Πανδοχείο

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

Πρόκειται για τη μετάφραση, από τα αγγλικά, μιας ανθολογίας ποιημάτων της Λιθουανής ποιήτριας Γιανινά Ντεκουτίτε (εκδόσεις Περισπωμένη, Νοέμβριος 2013). Τη γνωριμία μου με το έργο της συγκεκριμένης ποιήτριας την περιγράφω διεξοδικά στο επίμετρο του βιβλίου. Τα ποιήματα της Ντεκουτίτε με συγκλόνισαν, μολονότι δεν τα γνώρισα στη γλώσσα του πρωτοτύπου. Η ποίησή της, σύμφωνα με τον Ρέμβιντας Σίλμπαγιορις, είναι μια ποίηση αλλαγών και μεταμορφώσεων. Η Ντεκουτίτε τρέφει μια ακατανίκητη ορμή για ένα είδος ώσμωσης με τα τοπία της πατρίδας της, με τους δρόμους, με τα αντικείμενα, με την ανάγκη να μετατραπεί σ’ εκείνο που ο καθένας βλέπει και αισθάνεται ολόγυρά του, ανοιχτός «ως το απώτατο νεύρο». Ταπεινά πιστεύω ότι η ποίηση της Ντεκουτίτε άξιζε να γίνει γνωστή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.

Θα μπορούσαμε να έχουμε μια μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά ή για όσα κρίνετε (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);

Το πρώτο μου βιβλίο είναι μια συλλογή ποιημάτων, με τον τίτλο «Η Φοινικιά» (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2005). Απαρτίζεται από επτά ενότητες, οι οποίες θα μπορούσαν κάλλιστα να περιληφθούν σε τρία ή τέσσερα ξεχωριστά βιβλία. Η «Φοινικιά» περιλαμβάνει ποιήματα διαφορετικής τεχνοτροπίας και ύφους, που γράφτηκαν στη διάρκεια δεκαπέντε χρόνων. Στη συλλογή δεσπόζει θεματικά η φύση και θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι τα περισσότερα ποιήματα ανήκουν στην κατηγορία που ο Ελύτης ονόμασε «πρισματική ποίηση».

Το δεύτερο βιβλίο μου είναι η μετάφραση, από τα ρωσικά, του περίφημου πεζογραφήματος του Όσιπ Μαντελστάμ «Ταξίδι στην Αρμενία» (Ίνδικτος, 2007). Αφιερώθηκα ολοκληρωτικά στη συγκεκριμένη μετάφραση, για δύο χρόνια. Εκ των υστέρων κατάλαβα, με δεδομένο το επίπεδο των ρωσικών μου, ότι είχα κάνει μια τρέλα, συνειδητοποιώντας τις μεταφραστικές απαιτήσεις του κειμένου. Ωστόσο, πιστεύω ότι το αποτέλεσμα δικαιώνει τελικά την προσπάθειά μου.

