Το παρελθόν προσεχώς
Χρεώνουμε εξ ολοκλήρου την τηλεοπτική έλξη στη δύναμη της εικόνας. Λάθος. Η κινηματογραφική εικόνα είναι πολλαπλάσια γοητευτική αλλά οι σινεμάδες κλείνουν. Η τηλεόραση είναι συνδεδεμένη στο οικιακό μας μαγκανοπήγαδο. Ο κινηματογράφος παραγκώνισε την επανάληψη Πάω σινεμά σημαίνει βγαίνω στο αβέβαιο νέο. Βλέπω τηλεόραση, θα πει νιώθω ασφαλής και πάλι.
…γράφει ο Γιάννης Καλαϊτζής, σ’ ένα από τα αχαρακτήριστα (από τον εκδότη του Αιμίλιο Καλλιακάτσο), χαρακτηρισμένα δε από τον ύποπτο αυτουργό τους και εμάς τους συνένοχους αναγνώστες ως χρονογραφήματα, επιφυλλίδες, ευτράπελα άρθρα, δοκίμια, άντε και editorials προσεχών εκδόσεων. Ο ίδιος καταθέτω και την ετικέτα «σημειώματα σημασίας» και «κείμενα ευφυή που διατρέχουν σε μια, δυο ή τρεις σελίδες δεκαετίες ολόκληρες, για να μην πω αιώνες, αποκαλύπτοντας την σπαρταριστή τραγικότητα της Ιστορίας που όχι απλώς επιβιώνει μέχρι σήμερα αλλά και συνδέεται ευθέως με το εδώ, τώρα, δίπλα μας. Πρόκειται για γραπτά που προέρχονται από την Γαλέρα, την «Ελευθεροτυπία» του Τεγόπουλου και την Εφημερίδα των Συντακτών· για τα κείμενα από τις πρώτες δυο πηγές ο συγγραφέας συνεχίζει να πληρώνει αδρά, καθώς μόνο η τελευταία εφημερίδα παραχωρεί στον γράφοντα το δικαίωμα της αναδημοσίευσης εντελώς δωρεάν.
Συνεπώς τι είναι ετούτο το έντυπο δημιούργημα; Ένα δημιούργημα τύπου, προφανώς, αλλά μας προλαβαίνει μια ένθετη – ξέμπαρκη σελίδα εντός του βιβλίου. Τα προϊόντα του τύπου ήσαν πάντα «τύπου Κερκύρας» και ουδέποτε κερκυραϊκά, κοινώς ποτέ δεν συναντηθήκαμε με το αυθεντικό και το πρωτότυπο. Κάτι λέγαμε περί επανάληψης λοιπόν: Ο Πάολο Βίρνο, στις διαλέξεις του με θέμα Μορφές τρόμου και προστασίας, μας θυμίζει ο συγγραφέας, ανάγει την προστασία μέσω της επανάληψης στην παιδική ηλικία. Το ίδιο παραμύθι ακόμα μια φορά, το ίδιο παιχνίδι, ή ίδια χειρονομία. Αυτή η παιδική εμπειρία επεκτείνεται στα μεγάλα παιδιά στους ενήλικες.
Εκκλησία και τηλεόραση συμπίπτουν όχι μόνο στη χρήση της επανάληψης, αλλά και στο ρεπερτόριο. Λεηλασίες, εξανδραποδισμοί, βιασμοί, βασανιστήρια, πορνεία, ποταμοί αίματος και βιβλικές καταστροφές κατακλύζουν τόσο τα τηλεοπτικά προγράμματα όσο κα την Αγία Γραφή. Μετά από τόση κόλαση πέφτουν σε γόνιμο έδαφος η παρηγοριά του παπά και η καταγγελία του ρεπόρτερ. / Τηλεόραση και Εκκλησία, δυο συστήματα ασφαλείας με διαφορετικό δείκτη δυσκολίας. Η πρώτη παραλαμβάνει ένα πληροφοριακό χάος για να το μετατρέψει σε τακτικό ημερήσιο ή εβδομαδιαίο πρόγραμμα. Η δεύτερη υπηρεσία, η Εκκλησία, έχει δεδομένο πρόγραμμα (τον πριονισμό της Αγ. τον αποκεφαλισμό της Αγ. Αικατερίνης, τη Σταύρωση του Κυρίου) και το μεταμορφώνει σε συνεδριακά κέντρα, ξενοδοχειακά συγκροτήματα και τραπεζικούς οργανισμούς. [σ. 29]
Πρόσωπα, αντιπρόσωπα, περσόνες και μορφές παίρνουν τη σειρά τους για ένα προς τιμήν τους κείμενο: ο Μανόλης Αναγνωστάκης και η Οκτομπριάνα, ο Νυμφίος Σουλεϊμάν, Καζαντζίδης ο Θεολόγος, ο Φρεντ Ασταίρ των γραφικών τεχνών, ο Καραγκιόζης ασκεπής, η συμπαθητική μελάνη, ο μη Χείρων βέλτιστος και πλήθος άλλων αξιοπερίγραπτων. Δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα παιδιά και γενικώς όλοι όσοι ζουν την παιδική ηλικία, που σήμερα τυγχάνει μέγιστης στοργής και προστασίας. Ήταν όμως πάντα έτσι; Η Αγία Γραφή και Ιερή Παράδοση επιφυλάσσουν ιδιαίτερη τύχη στα παιδιά της οικουμένης: να συρθούν στα θυσιαστήρια, να σφαγούν κατά χιλιάδες, να ριχτούν σε καμίνους, κοινώς όλα τα απαραίτητα για την βασιλεία των ουρανών.
