Καμίλα ντε λα Μπεντογιέρ – Το μεγάλο βιβλίο του Διαστήματος

Μια πολύχρωμη διαστημική εγκυκλοπαίδεια

Είναι από τα «οξύμωρα» των ηλικιών: το διάστημα που ακόμα και για εμάς τους ενήλικες παραμένει άγνωστο και ακατανόητο, οι δε γνώσεις μας είναι επιεικώς ελλιπείς, για τα παιδιά αποτελεί μια συνεχή πηγή περιέργειας αλλά και περιπέτειας. Και να φανταστεί κανείς ότι ακόμα και σήμερα που, προσωπικά, παραμένω ανίδεος αλλά και έμπλεος δέους για το σύμπαν που μας περιβάλλει, ακόμα θυμάμαι τις πρώτες αισθήσεις από τις εικόνες στις εγκυκλοπαίδειες (η σεληνάκατος στο φεγγάρι, το μαύρο χάος ως φόντο), τις τότε τηλεοπτικές εκπομπές της δεκαετίας του ’70 (Χαμένοι στο Διάστημα, Διάστημα 1999) και την ηλεκτρονική μουσική που συνόδευε τα ανάλογα ντοκιμαντέρ.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μεγάλα μέρη. Στο πρώτο μέρος, που τιτλοφορείται «Τι είναι το διάστημα;» τολμούμε μια εισαγωγή στο ίδιο το Σύμπαν, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Τι Ιστορία έχει το διάστημα και ποια ουράνια βρίσκονται σε αυτό; Πώς γίνεται η εξερεύνησή του και ποιοι οργανισμοί και επιστήμονες το μελετούν; Μπορεί να υπολογιστεί η έκτασή του; Στη συνέχεια βλέπουμε ολοζώντανη μπροστά μας την Μεγάλη Έκρηξη σε έξι βασικά τμήματα, αλλά και το Ηλιακό μας Σύστημα, με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Ακολουθεί η ιδιαίτερη σχέση Γης και Σελήνη και, επιτέλους, μια πρώτη χαρτογράφηση του Νυχτερινού Ουρανού όπως τον βλέπουμε ή μας κρύβεται κάθε νύχτα που κοιτάμε ψηλά. Το κεφαλαίο ολοκληρώνεται με την επιστήμη που επιχειρεί την χαρτογράφηση του Διαστήματος, την περίφημη Αστρονομία, που δεν είναι διόλου μοντέρνα επιστήμη όπως νομίζουν πολλοί.

Τελειώσαμε με το αχανές και ατέλειωτο Διάστημα; Όχι βέβαια, υπάρχει και το Εξώτερο Διάστημα, που έχει την τιμητική του στο δεύτερο μέρος του βιβλίου. Σούπερ Νόβα και Αστεροειδείς, Σπειροειδείς γαλαξίες και Κόκκινοι Γίγαντες και Υπεργίγαντες, Μαύρες Τρύπες και Αστέρες Νετρονίων. Πώς γεννιέται ένα αστέρι και πώς λάμπει ο ήλιος; Από τι αποτελούνται οι γαλαξίες, και πόσοι υπάρχουν στο σύμπαν. Ποια αστέρια παρατηρούμε από τον Βορρά και ποια από τον Νότο; Πώς ταξιδεύουν οι κομήτες και οι αστεροειδείς; Μπορούμε να αλλάξουμε την κατεύθυνσή τους;

Μπορεί το πρώτο μέρος να είχε ένα κατατοπιστικό δισέλιδο για το ηλιακό σύστημα αλλά το τρίτο μέρος μας ταξιδεύει στον καθένα ξεχωριστά αλλά και πέρα από τους γνωστούς πλανήτες ενώ στο τέταρτο και τελευταίο «κεφάλαιο» είμαστε πια παρόντες στην «διαστημική εποχή», γνωρίζοντας τους εξερευνητές του διαστήματος, τα πρώτα ταξίδια στο διάστημα, ενώ περπατάμε στη σελήνη, διαβάζουμε για την ζωή στο διάστημα, εξερευνούμε το «βαθύ διάστημα», προσπαθούμε να συλλάβουμε οτιδήποτε αφορά το εξώτερο διάστημα και στο τέλος αποκτούμε κι ένα χρήσιμο δισέλιδο λεξικό του διαστήματος, ενώ για το απαραίτητο παιχνίδι προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους διάττοντες αστέρες που κρύβονται σε κάθε σελίδα του βιβλίου.

