Πανδοχείο

Η πολιτική στα χέρια των λαών

Ποιος είναι αυτός ο πρώην διπλωμάτης που βάζει ως αρχικό παράθεμα του βιβλίου του την γνωστή φράση του Αμερικανού ποιητή και σόουλ – τζαζ μουσικού Gil Scott – Heron The revolution will not be televised; Ποιος είναι ο καλοντυμένος συγγραφέας που προτείνει έναν τόσο αβανταδόρικο τίτλο και πώς βρέθηκε από την πρώτη γραμμή των διεθνών πολιτικών αποφάσεων στην απέναντι πλευρά;

Ο Ρος υπήρξε διπλωμάτης του Ηνωμένου Βασιλείου στον ΟΗΕ με «χρεωμένες» περιοχές το Ιράκ και το Αφγανιστάν και έφυγε τρέχοντας από το διπλωματικό σώμα όταν ο φίλος και συνάδελφός του Ντέιβιντ Κέλι, ειδικός στα βιολογικά όπλα, που κατήγγειλε τα γνωστά πλέον ψέματα της βρετανικής και αμερικανικής διπλωματίας, λοιδορήθηκε, πιέστηκε και οδηγήθηκε στην αυτοκτονία. Ο Ρος συνέταξε μια έκθεση όπου αποκάλυπτε ότι πράγματι οι ισχυρισμοί για όπλα μαζικής καταστροφής που δήθεν κατείχε το Ιράκ ήταν αβάσιμοι και ότι οι διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις πλην του πολέμου δεν είχαν καν εξεταστεί, και ακόμα διαμοίρασε άκρως απόρρητες πληροφορίες κατά τη διάρκεια ανακρίσεων σχετικά με τον πόλεμο στο Ιράκ. Η εμπειρία του ήταν αρκετή ώστε να ιδρύσει μια μη κερδοσκοπική ομάδα διπλωματών συμβούλων σε περιθωριοποιημένες χώρες ή πληθυσμιακές ομάδες, την Independent Diplomat.

Στην εισαγωγή του ο Ρος αναφέρεται σε μια σειρά γεγονότων, γνωστών και άγνωστων, που αφορούν την κοινωνικοπολιτική κατάσταση των τελευταίων χρόνων και τα οποία αποδεικνύουν ότι εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση και πολλά σύγχρονα καθοριστικά γεγονότα δεν ήταν δυνατόν να προβλεφτούν με τις γνωστές πολιτικές και οικονομικές θεωρίες (οι κυβερνήσεις π.χ. απέτυχαν να προβλέψουν την πιστωτική κρίση ή την 11/9). Οι παγκόσμιες αγορές μοιάζουν αλυσοδεμένες σε έναν επιταχυνόμενο διάδρομο γυμναστικής, υπό τη συνεχή πίεση για εξοικονόμηση πόρων και σχεδιασμό νέων προϊόντων, παγιδευμένες στην απέλπιδα προσπάθειά τους να προσελκύσουν πελάτες. Τα προϊόντα της υποτιθέμενης εξισωτικής παγκοσμιοποίησης τελικώς αφορούν στους λίγους, ενώ κάθε επάγγελμα επαπειλείται να έρθει αντιμέτωπο με την καταστροφή.

Οι κυβερνήσεις στο σύνολό τους, έχουν λιγότερη εξουσία απ’ ότι είχαν στο παρελθόν. Οι υφιστάμενες δομές, τα θεσμικά όργανα και οι κανόνες αδυνατούν να προβλέπουν, να κατανοούν και να ρυθμίζουν τα γεγονότα. Πράγματι, οι αποδείξεις για την παραπάνω ανικανότητα είναι πάρα πολλές και φανερές πλέον σε όλο τον κόσμο, όπως φαίνεται και από την διαρκή μετατόπιση των ψηφοφόρων. Μένουν οι σύνοδοι κορυφής, που μοιάζουν με μια ατέλειωτη μαγνητοσκοπημένη δραστηριότητα που επιθυμεί να δείχνει καθησυχαστική· αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός τους. Ο συγγραφέας εξαρχής παραδέχεται αυτό που τόνιζε διαρκώς ο Ρεζί Ντεμπρέ στο εξαιρετικό βιβλίο που παρουσιάσαμε παλαιότερα, ότι οι διάφοροι «εμπειρογνώμονες» δεν έχουν ποτέ πατήσει το πόδι τους, πόσο μάλλον ζήσει, στη χώρα στην οποία υποτίθεται ότι εξειδικεύονται.

Η συμβατική αντιπροσωπευτική δημοκρατία, όπου οι πολλοί εκλέγουν τους λίγους, βασίζεται σε μια συνθήκη μεταξύ ψηφοφόρων και κυβέρνησης: εσείς μας ψηφίζετε κι εμείς πράττουμε, εσείς συνεχίζετε τη ζωή σας κι εμείς σας προστατεύουμε. Σε πρώτο επίπεδο η συνθήκη απλά επαναλαμβάνει τις θεωρίες των πολιτικών φιλοσόφων παλαιότερων αιώνων, όπως του Τζον Λοκ και του Τόμας Χομπς, έως και του Πλάτωνα. Τι συμβαίνει όμως το δεύτερο επίπεδο, όπου και η πρόσθετη δέσμευση για επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, της εκπαίδευσης, της υγείας, της προστασίας ανθρώπων και περιβάλλοντος; Και πάλι, εμείς είμαστε το ευρύ κοινό που απλά θα παρακολουθεί, χωρίς να ενεργεί· η πολιτική είναι άθλημα θεατών: εμείς παρατηρούμε, εκείνοι πράττουν.

