Στο αίθριο του Πανδοχείου, 161. Χλόη Κουτσουμπέλη

X.K.Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

Είναι μία ποιητική συλλογή με τίτλο ΚΛΙΝΙΚΑ ΑΠΩΝ, εκδόσεις Γαβριηλίδη 2014, που αποτελεί ουσιαστικά μία προσπάθεια να κρατήσω ζωντανές έστω και με φιάλη οξυγόνου, έστω και σε καταστολή τις τελευταίες μου αυταπάτες γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις. Νομίζω ότι φλερτάρω επίσης επικίνδυνα με τον θάνατο, όχι τόσο τον βιολογικό, όσο αυτούς τους καθημερινούς μικρούς θανάτους που εμπεριέχει κάθε τέλος στην ζωή μας.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Ναι έχω γράψει σε όλα τα πιθανά και τα απίθανα μέρη, αφού το ποιήματα είναι ιπτάμενα και απρόβλεπτα, δεν ακολουθούν ώρες γραφείου και πρέπει κανείς πάντα να είναι σε ετοιμότητα με μία απόχη στο χέρι

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

b194845Αυτό συνέβη με τους ήρωες του μυθιστορήματος που εξέδωσα το 2002 με τίτλο ΨΙΘΥΡΙΣΤΑ, εκδόσεις Παρατηρητής. Αν και έχουν περάσει δώδεκα χρόνια από τότε, μιλάω τακτικά μαζί τους, η ζωή τους ανατρέπεται συνέχεια και πάντα επαναλαμβάνουν σταθερά τα ίδια λάθη με μία συνέπεια που με τρομάζει.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Τα κείμενα κάποιας έκτασης τα γράφω στον υπολογιστή, γιατί εκεί θεωρώ πιο εύκολη την διαδικασία διόρθωσης και αποθήκευσής τους, τα ποιήματα όμως σε πακέτα τσιγάρων, σε χαρτοπετσέτες, σπάνια σε ένα μπλοκάκι που συνήθως όμως το ξεχνώ.

b182039Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Τελετουργία είναι η ίδια η γραφή, είναι για μένα κάθε φορά μία γέννηση και ως τέτοια περιλαμβάνει και τις οδύνες του τοκετού. Συχνά όταν υπάρχει κάτι μέσα μου που διαμορφώνεται ως ξενιστής και με στραγγίζει για να δυναμώσει, όλες τις προηγούμενες μέρες έχω μία περίεργη νευρικότητα και ανησυχία, όταν επιτέλους βγει από μέσα μου στο χαρτί, νιώθω λύτρωση και ανακούφιση. Δεν επιλέγω συγκεκριμένη μουσική, πολλές φορές όμως με επιλέγει αυτή.

Έχετε γράψει ποίηση και πεζογραφία, με το βάρος να πέφτει στην ποίηση. Για ποιο λόγο προκρίθηκε η ποίηση; Θα επανέλθετε στην πεζογραφία;

b76435Υπήρξε μία περίοδος της ζωής μου που προσπάθησα να απαρνηθώ την ποίηση και να στραφώ στην πεζογραφία, τότε έγραψα το μυθιστόρημα και τρία θεατρικά εκ των οποίων ένα μόνο έχει εκδοθεί. Η ποίηση ωστόσο ξαναγύρισε πολύ πιο άγρια και ορμητική τιμωρώντας με που την εγκατέλειψα και υποσκέλισε εντελώς την πεζογραφία. Πριν τρία χρόνια περίπου προέκυψαν κάποια διηγήματα που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά. Τον τελευταίο καιρό όμως προκύπτουν μόνο ποιήματα ή πολύ μικρά ποιητικά πεζά. Δεν ξέρω αν θα επανέλθω στην πεζογραφία, έχω καταλάβει ότι αυτό δεν εξαρτάται ούτε καθορίζεται από εμένα. Εγώ απλώς αφήνομαι σ’ αυτό που κάθε φορά με βρίσκει.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