Έξοχα λοιπόν όλα αυτά, με πλήθος στοιχείων και έναν τεράστιο πλούτο πληροφοριών που γίνονται αντιληπτές σε κάθε ηλικία, αλλά και εξειδικευμένων γνώσεων που θα γίνονται απαραίτητες όσο μεγαλώνουν οι αναγνώστες. Όμως είναι η εικονογράφηση που απογειώνει το Μεγάλο αυτό Βιβλίο και μας εκτοξεύει σε ποικιλία εκθαμβωτικών χρωμάτων, σχημάτων και καλοσχεδιασμένων συνδέσεων, με αποτέλεσμα να βρισκόμαστε μπροστά σε μια πλήρη διαστημική εγκυκλοπαίδεια!

Εικονογράφηση: Άαρον Κούσλεϊ [Aaron Cushley]

Εκδ. Ψυχογιός, 2024, σελ. 64, μτφ. Κωνσταντίνα Γεωργούλια, επιστημονική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Γεωργία Μουτσιανά [Camilla de la Bedoyere – My first book of space, 2024]

Ιστοσελίδα της συγγραφέως: εδώ

Δείγματα γραφής του εικονογράφου: εδώ

Δημοσίευση και στο Πανδοχείο των παιδιών, εδώ.

Δημήτρης Μπογδάνος – Ο φοβιτσιάρης γίγαντας

Αστήριχτοι φόβοι, ανύπαρκτοι εχθροί

Γίνεται γίγαντας και φοβητσιάρης; Δεν έχουμε μάθει από τόσα βιβλία ότι οι γίγαντες δεν φοβούνται, αλλά, αντίθετα, προκαλούν τον φόβο; Αυτοί δεν είναι οι «κακοί» και λόγω μεγέθους και φυσικής διαφοράς από τους ανθρώπους; Αυτοί δεν πρωταγωνιστούν σε ανάλογες εφιαλτικές ιστορίες που αντλούν μέχρι και από παλαιούς θρύλους και μύθους; Πώς να αποτελεί λοιπόν εξαίρεση ένα χωριό που ονομάζεται Φοβητσοχώρι, ακριβώς επειδή έχουν ακούσει για έναν γίγαντα που ζει στο δάσος; Όπου και να βρεθούν οι κάτοικοι, κοιτάζουν πίσω από την πλάτη τους· όπου και να παίζουν τα παιδιά, έχουν δίπλα τις μανάδες τους σε επιφυλακή. Κατά τα άλλα, κανείς δεν γνωρίζει το όνομα και την προέλευση του γίγαντα, όλοι όμως έχουν να πουν μια ιστορία θαυμαστή και εξωφρενική: ξεριζώνει τα δέντρα, κυνηγάει τους λύκους, παλεύει με τις αρκούδες, ίσως σπρώχνει και τα βουνά.

