Ο κόσμος μας σε εικονογραφημένες ερωταποκρίσεις

Τα παιδιά αποτελούν άσβηστες μηχανές ερωτήσεων οι οποίες κυμαίνονται από την πλέον λογική ως την απολύτως παράλογη· αλλά όταν αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι μόνο ευνόητες αλλά και επιστημονικής φύσης, αφορώντας μάλιστα γνώσεις που είτε δεν μάθαμε ποτέ είτε αλλάζουν από καιρό σε καιρό, τότε η απάντησή μας δεν μπορεί να είναι σιωπή ή άγνοια. Είναι, συνεπώς, ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτα τέτοια εγκυκλοπαιδικά βιβλία που με παιγνιώδη τρόπο εικονογραφούν μια σειρά ανάλογων ερωταποκρίσεων.

Ξεκινώντας από την μακρινότερη δυνατή απόσταση, αρχίζουμε με τον δικό μας κόσμο, την ίδια την γη. Από τι είναι φτιαγμένη και πόσο μεγάλη είναι; Εκείνο το φεγγάρι παραπέρα πόσο μακριά βρίσκεται; Ποιο είναι το ψηλότερο βουνό το μεγαλύτερο δάσος, το πιο ζεστό και το πιο κρύο μέρος της; Τι είναι η θάλασσα και το κύμα; Γιατί είναι αλμυρή και ποιοι ζουν εντός της; Τι μας περιμένει στον πυθμένα της; Πόσα διαφορετικά φυτά υπάρχουν και τι τρώνε; Ποιο είναι το μεγαλύτερο και πιο το μικρότερο; Γιατί μερικές φορές αλλάζουν χρώμα; Έχουν κάποια χρησιμότητα τα λουλούδια; Πόσα ζώα υπάρχουν; Αφού δεν δουλεύουν και δεν πάνε σχολείο, τι κάνουν όλη μέρα; Πώς παίζουν και πώς κοιμούνται; Μιλάνε μεταξύ τους; Ποιο έχει το πιο μεγάλο μέγεθος και ποιο το πιο μικρότερο; Πόσοι άνθρωποι υπάρχουν στον κόσμο; Από τι είμαστε φτιαγμένοι; Από τι είναι φτιαγμένος ο καιρός και τα σύννεφα; Τι προκαλεί την βροχή, την βροντή και το χιόνι; Γιατί είναι μπλε ο ουρανός και τι είναι το ουράνιο τόξο; Τι υπάρχει στο διάστημα και τι ζει εκεί πέρα; Γιατί ο ήλιος ανατέλλει και δύει, πού πάνε τα αστέρα την ημέρα και γιατί ο ουρανός σκοτεινιάζει τη νύχτα; Και, τέλος πάντων, μπορούμε να πάμε διακοπές στη σελήνη;

Δυο στοιχεία καθιστούν αξιοδιάβαστη αυτή την πιθανώς πρώτη για κάθε παιδί πολύτιμη εγκυκλοπαίδεια. Αφενός οι γνώσεις δεν εκτίθεται ως τυφλοσούρτης αλλά εκκινούν πάντα από ένα ερώτημα, που δημιουργεί μια αίσθηση διαλόγου. Αφετέρου, οι ερωτήσεις δεν απαντιούνται μόνο με λέξεις αλλά και με ολοσέλιδη εικόνα, γιατί ξέρουμε καλά πως, όσο ενδιαφέρον κι αν έχουν, οι ξερές, χωρίς εικονογράφηση γνώσεις, κινδυνεύουν να ξεχαστούν. Έτσι, όταν στο ερώτημα «τι υπάρχει μέσα στο έδαφος» βλέπουμε μπροστά μας στις διαστρωματώσεις του, σωλήνες νερού, καλώδια ηλεκτρισμού, κι ακόμα πιο κάτω σπασμένα αγγεία, χαμένα κοσμήματα, αρχαία κόκαλα και θαμμένους θησαυρούς, τότε η εικόνα εντυπώνεται ζωηρά εντός μας.