Το τρίτο μου βιβλίο είναι η ποιητική συλλογή «Σημείο Πετρούπολης» (Πλανόδιον, 2011). Η συλλογή γράφτηκε με αφορμή δύο επισκέψεις μου στην Αγία Πετρούπολη, το 2005. Ο τόπος, η συγκεκριμένη πόλη, συνιστούν ένα συγγραφικό πρόσχημα, για κάτι που νομίζω αφορά μόνο το πνεύμα και το ήθος της ελληνικής γλώσσας. Η συλλογή μπορεί να χαρακτηριστεί ως αυτό που οι Ρώσοι ονομάζουν Ποίημα (Ποέμα), και αφορά τη συγγραφή μιας ποιητικής ενότητας με αυστηρό θεματικό πυρήνα.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Τα ποιήματα «έρχονται» σε μένα, όπως θα έλεγε η Αχμάτοβα, με δύο συνήθως τρόπους. Η πρώτη περίπτωση χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι επιθυμώ να μιλήσω για ένα ορισμένο θέμα, και για να το πετύχω πρέπει να συγκεντρωθώ πάνω από το λευκό χαρτί δίχως να έχει υπάρξει ένα ισχυρό αρχικό ερέθισμα για όσα θέλω να πω. Τον τρόπο αυτό τον χαρακτηρίζω περισσότερο νοητικό, και συνήθως δεν οδηγεί σε καλά αποτελέσματα, εκτός εάν επακολουθήσει συστηματική εργασία σε σχέση με ό,τι επιθυμώ να γράψω. Η δεύτερη περίπτωση, που είναι και η πιο παραγωγική, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «ιμπρεσσιονιστική», όταν μια έντονη εικόνα, ένας λεκτικός ρυθμός που σχηματίζεται ανεξήγητα μέσα μου, αφού αναπτυχθούν, δομούνται σε κάτι ευρύτερο και πιο συνεκτικό. Για να θυμηθούμε και πάλι τον Ελύτη, η δεύτερη αυτή περίπτωση μπορεί να χαρακτηριστεί ως «η ανάπτυξη μιας στιγμής».

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τρόπος εργασίας. Ένα ήσυχο γραφειάκι αρκεί. Το σίγουρο είναι ότι ποτέ δεν ακούγεται μουσική υπόκρουση όταν γράφω. Επειδή είμαι άνθρωπος που συγκεντρώνεται και δίνει βάση στα πράγματα, θεωρώ ότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δυο καρπούζια σ’ ένα χέρι δεν χωράνε. Είτε θα γράφεις και θα διαβάζεις, είτε θ’ ακούς μουσική. Προσωπικά δεν μπορώ να πράξω και τα δύο μαζί. Σε ό,τι αφορά τις μουσικές μου προτιμήσεις, μου αρέσει οτιδήποτε σχετίζεται με την ορχηστρική μουσική από την κλασική περίοδο και έπειτα, καθώς και οτιδήποτε περικλείει τον αυτοσχεδιασμό μέσα του (τζάζ, παραδοσιακή μουσική κ.λπ.). Απεχθάνομαι εντελώς την όπερα (με εξαίρεση δυο τρεις ρωσικές όπερες), την οποία θεωρώ ως μη-ανθρώπινο είδος τέχνης. Μου προξενεί απέραντη δυσφορία η ακρόασή της, και η απαρέσκεια τούτη εδράζεται επί μιας σχεδόν οργανικής, βιολογικής βάσης, όπως όταν κάποιος έχει δυσανεξία στη λακτόζη ή είναι αλλεργικός σε μια ουσία. Αντιθέτως, μπορώ ν’ ακούσω με ευχαρίστηση οπερέτα.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Έχω γράψει κείμενα πάρα πολλές φορές εκτός γραφείου και σπιτιού, κατά κόρον δε τα τελευταία χρόνια: αίθουσες αναμονής αεροδρομίων, μεταφορικά μέσα εν γένει, ξενοδοχεία, καφετέριες… Φυσικά, όλα αυτά είναι πρώτες γραφές και σημειώσεις οι οποίες υπόκεινται πάντοτε σε περαιτέρω, εργώδη επεξεργασία εν οίκω.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;

Αναμφισβήτητα και δίχως δεύτερη σκέψη θα ήθελα να γράψω για την ποιήτρια Θεώνη Κοτίνη. Θεωρώ ότι, ανεξαρτήτως γενιάς, είναι η πιο σπουδαία ποιητική φωνή των ημερών μας. Πιστεύω επίσης ότι πρέπει να τιμούμε το έργο των ποιητών όταν οι στίχοι τους είναι ακόμα ζεστοί, όπως θα έλεγε και ο Σεφέρης, και όχι όταν το έργο τους έχει βρει με τα χρόνια την αποδοχή που του αξίζει από το κοινό. Για να το πω και με τα λόγια του Γιάννη Βαρβέρη, «πρέπει να επισκεπτόμαστε τους επιζώντες ποιητές/ αν μάλιστα τυχαίνει να μένουμε στη ίδια πόλη». Πάντως, και χωρίς πρόταση από κάποιον τρίτο, έχω σκοπό να γράψω για την Θεώνη Κοτίνη και ευελπιστώ να βρω τη δύναμη να το πράξω σύντομα.

