Πανδοχείο

Θέατρο Άλμα – Κεντρική Σκηνή

Danse Macabre για δύο

Έχεις θυμώσει μαζί μου γιατί δεν πέθανα χθες το βράδυ. Έχω θυμώσει μαζί σου γιατί δεν πέθανες τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, γιατί δεν πέθανες πριν γεννηθώ.

Σε ένα απομονωμένο νησί του αρχιπελάγους της Στοκχόλμης (μια «συνθήκη» γνωστή σ’ εμάς από τα έργα του Μπέργκμαν) ο Λοχαγός Έντγκαρ και η γυναίκα του Αλίς  συμπληρώνουν αισίως και απαισίως εικοσιπέντε χρόνια έγγαμου βίου. Η κοινή τους ζωή μεταφράζεται απευθείας από τους ίδιους σε μια κόλαση, με μόνη απολύτρωση την αναμονή του θανάτου. Στις λιγότερο σκληρές στιγμές τους φιλονικούν για τα ίδια θέματα: το θέατρο που παράτησε και τις συγγένειες που ξερίζωσε εκείνη, την απομόνωση από την τοπική κοινωνά που επέλεξε εκείνος (μια κοινωνία ηλιθίων, όπως δεν παραλείπει να τονίζει) ή χασμουριούνται επιδεικτικά, ως υπενθύμιση της ατέλειωτης ανίας τους. Στις καλύτερες δε εκλάμψεις τους, επιστρατεύουν σαρκασμό και ειρωνεία προς κατατρόπωση αλλήλων.

Φθινόπωρο κι απ’ έξω κι από μέσα…Εικοσιπέντε χρόνια δυστυχία και κακομοιριά…Μόλις ερχόταν σ’ αυτό το σπίτι ένα ξένος γινόμασταν κι οι δυο πολύ ευτυχισμένοι…Υπάρχει ελπίδα να βρει κανείς την ησυχία του μετά θάνατο; Καλύτερα η εκμηδένιση!

Σ’ αυτό το σπίτι όπου μυρίζει δηλητηριώδης αέρας και όπου κάποτε υπήρχαν παιδιά (που κι αυτά είχαν πάρει το χρώμα της φυλακής) καταφτάνει ο Κουρτ,  ξάδελφος της Αλίς και φίλος του Έντγκαρ, για να αναλάβει το λοιμοκαθαρτήριο της περιοχής, και όπως είναι φυσικό, διαταράσσει την αρρωστημένη αλλά παγιωμένη ισορροπία του ζεύγους. Ο Κουρτ ενδύεται την αμήχανη ιδιότητα του εξομολόγου και των δυο αλλά σύντομα αποκτά και δεινότερη θέση, εκείνη του άμεσα εμπλεκόμενου. Ο καθένας προσπαθεί να τον πάρει με το μέρος του, χρησιμοποιώντας το δικό του όπλο: η Αλίς την αναθέρμανση μιας καταπιεσμένης αμοιβαίας ερωτικής έλξης, ο Έντγκαρ την επίκληση των ματαιωμένων πατρικών του αισθημάτων του Κουρτ αλλά και μια ιδιότυπη ομηρεία του ίδιου του γιου. Στο τέλος ο Κουρτ αντιλαμβάνεται έντρομος την βαθύτερη στάση του Ένγκαρ: Σα να ’θελε να τρυπώσει μέσα μου, να ζήσει τη ζωή μου. Βύζαινε ενδιαφέρον για τη ζωή από τη δική μου ύπαρξη. Σωστός ανθρωποφάγος.