Όταν όμως η συνθήκη καταρρέει και οι κυβερνήσεις αδυνατούν να επιλύσουν τα παραπάνω, τότε δεν μένει παρά να το κάνουμε μόνοι μας. Εφόσον οι πολιτείες είναι ανίκανες να διαχειριστούν τις συλλογικές μας υποθέσεις, οφείλουμε οι ίδιοι να αναλάβουμε το καθήκον για χειρισμό των πραγμάτων που μας αφορούν και να συνεργαστούμε με όλους τους εμπλεκόμενους. Ο Ρος διηγείται πολλά περιστατικά από τον πόλεμο στα Βαλκάνια για να στηρίξει την διπλή λειτουργία του συλλογικού συναισθήματος (που μπορεί να είναι δημιουργικό αλλά και καταστροφικό, οδηγώντας στην αναρχία την οποία διαφοροποιεί από τον υγιή και δημιουργικό αναρχισμό) αλλά και την βεβαιότητα πως όσο οι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν ευθύνες δεν μπορείς να περιμένεις και να φερθούν υπεύθυνα.

Ο Ρος είναι εξαρχής πεπεισμένος πως ο σημαντικότερος παράγοντας αλλαγής είμαστε εμείς οι ίδιοι. Η αντίληψη ότι το άτομο είναι ανίσχυρο απέναντι στα παγκόσμια προβλήματα είναι λανθασμένη. Τόσο το περίφημο «Πείραμα του Πόρτου Αλέγκρε», μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της Βραζιλίας, όσο και το πλάνο ανοικοδόμησης της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα Κατρίνα αποτελούν σημαντικά παραδείγματα «διαβουλευτικής δημοκρατίας», όπου τα άτομα λαμβάνουν αποφάσεις ως ομάδα ή απλά μέλη ενός κινήματος, βασιζόμενοι στην ιδέα και την ουσία της κοινότητας. Η πράξη απέδειξε πως σε τέτοιες περιστάσεις οι συμμετέχοντες δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις θέσεις ο ένας του άλλου, κατανοούν τις διαφορές και στοχάζονται βαθύτερα. Εδώ μοιάζει να επαληθεύεται το δοκίμιο του Ιζάια Μπερλίν, Το κυνήγι του ιδανικού, που ταυτίζει την ουσία της δημοκρατίας με την συζήτηση των διαφορετικών απόψεων, τον συμβιβασμό και την συλλογική εντέλει απόφαση.

Η Αραβική Άνοιξη με τις εξεγέρσεις σε Αίγυπτο, Τυνησία, Λιβύη και αλλού υπήρξε ενδεικτική: σε καμία τους δεν αναδύθηκαν ηγέτες ή οργανώσεις, ούτε συντάχθηκαν μανιφέστα· αντίθετα όλες χαρακτηρίζονταν από στοιχεία αυτο–οργάνωσης, που ενισχύθηκαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ανάμεσα στον κατάλογο των περιπτώσεων όπου οι απλοί άνθρωποι αλλάζουν ολόκληρες πολιτικές ο Ρος αναφέρει και το πλέον ακραίο και ανεπιθύμητο παράδειγμα, των επιθέσεων αυτοκτονίας, που επιτρέπονται από μια κουλτούρα που τιμούσε τον θάνατο στη μάχη αλλά κυρίως επειδή είχαν ένα απτό και επιτυχημένο πολιτικό αποτέλεσμα. Φυσικά το μεγάλο στοίχημα ακριβώς είναι η χωρίς θύματα επιρροή των πολιτών στην πολιτική. Ο Ρος δεν αγνοεί και τις εσωτερικές διεργασίες που απαιτούνται για μια τέτοια αφύπνιση, την συνειδητοποίηση της προσωπικής άποψης, τον υπολογισμό των καταστάσεων, τον εντοπισμό των δυνάμεων επιρροής, την αντίληψη της ευρύτερης διάστασης του κάθε προβλήματος, την συνεργασία, την συναίνεση.

Υπερβολικός; Υπέρ του δέοντος αισιόδοξος; Έμπειρος; Πραγματιστής; Μετανοών της σκληρής πολιτικής και εκμεταλλευτής της πρώην ιδιότητάς του; Γνώστης καταστάσεων για τις οποίες έχουμε ακόμα μαύρα μεσάνυχτα; Σε κάθε περίπτωση ο Ρος όχι απλώς μιλάει εκ των έσω για όλο τον μηχανισμό της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής διαφθοράς αλλά και συντάσσει μια πλήρη πρόταση, που ενισχύει με πλήθος παραδειγμάτων, συχνά και αναγκαστικά ετερόκλητων, τόσο από πηγές και πληροφορίες που γνωρίζει από πρώτο χέρι όσο και από πλήθος περιπτώσεων ανά τον κόσμο. Κοινό συμπέρασμα όλων, η απόδειξη πως ο πιο σημαντικός παράγοντας αλλαγής είμαστε εμείς οι ίδιοι

Πλήρης τίτλος: Επανάσταση χωρίς ηγέτες. Πώς οι λαοί μπορούν να αλλάξουν την παγκόσμια πολιτική σκηνή τον 21^ο αιώνα. Εκδ. Ψυχογιός, 2012, μτφ. Μαρία Μυρώνη, σελ. 378, με 185 βιβλιογραφικές αναφορές και ευρετήριο  [Carne Ross, The leaderless revolution, 2011].

Στις εικόνες:  Conrad Felixmüller, The Agitator, 1920 / Συνέλευση Κοινότητας στο Πόρτο Αλέγκρε / Αραβική Άνοιξη.

Ηλεκτρονικό επισκεπτήριο: www.carneross.com

Πρώτη δημοσίευση: mic.gr, με τον τίτλο People have the power.