Γράψατε ποτέ πεζογραφία – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Έχω γράψει πεζογραφία, αρκετά χρόνια πριν. Μεταξύ άλλων ένα διήγημα που ονομάζεται «Ο μεγάλος ελκυστής», καθώς και ένα κείμενο που καταπιάνεται με τη βιογραφία μου αλλά και την ιστορία των προγόνων μου, ιδωμένες αμφότερες υπό το πρίσμα ορισμένων αστρονομικών δεδομένων. Το έργο αυτό φέρει τον τίτλο «Μικρή Αστρολογία». Έχω γράψει επίσης ένα θεατρικό έργο, με τη μορφή, το εύρος και το ύφος των θεατρικών έργων του Τσέχωφ. Από όλα αυτά έχω σκοπό να επεξεργαστώ τη «Μικρή Αστρολογία», με απώτερο σκοπό τη μελλοντική έκδοσή της.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Νίκος Καζαντζάκης, Δημήτρης Χατζής, Α. Παπαδιαμάντης, Γ. Βυζιηνός, Ο. Ελύτης, Δ. Παπαδίτσας, Αλέξανδρος Μπάρας, Θεώνη Κοτίνη, Αντών Τσέχωφ, Πρίμο Λέβι, Γιοχάννες Μπομπρόφσκι, Έμιλυ Ντίκινσον, Όσιπ Μαντελστάμ, Αρσένι Ταρκόφσκι, Νικολάι Γκουμιλιώφ, Μαρίνα Τσβετάγιεβα, Όλγα Σεντακόβα.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

«Το διπλό βιβλίο», του Δ. Χατζή, όλη η αλληλογραφία του Ν. Καζαντζάκη, το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», του Πρίμο Λέβι, τα «Ελεγεία της Οξώπετρας», του Ο. Ελύτη καθώς και ένα πλήθος βιβλίων που σχετίζονται με την Αστρονομία, τη Βιολογία, τη Μηχανική της Πτήσης και με τις θετικές εν γένει επιστήμες.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

«Η νήσος άνυδρος», του Δ. Χατζή, «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας», του Γ. Βυζιηνού, «Όλια, μια ψυχούλα», του Α. Τσέχωφ, «Ανάλαφρη αναπνοή», του Ιβάν Μπούνιν, «Στο Παρίσι», του Ιβάν Μπούνιν.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Θα επιμείνω στη Θεώνη Κοτίνη.

