Πανδοχείο

Επίτομος θησαυρός θαυμαστών ζώων

H επιθυμία μου πρώτα να ξεφυλλίσω και μετά να διαβάσω αυτό το βιβλίο ήταν άμεση, συνδεόμενη προφανώς με τις εποχές όπου κυριολεκτικά ζούσα μέσα στις σελίδες της πολύτομης εγκυκλοπαίδειας λαρούς με τις καλοζωγραφισμένες εικόνες των ζώων και ύστερα στους τόμους του Θαυμαστού Κόσμου των Ζώων, οι αμέτρητες φωτογραφίες των οποίων ολοκλήρωναν την μεγάλη αφήγηση του ζωικού βασιλείου. Βέβαια δεν ζούμε πια στην εποχή των εγκυκλοπαιδειών και των παρεμφερών μεγάλων σειρών και στο ερώτημα τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα ελκυστικό περί ζώων βιβλίων σήμερα οι Λόυντ και Μίτσινσον έχουν την δική τους πρόταση.

Το εν λόγω συγγραφικό δίδυμο εξειδικεύεται σε θέματα … άγνοιας, αλλά και ημιμάθειας ή παρανόησης όσον αφορά διάφορους τομείς της ζωής (έχουν ήδη γράψει το μοσχοπουλημένο Βιβλίο της ολικής άγνοιας – γενικά), ενώ είναι και οι παραγωγοί και παρουσιαστές της χιουμοριστικής εκπομπής γνώσεων του BBC με τίτλο QI [Quite Interesting]. Η ιδέα τους για ένα αξιοδιάβαστο βιβλίο για τα ζώα περιλαμβάνει αποφυγή των γνωστών επιστημονικών κειμένων που δύσκολα κρατούν το ενδιαφέρον σε μη ειδικούς και εστίαση στις πιο ενδιαφέρουσες αλλά και στις πιο απίστευτες πληροφορίες για δεκάδες μορφές του θαυμαστού κόσμου των ζώων. Όμως και πάλι, τα κάποτε αδιανόητα αυτά στοιχεία δεν αποτελούν αυτοσκοπό των ανθολόγων αλλά είναι εκείνα που σχετίζονται άμεσα με τη φύση και τη λειτουργία αυτών των πολύπλοκων και μοναδικών στην απεριόριστη ποικιλία τους οργανισμών

Το προνομιούχα ζώο που καταλαμβάνει αδιάλλακτα και ααβάδιστα την πρώτη θέση των λημμάτων στα λεξικά (και που γνώρισε μια δεύτερη ζωή ως όνομα ιδιαίτερου ψυχεδελικού συγκροτήματος) είναι βέβαια το Άαρντ-βαρκ, επιζών μιας πρωτόγονης ομάδας θηλαστικών, αυτό το ιδιόρρυθμο, νυκτόβιο και τόσο μοναχικό ζώο που σπάνια έρχεται σε επαφή με τα άλλα, εκτός αν πρόκειται να ζευγαρώσουν! Μιλώντας για μουσική, δεν θα μπορούσε να λείπει ο περίφημος μπητλικός Walrus, ο θαλάσσιος ίππος, το βαλσαμωμένο δείγμα του οποίου στο Μουσείο του Σάντερλαντ ενέπνευσε το ποίημα του Λιούις Κάρρολ κι εκείνο με τη σειρά του σχεδόν ένα αιώνα μετά το συνθετικό δίδυμο.

Το πλήθος λοιπόν των αξιοθαύμαστων στοιχείων παρουσιάζεται με παιγνιώδη και χιουμοριστικό τρόπο – άλλωστε συχνά επιλέγονται τα πλέον «αδιανόητα» και τα σκανδαλιστικά για τα δεδομένα της δικής μας «ανθρώπινης» αντίληψης. Εκατόν ένα ζωάκια τιμώνται με τρισέλιδα «λήμματα» που διανθίζονται με σχετική εικονογράφηση (σκίτσα, σχέδια, γελοιογραφίες) κι ένα ένθετο γκρίζο τετραγωνάκι με μία πρόσθετη ξεχωριστή πληροφορία. Εννοείται βέβαια πως πίσω από τους διόσκουρους της επίτομης ζωολογίας βρίσκεται ένα μεγάλο επιτελείο ειδικών επιστημόνων. Το λημματολόγιο ανοίγει ένας πρόλογος με μουστάκια και κλείνει ένας επίλογο με ουρά. Ο θησαυρός των πρώην άγνωστων στοιχείων είναι ανοιχτός στο διαδίκτυο, για ανάγνωση, πρόσθεση ή διόρθωση,

Εδώ βρίσκω και μερικά πολύ αγαπημένα ζώα, χαμένα πια στα παιδικοεφηβικά μου ξεφυλλίσματα, όπως ο τάπιρος, η ταϊλανδέζικη ονομασία του οποίου σημαίνει «μείγμα», καθώς σε λαϊκές δοξασίες πιστευόταν πως είναι φτιαγμένος από τα απομεινάρια όλων των υπόλοιπων ζώων ή ο φρύνος, με το παραισθησιογόνο του δηλητήριο και την επιμονή του στις διαδρομές μέχρι τις αρχαίες λίμνες αναπαραγωγής του, επιμονή που τον ωθεί μέχρι και σήμερα να διασχίζει τις εθνικές οδούς. Ίσως πάλι ορισμένες συνήθειες άλλων ζώων μας δώσουν ενδιαφέρουσες ιδέες, όπως για παράδειγμα το ρομαντικό σεξ των ποντικών, καθώς τα αρσενικά άδουν περίπλοκα τραγούδια σε υπερηχητικές συχνότητες, τόσο για να προσελκύσουν ερωτικούς συντρόφους όσο και κατά τη διάρκεια της συνουσίας.

Είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις όπου μπορούμε να διδασκόμαστε από τα ζώα· εκείνα άλλωστε, αντίθετα από τον άνθρωπο, είναι ο εαυτός τους κάθε λεπτό και κάθε ημέρα της ζωής τους, χωρίς να πνίγονται στις ενοχές ή να επιθυμούν να ήταν κάποιο άλλο ζώο. Και όπως έγραψε ο αμερικανός φυσιοδίφης Henry Beston, «σ’ έναν κόσμο αρχαιότερο και πιο ολοκληρωμένο απ’ τον δικό μας κινούνται τέλεια και ολοκληρωμένα, προικισμένα με την επέκταση των αισθήσεων που εμείς χάσαμε ή ποτέ δεν αποκτήσαμε, ζώντας μαζί με φωνές που εμείς ποτέ δεν θα ακούσουμε. Δεν είναι αδέλφια μας, δεν είναι κατώτεροί μας, είναι άλλοι λαοί, πιασμένοι μ’ εμάς στο δίχτυ της ζωής και του χρόνου».

Εκδ. Πατάκη, 2012, μτφ. Κατερίνα Σέρβη, Μήνια Σωτηροπούλου, εικονογράφηση: Ted Dewan, σελ. 322 [John Lloyd – John Mitchinson, The book of animal ignorance, 2007].

Στις εικόνες: τρία σχέδια από την Εύη Τσακνιά, που χρησιμοποιήθηκαν για παλαιότερο κατάλογο των εκδόσεων Κίχλη [Ιππόκαμπος Αστερίας, Ελαφόνησος, Καρεκλοκένταυρος], και οι παλιοί τόμοι του Θαυμαστού Κόσμου των Ζώων, τώρα στους πάγκους των παζαριών…