Η παιδική ηλικία και η ιδιαίτερη στοργή και φροντίδα που απαιτεί, είναι ανακαλύψεις των δύο µεγάλων ευρωπαϊκών επαναστάσεων, της αστικής και της βιοµηχανικής. Μέχρι τότε, τα παιδιά στη συντριπτική τους πλειονότητα εθεωρούντο υποσύνολο των νάνων, των ζώων ή των ξωτικών. Το εύρηµα δηµιούργησε τόσο ισχυρή εντύπωση, που για χάρη του γράφτηκαν τα πρώτα µεγάλα µυθιστορήµατα µε θέµα και πρωταγωνιστές τα παιδιά. Ας θυµηθούµε τα απολαυστικά και πολυδιαβασµένα «Η Αλίκη στη χώρα των θαυµάτων», «Όλιβερ Τουίστ», «Το κλεµµένο παιδί», το «Νησί των θησαυρών», «Μεγάλες προσδοκίες», «Χωκ Φιν», «Τοµ Σόγιερ», κ.ά. Ο Γαβριάς τού Ουγκώ µάς είναι αξέχαστος, ενώ δίπλα στη Μαριάν, τη γυµνόστηθη επανάσταση του Ντελακρουά, πάντα ορµητικά βαδίζει ένας πάνοπλος έφηβος. [σ. 35-36]
Αν υπολογίσουμε ότι ο Κρόνος κατάπινε τα παιδιά του, ο Δίας µεγάλωσε ολομόναχος µε το γάλα μιας Αµάλθειας, ο ίδιος μετά εγκατέλειπε τους απογόνους του στην «Αγάπη των Ξένων», ο Οιδίπους είναι ένα έκθετο κλπ. κλπ., κι αν θυμηθούμε ότι ο ανώνυμος θεός του χριστιανισμού του ανώνυμου θεού καταδικάζει την Εύα να γεννάει µε φρικτούς πόνους τα παιδιά της και οδηγεί στο µαρτύριο τον γιο του αντί να σπεύσει µε αυτοθυσία αυτός ο ίδιος, ο δε Ιησούς προτιμάει το «άφετε τα παιδία…» αντί να πάει αυτός πρώτος, τότε ίσως πράγματι υπάρχει κάτι κοινή δράση στον «ελληνοχριστιανικό πολιτισµό. Ποιοι συνεχίζουν μέχρι σήμερα το θεάρεστο παιδαγωγικό έργο; Οι Υπουργοί των παιδιών, σκέφτομαι, σίγουρα.