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Αν και δεν είμαι λάτρης των πεζογραφημάτων, ακόμα και όταν αυτά είναι αναγνωρισμένη αξίας και προέρχονται από τους αγαπημένους μου Ρώσους, θα έλεγα ότι βρίσκω έναν βαθμό ταύτισης με τον πρίγκιπα Μίσκιν. Το γεγονός αυτό με έχει κάνει και να αγαπήσω τον συγκεκριμένο ήρωα.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Το «Πλανόδιον» και η «Ποίηση». Και τα δύο δεν είναι πλέον «ενεργά». Η προτίμησή μου για το πρώτο σχετίζεται κυρίως με το γεγονός ότι το συγκεκριμένο περιοδικό το χαρακτήριζε μια ανεξαρτησία σε σχέση με τις επικρατούσες τάσεις και γνώμες του καθιερωμένου λογοτεχνικού σιναφιού. Το δεύτερο το αγαπούσα διότι ήταν το μοναδικό που είχε ως θεματική του καθαρά την ποίηση. Σε ό,τι αφορά το «Πλανόδιον», είμαι σίγουρος ότι οι συνεχιστές του, το «Νέο Πλανόδιον» δηλαδή, θα ακολουθήσουν την ίδια ανεξάρτητη πορεία με αυτή του μητρικού περιοδικού. Πάντως, στο σημείο αυτό θα ήθελα να τονίσω ότι το πιο αγαπημένο μου περιοδικό, επί σειρά ετών, δεν ήταν λογοτεχνικό αλλά σχετιζόταν με την επιστήμη της Αστρονομίας. Πρόκειται για το αμερικανικό «Astronomy», το οποίο με βοηθούσε να παρατηρώ τον ουρανό και κάλυπτε ένα μεγάλο μέρος των θεωρητικών ενδιαφερόντων μου σε σχέση με την Αστρονομία. Ήμουν τόσο παθιασμένος με το συγκεκριμένο περιοδικό που έλεγα, αστειευόμενος, στον εαυτό μου και στους φίλους μου ότι το μόνο που θα επιθυμούσα όταν πεθάνω ήταν να σηκώνομαι μια φορά τον μήνα από τον τάφο μου και να πηγαίνω ώς το κοντινότερο περίπτερο για το Astronomy!

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;

Τις διαβάζω, με τη διαπίστωση και την πίκρα ότι δεν διαθέτουν το κριτικό πνεύμα που θα έπρεπε να τις διακρίνει. Είναι συνήθως παρουσιάσεις και κείμενα κατάλληλα για ένα οποιοδήποτε άλλο υλικό προϊόν ή εμπόρευμα, όχι όμως για έργα του πνευματικού πεδίου που ονομάζεται ποίηση ή πεζογραφία.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Όλες οι αναγνώσεις των Ρώσων ποιητών (κυρίως της Μαρίνας Τσβετάγιεβα), που πραγματοποίησα στην πτήση Αθήνα-Βρυξέλλες-Αθήνα, επί μία δεκαετία περίπου, αρχής γενομένης το 1999. Ο λόγος που θυμάμαι έντονα αυτές τις αναγνώσεις είναι ότι την περίοδο εκείνη βρισκόμουν στο μέγιστο της αναγνωστικής μου πρόσληψης. Ό,τι διάβαζα δηλαδή χωνευόταν τάχιστα και πολύ παραγωγικά μέσα μου. Η περίοδος αυτή έχει πλέον πάψει να υφίσταται για μένα. Κάποτε θα ήθελα να γράψω ένα κείμενο που θα το ονόμαζα «Η Κοινωνιολογία της πτήσης Αθήνα-Βρυξέλλες», στο οποίο θα τόνιζα, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι όλα αυτά τα χρόνια δεν συνάντησα ούτε έναν άνθρωπο μέσα στο αεροπλάνο της συγκεκριμένης πτήσης που να διάβαζε κάποιο σοβαρό βιβλίο. Φαίνεται πως οι άνθρωποι που έχουν την τύχη της χώρας μας στα χέρια τους περί πολλά τυρβάζουν, αγνοώντας τα σημαντικότερα.

Περί μετάφρασης

Διακονείτε το κοπιώδες έργο της μετάφρασης. Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Τι είδους σχέση συνδέει τον μεταφραστή και τον συγγραφέα που ο πρώτος μεταφράζει;

Ο τρόπος μου δεν διαφέρει από αυτόν της συγγραφής των ποιημάτων. Εννοώ ότι το μόνο που χρειάζομαι είναι ένα ήσυχο γραφειάκι, συγκέντρωση και μεθοδικότητα. Η μετάφραση από τα ρωσικά χρήζει περισσότερης οργάνωσης, καθώς, όπως έχω εξηγήσει αλλού, υπάρχουν προσώρας ελάχιστα βοηθήματα για έναν που θέλει να μεταφράσει τα ρωσικά στην ελληνική γλώσσα. Όσο για τη σχέση μεταξύ μεταφραστή και μεταφραζόμενου συγγραφέα, η μόνη λέξη που μπορεί να την χαρακτηρίσει είναι η αγάπη. Αγάπη για το έργο τού προς μετάφραση συγγραφέα, αγάπη για τα γραπτά του.