b146479Με συναρπάζει η Φρίντα Κάλο, την νιώθω συγγενή και αδελφή, θα έγραφα γι αυτήν, ένα ποίημα για κάθε της πίνακα.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Όλοι οι κλασικοί, τους ξαναδιαβάζω και τους ξαναανακαλύπτω διαρκώς.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Πάρα πολλά. Ενδεικτικά: Το μαγικό βουνό του Τόμας Μαν, Κάτω από το Ηφαίστειο του Μάλκολμ Λόουρυ, Μόμπυ Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Ενδεικτικά αναφέρω: Σταντάλ, Μπαλζάκ, Φλωμπέρ, Τσέχωφ, Ρέιμοντ Κάρβερ,Έλσα Μοράντε, τελευταία Μονρό. Και πολλών άλλων βέβαια. Από Έλληνες Παπαδιαμάντη και Βιζυηνό…

b120279Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Μαντάμ ντε Μποβαρύ «δεν έψαχνε άντρες για να αγαπήσει, κυνηγούσε την χαμένη της ψυχή»( στίχος από ποίημά μου)

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Πολλά! Γενικά θαυμάζω όλους τους εκδότες των περιοδικών που συνεχίζουν την ηρωική τους προσπάθεια κόντρα στο πνεύμα των καιρών. Θα επέλεγα την Πάροδο αν και δεν είναι πια ενεργό περιοδικό, θα το επέλεγα ωστόσο για την ανιδιοτέλεια και ευσυνειδησία του εκδότη του, Κώστα Ριζάκη που παρόλο που ζει απομονωμένος στην Λαμία, έξω από κυκλώματα, συγκέντρωσε αξιόλογους λογοτέχνες από όλη την Ελλάδα και έκανε μερικά πολύ σημαντικά αφιερώματα ενώ φιλοξένησε στις σελίδες του και εξαιρετικές λογοτεχνικές μεταφράσεις και δοκίμια.

Η αποχώρηση της Λαίδης ΚάπαΤι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Ένα πολύ γοητευτικό και συγκλονιστικό βιβλίο το Αουστερλιτς του Ζέμπαλντ

Περί αδιακρισίας

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Είναι δύο μορφές τέχνης που θεωρώ απόλυτα συνυφασμένες με την ποίηση, νομίζω ότι και η ποίηση μου περιέχει στοιχεία κινηματογραφικά και θεατρικά. Παρακολουθώ πολύ λοιπόν και κινηματογράφο και θέατρο χωρίς να μπορώ αυτή την στιγμή να διαλέξω μία συγκεκριμένη ταινία ή παράσταση.

Η νύχτα είναι μια φάλαιναΟι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Πρέπει κανείς να έχει πάντα επίγνωση ότι είναι ένας φανταστικός κόσμος σκιών, ότι μπορεί να ενημερωθεί και να επικοινωνήσει, ότι μπορεί να οργανώσει μία πορεία ή μία διαδήλωση, αλλά στα σοβαρά θέματα του έρωτα και του θανάτου δεν παύει να αποτελεί μία ανεπαρκή εικονική πραγματικότητα με πολλές παγίδες και ψευδαισθήσεις.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Σχέσεις ΣιωπήςΘα έβρισκα πολύ πληκτικό να ήμουν αιώνια νέα, περιμένω με ανυπομονησία το επόμενο στάδιο κάθε φορά, επομένως δεν είναι δέλεαρ η αιώνια νιότη για μένα. Όμως θα πρότεινα μία άλλη συναλλαγή. Απώλεια συγγραφικής ή αναγνωστικής ιδιότητας με αντίτιμο μία πιο έντονη και πλούσια ζωή, όπου ποίημα να είναι η καθημερινότητά μας, αυτήν να ξεφυλλίζουμε και να διαβάζουμε διαρκώς.

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Δεν με απογοητεύσατε καθόλου. Ελπίζω αυτό να είναι αμφίδρομο. Ευχαριστώ πολύ!

Ιστολόγιο της συγγραφέως: εδώ. Φωτ. της συγγραφέως: Ειρήνη Ρυσάκη.

