Πανδοχείο

Καθώς ψυχορραγούμε

…όσο άδειο ένιωθε το μέσα του τόσο σκληρό σα σίδερο ένιωθε το κορμί του.

Ο λόγος για To ροτβάιλερ, που αποτελεί και το παρατσούκλι ενός νέου κατάστικτου με τατουάζ, βαφτισμένου έτσι από τον εκπαιδευτή του με σκοπό «να γίνει ένας καινούργιος άνθρωπος». Υπερασπιστής του νόμου και της τάξης ενάντια στις δυνάμεις της αναρχίας, ο αισθανόμενος ως εκλεκτός Σπαρτιάτης νεαρός αποδέχτηκε το βάπτισμα μια «μαύρη νύχτα» στο Πέραμα. Η ιστορική του «γνώση» προσεκτικά διαλεγμένη: ο Γεφυραίος Εφιάλτης, η Νύχτα των Κρυστάλλων, η Πηγάδα του Μελιγαλά, τα κατορθώματα του Άξμαν. Ο έλεγχος πάνω του είναι πλέον ολοκληρωτικός, όσο εμφανής είναι και ο εχθρός: αυτοί που πήραν τις δουλειές, αυτοί που θα μας πάρουν και τα κορίτσια. Το τέλος της ιστορίας δεν μπορεί παρά να είναι και το τέλος ενός αθώου ανθρώπου, συνοπτικά γραμμένου στις έξι σειρές μιας εφημερίδας.

Το τετρασέλιδο διήγημα δεν συνοδοιπορεί μόνο με την θλιβερή και σκληρή πραγματικότητα, δεν μοιάζει μόνο να προηγείται αλλά και να υπενθυμίζει πως η λογοτεχνία σιώπησε και ξεπεράστηκε από τις ίδιες τις καταστάσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Τουλάχιστον, όταν οι ειδήσεις κιτρινίσουν και τα κανάλια της ανενημέρωσης σιωπήσουν, όταν οι γείτονες ξανακλειστούν στα σπίτια και οι κουβέντες βιαστικά αλλάξουν θέμα, θα μένουν τα λογοτεχνικά γραπτά να καταθέτουν πως όλα αυτά συνέβησαν, συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν.

Στη συμφωνία τρόμου τρεις φίλοι εργάζονται μαζί στο τελευταίο εργοστάσιο αλεύρων που επιβίωσε στον νομό τους. Ζυγιστές και οι τρεις τους, το έχουν καταστήσει επίκεντρο της ζωής τους, είναι το εργοστάσιό τους. Όταν οι πωλήσεις πέφτουν κατακόρυφα λόγω της «καταραμένης παγκοσμιοποίησης» και του ανίκητου ανταγωνισμού με τα φτηνά κινέζικα άλευρα, της  η μείωση του προσωπικού είναι «μονόδρομος». Και οι εργάτες δεν βρίσκονται μόνο μπροστά στην αίσθηση πως το εργοστάσιο δεν τους νοιώθει πια «δικούς» του αλλά και στην υποχρέωση να επιλέξουν οι ίδιοι το κριτήριο της αποχώρησης του ενός.

Οι αριθμοί έχουν μια καθηλωτική ψυχρότητα όταν τους ακούς. Υποκρύπτουν την αδυσώπητη νομοτέλεια του σύμπαντος με την οποία νιώθεις ανήμπορος να αναμετρηθείς.

Σε μια βαθιά κοινή καθημερινότητα μάς βυθίζει σταδιακά το μεγαλύτερο σε έκταση 501. Πρωτοπρόσωπα εδώ ο αφηγητής μοιράζεται τις σκέψεις του καθώς περιμένει να εμφανιστεί ο δικός του αριθμός στον ηλεκτρονικό πίνακα του ταχυδρομείου. Εβδομήντα πέντε λεπτά ο χρόνος αναμονής, αρκετά για να ξαναζήσει μια ολόκληρη ζωή. Με αφορμή τους παρελαύνοντες αριθμούς αναλογίζεται την τυχαία μεταβλητή της γέννησής του, την χιλιομετρική ένδειξη μιας εθνικής οδού, τα κοινά χρόνια με την χαμένη σύντροφο, τον πεπερασμένο αριθμό των απολαύσεών του, τους εξοφλητέους λογαριασμούς της ζωής του. Όσο λιγοστεύει ο χρόνος, τόσο περισσότερο πλησιάζει η στιγμή μια οριακής απόφασης – ή της αναβολής της.