Πέρα από τον γνωστικό τομέα, πολλές ερωτήσεις προτείνουν και έναν πολύτιμο τρόπο σκέψης. Στο ερώτημα, για παράδειγμα, «σε τι είμαστε καλοί;», αφενός υποδεικνύεται η μεγάλη ποικιλία των ικανοτήτων ανά άτομο – κάποιοι μπορεί να χορεύουν, να ζωγραφίζουν, να αθλούνται, να χτίζουν, να επιδιορθώνουν ή να κάνουν εφευρέσεις, αλλά και το ότι ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε όλοι είναι να είμαστε ευγενικοί· ή στο ερώτημα «γιατί οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο;» τονίζεται πως «είναι καλό που είμαστε όλοι διαφορετικοί και αυτό μας κάνει όλους μαζί καταπληκτικούς». Οι «παιδικές» ζωγραφιές της εικονογράφου καταφέρνουν και αποδίδουν όλο τον πλούτο των απαντήσεων, τον πλούτο του ίδιου μας του κόσμου.

Υπότιτλος: Ρωτάω και μαθαίνω για τον κόσμο

Εικονογράφηση: Cindy Wume

Ιστοσελίδα της συγγραφέως, εδώ.

Ιστοσελίδα της εικονογράφου, εδώ.

Εκδ. Διόπτρα, 2022, σελ. 78, μτφ. Αργυρώ Πιπίνη

[The big book of questions about the world (with all the answers too!), 2022]

Δημοσίευση και στο Πανδοχείο των παιδιών, εδώ.

Ο καταναγκασμός της τελειότητας

Η μικρή «περιπέτεια» των πρωταγωνιστών εδώ αναδεικνύει ένα μεγάλο, περίκαυστο θέμα της εποχής, το οποίο ακόμα δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο ευρείας ιστόρησης και εικονογράφησης στα βιβλία για τις μικρές ηλικίες: την υποχρέωση της ομορφιάς, τον καταναγκασμό της τελειότητας. Αυτός ο Μονόκερος, λοιπόν, είναι τέλειος – σπάνια εμφάνιση, πλούσια χαίτη σε όλες τις αποχρώσεις του μωβ, χρυσοκίτρινα πέταλα, φούξια αυτιά, λευκή οδοντοστοιχία. Οι τρεις εξίσου μονόκεροι φίλοι του, μια γάτα, ένας παπαγάλος και μια σαύρα τον θαυμάζουν και τον εξυμνούν, υπενθυμίζοντας διαρκώς την τελειότητά του. Η γάτα θέλει να τον ζωγραφίσει για να απαθανατιστεί αυτή η τελειότητα. Κι εκείνος κατά τις επιθυμίες της, στέκεται σαν άγαλμα, προσπαθώντας να είναι τόσο τέλειος όσο τον βλέπουν οι άλλοι.

«Τα πάντα πάνω του είναι υπέροχα», «Είναι πιο όμορφος απ’ όλους» – κι όσο οι σχετικές φράσεις δίνουν και παίρνουν τόσο εκείνος πασχίζει να τις δικαιώσει. Όμως η ζωγραφιά κάπου κολλάει και ο μονόκερος με ανησυχία αλλάζει πόζα, λυγίζει πόδια, τεντώνει λαιμό, αλλάζει στάσεις. Το σφίξιμο και η αγωνία είναι εμφανή στο πρόσωπό του. Ευτυχώς, οι φιλοφρονήσεις συνεχίζονται, μέχρι και ποίημα θέλουν να γράψουν για την ομορφιά του. Αλλά και πάλι κάτι λείπει, λέει η ζωγράφος, κι αυτός στροβιλίζεται, στριφογυρίζει, καλπάζει. Ευτυχώς το έργο ολοκληρώθηκε – η ψιψίνα ζωγράφισε ακριβώς ό,τι έβλεπε.