Από τις μεταφράσεις σας ποια σας δυσκόλεψε περισσότερο και ποια σας πρόσφερε τις μεγαλύτερες ηδονές;

Σίγουρα η πιο δύσκολη μετάφραση με την οποία καταπιάστηκα ήταν το «Ταξίδι στην Αρμενία», του Όσιπ Μαντελστάμ. Συμπληρωματικά, σε σχέση με τα όσα ανέφερα παραπάνω, πρόκειται για ένα κείμενο εξαιρετικής δυσκολίας, ακόμα και για όσους έχουν τα ρωσικά ως μητρική τους γλώσσα. Για τον λόγο αυτό, τη μεγαλύτερη χαρά μεταφράζοντας (για να μην χρησιμοποιήσω τον όρο ηδονή) την ένιωσα με τη μετάφραση του συγκεκριμένου έργου, διότι ήταν μια χαρά που προήλθε μέσα από μια μεγάλη δυσκολία.

Μπορείτε να μας μιλήσετε και για τα υπόλοιπα βιβλία που μεταφράσατε (ή όσα επιθυμείτε); Για την μεταφραστική τους εμπειρία, τις ηδονές, τις απομαγεύσεις τους.

Θα ήθελα να επισημάνω ότι οι υπόλοιπες μεταφράσεις μου δεν έχουν περιβληθεί τον τύπο του βιβλίου, δηλαδή, πρόκειται για δημοσιεύσεις σε περιοδικά, έντυπα και ηλεκτρονικά. Έτσι λοιπόν, έχω μεταφράσει από τα ρωσικά τα εξής: τον ποιητικό κύκλο «Αϋπνία», της Μαρίνας Τσβετάγιεβα, ο οποίος δημοσιεύτηκε, συνοδευόμενος από επίμετρο, στο έκτο τεύχος του περιοδικού «Ποιητική», τον ποιητικό κύκλο «Κινέζικο οδοιπορικό», της σύγχρονης ρωσίδας ποιήτριας Όλγας Σεντακόβα, ο οποίος δημοσιεύτηκε στο έβδομο τεύχος του ιδίου περιοδικού καθώς και μεταφράσεις μικρών διηγημάτων Ρώσων συγγραφέων, οι οποίες αναρτήθηκαν στο ιστολόγιο «Ιστορίες Μπονζάι», του Γιάννη Πατίλη.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι συγγραφείς με τη μετάφραση των οποίων θα επιθυμούσατε να αναμετρηθείτε;

Θα ήθελα να βρω τον τρόπο και τη δύναμη να συνεχίσω τη μετάφραση έργων του Όσιπ Μαντελστάμ και της Όλγας Σεντακόβα. Σε σχέση με τον πρώτο, έχω ήδη αρχίσει από καιρό τη μετάφραση του πεζογραφικού-βιογραφικού του έργου, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ο θόρυβος του καιρού». Επίσης, επιθυμώ να ολοκληρώσω τη μετάφραση πενήντα ποιημάτων της Όλγας Σεντακόβα, τα οποία περιλαμβάνονται στην ποιητική ενότητα «Παλιά τραγούδια». Και οι δύο προαναφερόμενες μεταφραστικές απόπειρες τελούν, για την ώρα, υπό αναστολή.

