι μόνο άτομα – τις επόμενες άρχισαν να μαζεύουν όλο καi περισσότερο κόσμο, μέχρι που η μπάντα έγινε το απροσδόκητο επίκεντρο μιας νέας μουσικής σκηνής.

Φυσικά η τηλεόραση δεν θα μπορούσε να μην έχει τον ρόλο της στην Λονδρέζικη Άνοιξη – ήταν η εκπομπή που έδωσε το όνομά της σε αυτό το βιβλίο. Χάρη στο Ready, Steady, Go!, θυμάται ο Pete Townshend, η μόδα των mods εξαπλώθηκε σε όλη την Αγγλία μέσα σε μια νύχτα και τίποτα δεν ήταν πια το ίδιο. Η παλιά σκηνή των μοντ ήταν κλειστή, μυστικοπαθής – κανείς δεν σου έλεγε τι να κάνεις ή που να βρεις τα κατάλληλα ρούχα. Τώρα όλοι ξεχύνονταν αναζητώντας τους όμοιούς τους. Και φυσικά υπήρχαν και τα ναρκωτικά, αλλά με μια ουσιώδη διαφορά:

Όπως συνέβη και στην Αμερική, το LSD προκάλεσε μια έκρηξη της όρασης και της ακοής, αχαλίνωτη, χίπικη συμπεριφορά και ανανεωμένο σεβασμό για το πνεύμα του έρωτα στη σωματική, στην πνευματική και στην αλτρουιστική εκδοχή του. Όμως υπήρχε μία παραμυθένια διάσταση στο ψυχεδελικό Λονδίνο, που δεν έβρισκε το αντίστοιχό της στη Νέα Υόρκη ή στο Σαν Φρανσίσκο. Αν η αμερικανική ψυχεδέλεια ήταν ένα αναμμένο φυτίλι αναπόσπαστα συνδεμένο με το αντιπολεμικό κίνημα, το κίνημα για τις ελευθερίες των φοιτητών και την κοινή αντίληψη ότι οι υπάρχουσες δομές της κοινωνίας έπρεπε να κατεδαφιστούν, η αγγλική ψυχεδέλεια είχε εξεζητημένο, απόκρυφο και ερμητικό χαρακτήρα· συνδεόταν περισσότερο με το επικούρειο παρά με το αποκαλυπτικό. [σ. 389-390]

Κι όταν όλα τελείωσαν, τι είχε μείνει; αναρωτιέται ο συγγραφέας στον επίλογο του βιβλίου του. Για πάντα μετά από εκείνη την περίοδο μπορούσες να εκφράζεσαι, να παραδίδεσαι στην αίσθηση της στιγμής, να εξερευνάς τον μεγάλο κόσμο ή τα πράγματα πέρα απ’ αυτόν. Στα χρόνια του Swinging London συνειδήσεις αφυπνίστηκαν, ο έρωτας απελευθερώθηκε, το ροκ γνώρισε μια σπάνια κορύφωση, η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε, οι τέχνες αλληλεπίδρασαν με τις ζωές των ανθρώπων. Θα μπορούσε να είχε συμβεί οπουδήποτε αλλά συνέβη εκεί. Μια μέρα ο κόσμος αποφάσισε να κάνει ένα άλμα μπροστά και το έκανε με ώρα Λονδίνου.

Εκδ. Κουκκίδα [Σειρά Πόρτες, 1], 2015, μτφ. Αλέξης Καλοφωλιάς, σελ. 549 [Ready, Steady, Go! The smashing rise and giddy fall of Swinging London, 2002]. Περιλαμβάνεται εκτενής θεματική βιβλιογραφία και ευρετήριο.

Πρώτη δημοσίευση σε συντομότερη μορφή: Fanzine Lung, τεύχος 5 (Δεκέμβριος 2019)

Στις εικόνες: Mick Jagger – Marianne Faithful, Vidal Sasoon κατά το θρυλικό κόψιμο των μαλλιών της Nancy Kwan, η Mary Quant στο «εργαστήρι» της (Chelsea, 1965), Jean Shrimpton, με πολλές προς τιμή της σελίδες στο βιβλίο, Cathy McGowan (οικοδέσποινα της τηλεοπτικής εκπομπής Ready, Steady, Go!) με Paul McCartney, εξώφυλλο με τα κορίτσια της επιδραστικής ταινίας Pleasure Girls (1965)