Τα τελευταία χρόνια οι ένοικοι άρχισαν ν’ αραιώνουν, ενώ περιέργως πλήθυναν τα φαντάσματα. Οι μετανάστες που νοίκιαζαν τα υπόγεια λάκισαν σαν τα ποντίκια. Κάποιοι άλλοι πέθαναν και τα διαμερίσματα μένουν έκτοτε κλειστά αφού οι κληρονόμοι δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτά. Είναι φορές που τις νύχτες ακούω παιδικές φωνές, καβγάδες, κρεβάτια να τρίζουν από ερωτική έξαψη, καζανάκια να τρέχουν, πόρτες ν’ ανοιγοκλείνουν. Οι άνθρωποι φεύγουν και οι μνήμες τους στοιχειώνουν τους χώρους που κάποτε έζησαν. [σ. 106]

Στα ίδια βάθη μιας εξομολογητικής αφήγησης εκφράζεται ο διαχειριστής. Εξωμότης δηλωσίας για κάποιους παλιούς συντρόφους, ξεδοντιασμένος ιδεολόγος για το κράτος. Ριζωμένος στα έγκατα της πολυκατοικίας των τριάντα διαμερισμάτων εδώ και μισό αιώνα, ζει παρέα με τις ενοχές και με τον φόβο πως κάποιος δικός του θα τον φτύσει με το βλέμμα του. Παρά την απώλεια της συντρόφου του διατηρεί στα χείλη το χαμόγελο και τις φράσεις «το χειρότερο δεν είναι να μην μπορείς. Το χειρότερο είναι να μη θέλεις». Αλλά η σιωπηλή άποψη των άλλων για το πρόσωπό του είναι διαφορετική: του πιστώνεται η ελευθερία από οικογενειακές υποχρεώσεις, του χρεώνονται η τεμπελιά και οι εισπράξεις, του αφαιρείται κάθε δικαίωμα γνώμης. Στο άλλο άκρο – ύψος της πολυκατοικίας, μια τριαντάχρονη φοιτήτρια επιδίδεται στη σπουδή της Πλαθ και της Αχμάτοβα και στην προετοιμασία της τέχνης της αυτοχειρίας. Άραγε η αντιστικτική ιστορία θα καταλήξει σε οριακή συνάντηση των δυο ή στους ασύμπτωτους δρόμους διαφορετικών θεάσεων της ζωής;

Στα σωθικά μιας οικογένειας – που και εδώ θαρρείς και εκπροσωπεί αμέτρητες άλλες, όπως και οι περισσότεροι χαρακτήρες των ιστοριών– εισχωρούμε στο citius, altius, fortius. Είναι οι λέξεις ενός πανό όπου καρφώνει το βλέμμα του ο κύριος Θεοχάρης, είναι η λακωνική έκφραση μιας κάρτας που έστειλε στον εαυτό της η θριαμβεύτρια στις πανελλήνιες εξετάσεις κόρη του. Ρεκορντγούμαν των αριστείων και των επαίνων, πρώτη των πρώτων, Θηλυκός Αϊνστάιν, γεννημένη νικήτρια κατά τις αμετάκλητες εκφράσεις του πατέρα της, εξελίχθηκε σε ένα πειραματόζωο της πρωτιάς, υποχρεωμένο να αποφύγει την αποτυχία, δηλαδή να γίνει ένα το Τίποτα. Η κοινή τους ζωή δεν μπορεί παρά να οδηγεί στο τέλος, αλλά αργά, πολύ αργά· τα επιχειρήματα κάποτε θα χρησιμοποιηθούν από εκείνη εναντίον του, θεμελιώνοντας χρόνια συναισθηματικής ξηρασίας και αισθηματικού μαρασμού και δημιουργώντας συνθήκες αναπόδραστης ανάφλεξης.