Στο «Υπέρ γαϊδάρων» αποδίδεται επιτέλους, η δικαιοσύνη που άργησε μερικούς αιώνες. Έχουμε και λέμε λοιπόν: Αν, σύμφωνα με τον πλέον κατάλληλο επιστήμονα, ο γάιδαρος κατοικεί στη Νότια Βαλκανική αναρίθμητους αιώνες πριν από την κάθοδο των τρισχιλιετών Ελλήνων, τότε τα προελληνικά Βαλκάνια υπήρξαν γαϊδουρινή επικράτεια. «Η σύνοψη όλων των επιστημών, η μυθολογία δηλαδή», γράφει ο γράφων, «μας διδάσκει ότι το ελληνικό βαπτιστικό της χερσονήσου -Αίμος- προέκυψε από το αίμα του μέγιστου των Τιτάνων, από το γαϊδουρόμορφο θηρίο ονόματι Τυφών». Τι συνέβη λοιπόν και οι Έλληνες δεν κληρονόμησαν τίποτα από τις αρετές του ολιγαρκή, συνετού, εργατικού, ανεκτικού και φιλάνθρωπου γαϊδάρου; Για να μη μιλήσουμε για την ακατάβλητη σεξουαλική ορμή του συμπαθούς τετραπόδου, που στερούνται οι δυσανεκτικοί, αρειμάνιοι, μισαλλόδοξοι και φοβικοί εντόπιοι…
Στην από κει «Ευρώπη», πάντως, ο γάιδαρος του Αμμωνίου Σακκά «εμβριθώς παρηκολούθει την φιλοσοφικήν διδασκαλίαν του δεσπότου του και τη θέση του βασιλικού αστρονόμου στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΑ’ κατείχε ευφυέστατος όνος». Και πάλι ύποπτοι αστοιχείωτοι τον πίστωσαν με την έως τελικής εξοντώσεως εργασία, μαζί με τους ψευδέστατους χαρακτηρισμούς «βλάκας, νωθρός, βρωμερός, αναίσχυντος και αναίσθητος» (αυτούς που σήμερα παρέλαβαν τα σύγχρονα υποζύγια, οι Βόρειοι δηλαδή, οι Αραβες, Ινδοί και Αφρικανοί πρόσφυγες). Αλλά ας είμαστε ήσυχοι: όσοι υπερασπίζονται την καθαρότητα του αίματος, ουδεμία σχέση έχουν με τους αυθεντικούς προαιώνιους κληρονόμους του Αίμου, τους άκακους δηλαδή και ρωμαλέους γαϊδάρους.
Και επειδή ζούμε ημέρες όπου απαγορεύεται ακόμα και να κυκλοφορήσουμε ή να πάμε από το ένα μέρος στο άλλο, υφιστάμενοι φραγμούς και εμπόδια, σε κάθε δε περίπτωση υποχρεούμαστε σε απόδοση ταυτότητας ή κάποιας υποτέλειας, ας θυμηθούμε ότι… Η Ιλιάδα του Ομήρου είναι το πρώτο έπος των διοδίων. Οι Τρώες ελέγχουν τη διέλευση από το Αιγαίο στον Εύξεινο Πόντο, κατάσταση απαράδεκτη για τους ναυτικούς, εμπόρους και πειρατές Δαναούς. Η σφαγή, η πυρπόληση της πόλης – διόδια και ο εξανδραποδισμός των Τρωάδων ήταν αναμενόμενη. Η απαγωγή της Ελένης, η οργή του Αχιλλέα και ο Δούρειος Ίππος εφευρέθησαν χάριν της αφήγησης, όπως το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης χάριν της διάλυσης των κοινωνικών ασφαλίσεων. [σ. 74]…κι εδώ βρίσκει ο δαιμόνιος γελοιογράφος ευκαιρία για μια σύντομη ιστορία των ελεγχόμενων περασμάτων, από τις μπάρες του Λεωνίδα στην Εθνική Αθηνών – Λαμίας με τις σχετικές αιωνόβιες μπορώ να πω καθυστερήσεις μέχρι τα βυζαντινά διόδια, τις μαύρες συμπληγάδες, τη Σκύλλα και τον Σκείρωνα και το κατά ομολογία «πολιτικών» Άβατο των Αθηνών, τα Εξάρχεια.
Συνεπώς δίκιο είχε ο εκδότης Αιμίλιος Καλλιακάτσος, όταν στο σπανίζον προσκύνημά μου στο τέμενος της Στιγμής, μου εγχείρισε το παρόν βιβλίο, πρώτα με την φράση «αυτό είναι ακριβώς για εσάς» και κατόπιν με την γνωστή του απαγόρευση να γράψω οτιδήποτε. Στο πρώτο είχε δίκιο, το δεύτερο το αγνόησα, έτοιμος να αποδεχτώ όλες τις συνέπειες.
Εκδ. Στιγμή, 2013, σελ. 158.
Ιστοσελιδοποιημένος Καλαϊτζής εδώ.
Στις εικόνες: σελίδες από τα άλμπουμ κόμικς του συγγραφέα: Το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης, Τυφών, Μπον Βιβέρ, Τσιγγάνικη Ορχήστρα, Το πέλαγος της Μποτίλιας, Έκτακτα Περιστατικά– και ο συγγραφέας επ’ αυτοφώρω επί το έργον.
Πρώτη δημοσίευση: Mic.gr/ Βιβλιοπανδοχείο, 170. Editorials για το μέλλον.
Πανδοχείο 