Καθώς ο πόλεμος οδηγείται προς τα αποκορύφωμά του, ο καθένας αναζητά το πιο τρωτό σημείο του άλλου και η συμμαχία του παράνομου ζεύγους αποδεικνύεται τραγικά εύθραυστη σε σχέση με την συμπαγή σαρκοβόρα σχέση των αργυρών συμβίων. Ο καταλύτης Κουρτ στο τέλος θα υποστεί μεγαλύτερη ταπείνωση και θα φύγει τρέχοντας, μονολογώντας: Όταν ήρθα εδώ νόμιζα πως ήμουν μια σταλιά καλύτερος από σας αλλά τώρα βλέπω πως είμαι χειρότερος. Και οι επαν-εναπομείναντες μόνοι θα συνεχίσουν να μη γνωρίζουν αν η ζωή είναι κωμωδία ή τραγωδία, θα αναρωτηθούν αν όλη αυτή η φασαρία είναι η μοίρα του ανθρώπου και θα αποδεχτούν πως τους είναι γραφτό να βασανίζουν ο ένας τον άλλον.

Κι αν γελάσουν αυτοί μαζί μας θα γελάσουμε κι εμείς μαζί τους!

Για τον Στρίντμπεργκ η ζωή αποτελεί έναν συνεχή εφιάλτη ενοχών και αποτυχιών. Ο ίδιος ταλαιπωρήθηκε από οδυνηρή ιδιωτική ζωή, κυρίως στον έγγαμο βίο του. Σ’ αυτό το πεδίο άλλωστε μετέφερε τις περισσότερες φορές τα υπαρξιακά του άλγη. Ο Χορός του Θανάτου (Danse Macabre, Dance of Death, Danza Macabra, Totentanza) ανήκει στα αυθεντικότερα νατουραλιστικά του δράματα και είναι μια αλληγορία σχετικά με την καθολικότητα του θανάτου, που ενώνει τους πάντες, ανεξαρτήτως διακρίσεων. Η φιλοσοφία επικράτησε την τελευταία περίοδο του Μεσαίωνα, με ρίζες πιθανώς στην εξάπλωση της Μαύρης Πανώλης στην Ευρώπη και υπενθύμιζε πόσο εύθραυστη είναι η ζωή και πόσο μάταιες οι δόξες της.

Στον Στριντμπεργκικό Χορό του Θανάτου η παρουσία της μουσικής είναι έντονη· η ένωσή της με την έννοια του δράματος αποτελούσε άλλωστε μέγιστη ανησυχία του δραματουργού, που επιθυμούσε να μεταφέρει την ιδέα της «Μουσικής Δωματίου» στο Δράμα. Έτσι κινητήρια έμπνευση στο έργο έδωσε τόσο το Danse Macabre του Γάλλου συνθέτη και οργανίστα Camille Saint-Saëns [1874] που ενέπνευσε σειρά καλλιτεχνών όσο και το ομώνυμο ποίημα του Γάλλου συμβολιστή ποιητή Henri Cazalis που ενέπνευσε τον συνθέτη.

Το πρόγραμμα της παράστασης περιλαμβάνει, εκτός από χρονολόγιο του Στρίντμπεργκ: κείμενο του Ιωάννη Χρυσάφη [1873 – 1932], που υπήρξε ο μεταφραστής του έργου στις εκδ. Ελευθερουδάκη [1930], στοιχεία  για τον ίδιο, κείμενο της Άννας Στερεοπούλου για το έργο σε σχέση με τις άλλες τέχνες (και ιδίως τη μουσική), του Κνουτ Χάμσουν για τον Στρίντμπεργκ και αποσπάσματα παλαιότερων κριτικών.

Παίζουν: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Κατερίνα Μαραγκού, Νίκος Αλεξίου. / Μτφ. : Ιωάν. Ε. Χρυσάφης, σκηνοθ.: Ιωάννα Μιχαλακοπούλου, σκην.: Απόστολος Βέττας, κοστ.: Γιάννης Μεντζικώφ, φωτ.: Νίκος Καβουκίδης, μουσ.: Άννα Στερεοπούλου. / Τε: 19.00, Πε: 19.00, Πα – Σα: 21.00, Κυ: 19.00. / Αγ. Κωνσταντίνου και Ακομινάτου 15 –17 / 210-5220100

Η χαλκογραφία Death and the Maiden είναι του Edvard Munch [1894]