Αλλά το μοντέλο της αποδόθηκε με μια περίτεχνη ροζ στάμπα πίσω, κάτω από την ουρά, γιατί μ’ όλες εκείνες τις αλλαγές στάσης, κάθισε πάνω σ’ ένα σωληνάριο με μπογιά. Η σαύρα κι ο παπαγάλος ξεκαρδίζονται, η ομορφιά του μονόκερου γελοιοποιήθηκε. Ο ίδιος ψάχνει μέρος να κρύψει την ντροπή του, νοιώθει υπεύθυνος για το αποτυχημένο έργο τέχνης κι «ένας μεγάλος, άσχημος γκαφατζής». Η ψιψίνα ως καλή του φίλη τον παρηγορεί, να μην τους δίνει σημασία, αλλά εκείνος εξομολογείται την δική του αλήθεια: Δεν τον νοιάζει που τον είδαν οι δυο αλλά που τον είδε η ψιψίνα και πώς αν δεν είναι τέλειος θα την χάσει από φίλη. Μήπως πρέπει κι εκείνη να πει αντίο στην υποχρεωτική τελειότητα; Αν ο μονόκερος δεν είναι άψογος χάρη σε μια μπογιά, τότε σειρά της να βουτήξει σ’ έναν γεμάτο με τέτοια κουβά, να λερωθούν κι οι δυο και να ομολογήσουν ο ένας στον άλλον την αγάπη τους. Γιατί όταν οι φίλοι είναι μαζί, «μπορεί να είναι οτιδήποτε». Κι αν κρίνω απ’ το τελευταίο εσώφυλλο, και η σαύρα και ο παπαγάλος επιλέγουν μπογιάτισμα και ατέλεια!

Σε μια εποχή όπου τα παιδιά μαθαίνουν πως οφείλουν να είναι όμορφα και αλάνθαστα, απαστράπτοντα και άψογα, οι τέσσερις φίλοι μας δείχνουν πως ο σχετικός καταναγκασμός μας φορτώνει άγχος και μας οδηγεί στην λάθος σκέψη πως οι φίλοι μας θέλουν ακριβώς για όλα αυτά, με αποτέλεσμα να συντριβόμαστε όταν αισθανθούμε πως δεν ανταποκρινόμαστε στην «εικόνα» μας. Η φιλία και η αγάπη, όμως, λειτουργούν ανεξάρτητα από τα ωραία χαρακτηριστικά και τις περίλαμπρες πόζες· αντίθετα, δημιουργούνται επειδή μας ενώνουν τα ίδια συναισθήματα και ατσαλώνονται με την συνύπαρξη.

Η εικονογράφος ξεγυμνώνει τα έργα της από κάθε φόντο, αφήνοντας τους ήρωές της στην λευκότητα, για να δείξουν τα δικά τους βαθύτερα χρώματα. Το εξώφυλλο είναι ανάγλυφο με ανεπαίσθητη χρυσόσκονη και οι σελίδες γυαλιστερές. Σύμφωνα με μια φράση της φτιάχνει βιβλία γιατί αυτά είναι που κάθονται δίπλα σου και σου ψιθυρίζουν “είσαι εντάξει, είμαι εγώ εδώ, άσε με να σου πω μια ιστορία. Είναι σαν μια αγκαλιά που γίνεται στέρεη. Αυτή είναι η δουλειά μου, κατασκευάζω στέρεες αγκαλιές”.

Εικονογράφηση:  LeUyen Pham [Λέουγεν Φαμ]

Εκδ. Διόπτρα, 2023, μτφ. Αναστασία Αθηναίου, σελ. 48 [Itty-Bitty-Kitty-Corn, (Book #2)]

Ηλικίες: 3+

Iστοσελίδα της συγγραφέα, εδώ.

Δημοσίευση και στο Πανδοχείο των παιδιών, εδώ.