Στο ancre de misericorde  ο Μαραμπού από την Δραπετσώνα, γιος καπετάνιου που κατάφαγε η αλμύρα και η μαύρη άβυσσος από κάτω, επιλέγει τα μηχανολογήματα της στεριάς και αγκυροβολεί στο εργοστάσιο αγκύρων και αλύσεων πλοίων. Κάθε βράδυ μετά την βάρδια κατηφορίζει μέχρι το λιμάνι στο Κερατσίνι, δίπλα στο φουγάρο της ΔΕΗ, μπαίνει στο μπριγκαντίνι του και βουτάει στα σκοτεινά νερά κάτω από τα εμπορικά πλοία, για να μετρήσει τα κλειδιά της καδένας μέχρι να καταλήξει στην άγκυρα και ν’ αναγνωρίσει τον κάθε τύπο. Εκεί κάτω η ζωή του θα δικαιώσει το αιώνιο της τραβέρσο, απέναντι στην μοίρα και την ελάχιστη απόλαυση ζωής – με το δικό της τίμημα.

Το σδρου εκκινεί από το παρόν ενός αξιοθρήνητου άνδρα που σωριάζεται στα πλαϊνά σκαλιά της Ευαγγελίστριας. «Ασάλευτος, άπνοος και απόκοσμος», ο μπαρμπα – Νικήτας αποτελεί ιδανικό πρόσωπο για το επετειακό ρεπορτάζ του αφηγητή. Οι επόμενες ψηφίδες διασκορπίζονται σε διαφορετικούς ιστορικούς χρονοτόπους και συγκολλούν το πρόσωπο ενός αληθινού αγωνιστή. O νεαρός μετανάστης του G.O.A.T. έχει κι αυτός το δικό του ψευδώνυμο: Ρόσσι από τον παγκόσμιο πρωταθλητή μοτοσικλέτας αγώνων Βαλεντίνο Ρόσσι· μαέστρος της πίστας εκείνος, των επαρχιακών δρόμων αυτός αλλά και γιατρός των μηχανών στο συνεργείο, ξεχνάει τους καθημερινούς εξευτελισμούς εξαιτίας της καταγωγής του και ονειρεύεται τους μεγάλους δρόμους που θυμάται απ’ έξω και ανακατωτά. Η ζωή θα τον στείλει να τους οργώσει, αλλά σε μια ανελέητα προδιαγεγραμμένη, κυνηγημένη πορεία.

Στα δεκαπέντε διηγήματα της πρώτης του συλλογής ο συγγραφέας (γεν. 1965) επιλέγει να φωτίζει λίγες πλευρές από την ζωή των χαρακτήρων του, κάποτε με σύντομες διαχωρισμένες ενότητες, συμπληρώνοντας με τρόπο ελλειπτικό αλλά και λόγο περιεκτικό την ακαριαία ιστορία του ταπεινού και ταπεινωμένου τους βίου. Ολόκληρο των σύμπαν αυτών των υπάρξεων χωράει σε λίγες σελίδες ιστορίας, ενώ το τέλος παραμένει ανοιχτό, αμφιλεγόμενο, αποκαλυπτικό ή απλώς σιωπηλό. Όσο προχωρούν τα διηγήματα τόσο περισσότερο μοιάζουμε σε αυτά τα πρόσωπα, διαπιστώνουμε τις κοινές μας σκέψεις, αναλογιζόμαστε τις φορές που υπήρξαμε θύματα και θύτες και ανοίγουμε τα μάτια μπροστά στην ανελέητη σκληρότητα της ζωής, που οι ίδιοι φτάσαμε ως εδώ.

Εκδ. Πηγή, 2013, σελ. 160. Με επτά σημειώσεις του συγγραφέα.

Ο συγγραφέας στο Αίθριο του Πανδοχείου εδώ.