Πανδοχείο

Οι ακοίμητοι σύντροφοι

Τώρα έχει νυχτώσει. Τώρα κοιμάται το παλιό αγρόκτημα και όλοι όσοι ζουν εκεί. Όλοι εκτός από έναν… Κάπως έτσι αρχίζει η μαγική ιστορία της Λίνγκρεν, που μας αφήνει να δούμε τι συμβαίνει μέσα στην βαθιά ησυχία μιας χειμερινής, χιονισμένης νύχτας. Αυτός που δεν κοιμάται είναι ένας νάνος που έχει δει εκατοντάδες χειμώνες. Τώρα σηκώνεται κι επιβλέπει τις κάμαρες και τα καμαράκια του αγροκτήματος κι ύστερα πηγαίνει σ’ όλα τα ζώα και τους μιλάει με την γλώσσα των νάνων, «μια σιωπηλή μικρή γλώσσα που όλα καταλαβαίνουν». Καθώς ο βαρύς χειμώνας απλωθεί σα λευκή κουβέρτα σ’ όλα τα τοπία, ο νάνος σπεύδει όχι μόνο να προσφέρει μικρές νυχτερινές φροντίδες στα πλάσματα της φάρμας αλλά και να τους υπενθυμίσει ότι κι αυτή η εποχή θα κάνει την θητεία της και σειρά θα πάρει η άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, στον αέναο κύκλο της ζωής.

Σε ιστορίες σαν κι αυτή δεν υπάρχουν κεντρικές ιδέες ή εμφανή διδάγματα. Είναι οι ίδιοι οι αναγνώστες που θα δώσουν στον νάνο το περιεχόμενο που του ταιριάζει. Την πρώτη φορά σκέφτηκα πως έρχεται από τους τόπους των παραμυθιών και της μαγείας, ενώ εμείς τους έχουμε πια ξεχάσει. Είναι σα να μας υπενθυμίζει πως εκείνα που δεν βλέπουμε δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν· πως το θαυμαστό και το ανοίκειο εξακολουθούν να ζουν μακριά από τα δικά μας φώτα. Σε επόμενη ανάγνωση σκέφτηκα την αδιόρατη παρουσία ενός προστάτη που όλοι έχουμε ακόμα κι όταν δεν το καταλαβαίνουμε. Άλλη φορά αναρωτήθηκα πάνω στην ειδικότερη συμβολική του νάνου: εκείνο που μας διατηρεί ζεστούς και ήσυχους στον ύπνο είναι κάτι που δεν έχει να κάνει με μεγέθη, ύψη ή κάποια καταιγιστική παρουσία. Μπορεί να είναι η ίδια η αγάπη, μια ιδέα, η συνείδησή μας, ο ίδιος μας ο εαυτός.

Κι ύστερα, πως μπορεί κανείς να αγνοήσει το ενδεχόμενο πως εκείνος που έρχεται να κοιτάξει αν είμαστε καλά είναι οι ίδιοι οι συνάνθρωποι που ασκούν το δύσκολο έργο της αλληλεγγύης. Ο νάνος είναι το μικρό πλάσμα της συντροφικότητας που κρατά τον κόσμο ζωντανό, νοιάζεται για όλα τα πλάσματά του και έχει πάντα το νου του αν έχουν την τροφή τους. Κι είναι μια δράση καθολική, που δεν αγγίζει μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα ίδια τα ζώα, που χρειάζονται πάντα την αγάπη μας.  Αν όλοι αξίζουμε τον δικό μας νάνο, μπορούμε οι ίδιοι με την σειρά μας να πάρουμε την θέση του.

Η Σουηδή συγγραφέας αποτελεί μια σπάνια περίπτωση στην ιστορία του παιδικού βιβλίου. Δεν έγραψε μόνο την Πίπη την Φακιδομύτη και την σειρά των παραμυθιών του Νάνου αλλά και πάνω από 70 βιβλία, εικονογραφημένα και μη, ενώ αγωνίστηκε τόσο για τα δικαιώματα των παιδιών όσο και γενικότερα για την οικολογία, τα ζώα και την καταπολέμηση κάθε μορφής βίας και καταπίεσης. Εδώ εμπνέεται από ένα ποίημα που γράφτηκε το 1881 από τον Βίκτορ Ρίμπεργκ και το εγγράφει σ’ ένα σύντομο παραμύθι που είχε και την συνέχειά του. Η Λίντγκρεν είχε την τύχη να ζει και να δημιουργεί μέχρι τα 95 της. Όπως διαβάζω στην ωραία ιστοσελίδα για το έργο της, είχε κάποτε πει: Μια παιδική ηλικία χωρίς βιβλία – αυτή δεν θα ήταν καν παιδική ηλικία. Θα ήταν σα να κλείνεσαι έξω από ένα γοητευτικό τόπο όπου μπορείς να πας και να βρεις το σπανιότερο είδος χαράς.

Η εικονογράφος Κίττυ Κρόουθερ (Βρυξέλλες, 1970) αποδίδει ιδανικά όλες τις αποχρώσεις των χειμερινού νυχτερινού τοπίου από το λευκό και υπόλευκο της χιονισμένης γης μέχρι τα ξύλινα σπίτια και τον κάταστρο ουρανό.

Εικονογράφηση: Κίττυ Κρόουθερ. Εκδ. Μάρτης, 2015, μτφ. Άννα Παπαφίγκου, σελ. 28 [Astrid Lindgren, Tomten är vaken, 1960, εικονογράφηση Kitty Crowther: 2012].

Δημοσίευση και στο Πανδοχείο των παιδιών, εδώ.