Δεν πέρασε ποτέ από το μυαλό τους ότι με τις αρκούδες μπορεί να έπαιζε, με τους λύκους να κυνηγιούνταν κι ότι στο δέντρο ξυνόταν· ότι ήταν φίλος με τα ζώα αλλά φοβόταν τους ανθρώπους, γιατί κάποτε, όταν συναντήθηκε με δυο από αυτούς, τον Λαγόκαρδο και τον Ποντικόκαρδο, όταν τους έτεινε το χέρι για χειραψία, εκείνοι φοβισμένοι του έριξαν πέτρες στο μάτι και τσεκούρι στα δάχτυλά του. Φυσικά άλλη μια ιστορία πάλης και γενναιότητας διαδόθηκε στο χωριό, ο φόβος όμως μεγάλωσε ακόμα περισσότερο. Και ο γίγαντας; Αναγκαστικά αρχίζει να μαθαίνει από τους φίλους του τρόπους άμυνας, πώς να δείχνει τρομακτικός, πως να κάνει τους ανθρώπους να τρέχουν μακριά. Κι έτσι κυλάνε τα χρόνια…

… μέχρι που μια ζεστή καλοκαιρινή νύχτα οι κάτοικοι ξυπνούν από τις κραυγές του και ετοιμάζονται να τον αντιμετωπίσουν με όπλα. Ένας γέροντας όμως προτείνει να πάνε οι ίδιοι στο δάσος να δουν τι συμβαίνει. Δεν είναι δυνατόν να ζουν συνέχεια με τον φόβο! Ο γερο-Τρεμοπόδης πηγαίνει μόνος του γιατί κανείς δεν θέλει να τον συνοδεύσει και βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον υποτιθέμενο εχθρό. Απειλητικά βλέμματα, γρυλλίσματα, βρυχηθμοί… μέχρι που ο γίγαντας εξομολογείται πως τον πονάει η κοιλιά του. Ο γέρος καταλαβαίνει αμέσως τον λόγο: ο θάμνος με κόκκινα δηλητηριώδη μπιρμπίλια –ο καημένος είχε φάει δεκαεπτά τέτοιους!– και ετοιμάζει γρήγορα ένα ευφάνταστο αντίδοτο. Και τότε, πάνω στην κουβέντα, διαπιστώνουν ότι ο ένας φοβάται τους άλλους και αντίστροφα. Την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι βρίσκουν ένα σωρό κομμένα ξύλα ως δώρο του γίγαντα και ανταποδίδουν μ’ ένα κάρο καλαμπόκια και κάμποσα σακιά πατάτες. Οι ανταλλαγές δώρων δεν σταμάτησαν ποτέ, η ταμπέλα με το όνομα του χωριού ξεθώριασε και κάποια παιδιά πήγαν κι έγραψαν πάνω της Γελαστοχώρι.

Ο φόβος που δημιουργείται από το μηδέν, οι φήμες και οι προκαταλήψεις που τον γιγαντώνουν, οι μύθοι και τα στερεότυπα που μας κάνουν να κλείνουμε τα μάτια απέναντι στην πραγματικότητα, οι παρερμηνείες και οι παρεξηγήσεις που πάντα ακολουθούν, οι λανθασμένες εκτιμήσεις από τα λόγια των άλλων, η κατασκευή των εχθρών, η απόλυτη αναγκαιότητα μιας προσωπικής αντίληψης των πραγμάτων, η διαφορετική σκοπιά που πάντα υπάρχει σε οτιδήποτε, η καλοσύνη και η ανθρώπινη αλληλεγγύη, τόσα και τόσα στοιχεία δίνουν ψυχή σε ένα παραμύθι απολύτως σύγχρονο αλλά και την ίδια στιγμή, τόσο «παλιό», που αισθάνεσαι ότι στο αφηγούνται ένα χειμωνιάτικο βράδυ στην ησυχία ενός χωριού. Η εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου είναι ακριβώς ό,τι θα ταίριαζε με ένα τέτοιο παραμύθι: απαλοί παστέλ πλην ποικίλοι χρωματισμοί, εκφραστικά πρόσωπα, μια αίσθηση ονείρου.

Εικόνες: Κατερίνα Βερούτσου

Εκδ. Μεταίχμιο, 2023, σελ. 40

Ηλικίες: 4+

Δημοσίευση και στο Πανδοχείο των παιδιών, εδώ