Περί αδιακρισίας

Ορισμένα τελικά σχόλια

Ας θεωρηθούν τα παρακάτω σχόλια ως απάντηση στην ερώτηση που θα ήθελα να μου κάνουν και δεν έγινε. Θα ήθελα να επισημάνω λοιπόν ότι στο ανωτέρω ερωτηματολόγιο απάντησα ως εάν να ήμουν ένας εν ενεργεία συγγραφέας και μεταφραστής. Πράγμα που διόλου δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια, καθώς η διαδικασία της συγγραφής και της μετάφρασης έχει ανασταλεί για μένα, όπως προείπα, εδώ και αρκετό καιρό – ήδη από το 2008. Θα μπορούσε η συγκεκριμένη κατάσταση να ονομαστεί ποιητική ή συγγραφική σιγή. Το δέχομαι, και δεν γνωρίζω εάν θα επανακτήσω ξανά τη σωματική και ψυχική δύναμη που θα με επαναφέρουν ξανά στον χώρο της ποίησης ή της μετάφρασης. Θα ήθελα επίσης να τονίσω ότι το κύριο μέλημα της ζωής μου είναι η διατήρηση της σχέσης μου με την ομορφιά και τίποτε παραπάνω. Οι τρόποι με τους οποίους θα συνεχίσω να προσεγγίζω την ομορφιά δεν έχουν πλέον σημασία για μένα. Θα μπορούσαν να είναι, επί παραδείγματι, τα αεροπλάνα, τα αερομοντέλα και το φαινόμενο της πτήσης καθεαυτό, πράγματα και διαδικασίες στις οποίες ενεπλάκην όλο το πρόσφατο παρελθόν με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τον τελευταίο καιρό έχω επανακτήσει το ενδιαφέρον μου για τη ζωγραφική (ακουαρέλες), την οποία δεν σκοπεύω να εγκαταλείψω. Επίσης, σκοπεύω να συνεχίσω να ασχολούμαι με πράγματα που με ενδιέφεραν ανέκαθεν: τις περσικές μινιατούρες, τις ινδικές μινιατούρες, την τέχνη της Αρμενίας (λόγω καταγωγής), την ιαπωνική και κινεζική τέχνη και την τέχνη της Ανατολής γενικότερα. Θα συνεχίσω να αισθάνομαι, δυστυχώς, ως ένας άνθρωπος εκτός τόπου και καιρού, ο οποίος δεν δύναται να ασχοληθεί, φαινομενικά τουλάχιστον, με τα τρέχοντα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της χώρας του, αλλά παραδόξως τον ενδιαφέρουν πολύ έντονα, για παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίο οι Γιαπωνέζοι φυλάσσουν μέσα σε μικρά κλουβάκια γρύλους ή πυγολαμπίδες. Όλα αυτά διόλου δεν χαρακτηρίζονται από το στοιχείο του εξωτισμού, αλλά συνιστούν βαθύτατη ψυχική μου ανάγκη. Εάν υφίσταται ένα πνευματικό ζήτημα σήμερα για μένα, τότε αυτό θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: πώς θα μπορέσω να διατηρήσω τη σχέση μου με την ομορφιά, ζώντας στην Ελλάδα και μιλώντας την ελληνική γλώσσα, όταν οι αναφορές και τα ενδιαφέροντά μου βρίσκονται ολωσδιόλου εκτός Ελλάδας, και συγκεκριμένα στον γεωγραφικό και πνευματικό χώρο της Ανατολής. Τα ελάχιστα αυτά λόγια ελπίζω ότι καλύπτουν, ενδεχομένως, ορισμένα κενά που φάνηκαν να χαίνουν σε όλες τις προηγούμενες απαντήσεις μου. Με τούτα και με κείνα, ήρθε νομίζω η στιγμή να ευχαριστήσω τον οικοδεσπότη του Πανδοχείου για την φιλοξενία του.

Στις εικόνες: Arseny Tarkovsky, Nikolay Gumilev, Olga Sedakova, Osip Mandelstam, Αλέξανδρος Μπάρας, Janina Degutytė, Ivan Bunin, Marina Tsvetaeva, Emily Dickinson, Johannes Bobrowski.

Ελάχιστα λόγια για το αλησμόνητο Ταξίδι στην Αρμενία εδώ.