Μαρκήσιος ντε Σαντ – Ζυστίν ή οι δυστυχίες της αρετής

Οι deSade-justine-coverPRπολλαπλές αναγνώσεις του σαδισμού

Αποδείξαμε ότι οι μοναχικές αποκλίνουσες ηδο­νές είναι εξίσου απολαυστικές με τις άλλες και, μά­λιστα, πολύ πιο εξασφαλισμένες. Επομένως, η από­λαυση, αν την εξετάσουμε ανεξάρτητα από το αντι­κείμενο που μας χρησιμεύει, όχι μόνον απέχει πολύ απ’ οτιδήποτε μπορεί να αρέσει στο αντικείμενο, αλλά είναι και αντίθετη προς τις δικές του ηδονές. Προχωρώ ένα βήμα παραπέρα: η απόλαυση μπορεί να αντληθεί κατ’ εξοχήν μέσω της πρόκλησης πό­νου στον άλλο, μέσω της κακομεταχείρισής του και της υποβολής του σε μαρτύρια – μη σου φαίνεται παράξενο-, με μόνο σκοπό την αύξηση της ηδονής του αφέντη που προστάζει τέτοιες πρακτικές. Ας προ­σπαθήσουμε τώρα να το αποδείξουμε. [σ. 272]

DesadeJustine1Μπορεί σήμερα να διαβαστεί το έργο του ντε Σαντ και με ποιους τρόπους μας αφορά; Είναι δυνατόν η ανάγνωσή του να μας προσφέρει μια πλήρη εικόνα του κόσμου την εποχή κατά την οποία γράφτηκε; Συνομιλεί καθόλου με την σύγχρονη συγκυρία ή αποτελεί απλώς ένα μνημειωμένο έργο αναφοράς; Τι είδους αναγνωστικό ενδιαφέρον και τι πνευματικό νόημα μπορεί να έχει η ιστορία της Ιουστίνης, μιας νεαρής γυναίκας που εκτίθεται ανυπεράσπιστη στην κοινωνία, γίνεται υποχείριο εκμετάλλευσης και εξευτελισμών και καταλήγει σ’ ένα μοναστήρι όπου υφίσταται πάσης φύσεως βιασμούς, σεξουαλικά βασανιστήρια και ψυχολογικές ταπεινώσεις, που υποβάλλεται σε κάθε είδους διαστροφές και «διαστροφές»; Κι όμως, είναι ακριβώς σήμερα όπου η Ιουστίνη είναι ανοιχτή σε πολλαπλές αναγνώσεις. Μπορεί λοιπόν ο αναγνώστης…

Marquis_De_Sade_by_ScreetownGhost…να διαβάσει το βιβλίο ως οργανικό μέρος του προ- και νεωτερικού διαλόγου για την ανθρώπινη φύση· ενός διαλόγου που μέχρι σήμερα ταλανίζει την ερμηνεία του κακού· να διχαστεί ανάμεσα στο κατά Χομπς έμφυτο του κακού στην ανθρώπινη φύση και στην ακριβώς αντίθετη θέση του Ρουσσώ. Να ανοίξει τα μάτια του απέναντι στο φοβερό ενδεχόμενο της επιλογής του κακού από αμέτρητους ανθρώπους, στην οποία σήμερα συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε. Να συλλογιστεί πάνω στα μη- όρια της ανθρώπινης φύσης και στην απόλυτη σχετικότητα θεμελιωδών εννοιών όπως η αρετή, η απόκλιση, η διαστροφή, ο έρωτας, η ευχαρίστηση, η υποταγή. Να τεθεί στο μέσο της διαμάχης ανάμεσα στην επικράτηση του ενστίκτου ή του ορθού λόγου, στην υπηρέτηση του πάθους ή την υπηρεσία του ιδανικού, ανάμεσα στις δυο αντιδιαμετρικά αντίθετες στάσεις ζωής, ανάμεσα στην αρετή και την ακολασία, την εγκαρτέρηση και την έκλυση.

MessenoireΝα το διαβάσει ως κείμενο που βρίσκεται στον αντίποδα της θρησκείας, που συνάμα την παρωδεί με ανελέητο τρόπο, ακόμα και με την ίδια την μορφή της γραφής: ως ένα χριστιανικό μαρτυρολόγιο (το μοναστήρι ως τόπος, οι βασανιστές ως διάβολοι, τα μαρτύρια ως δοκιμασία, οι εξαντλητικές περιγραφές τους ως θεμελίωση της διδασκαλίας) αλλά και ως μια ειρωνική αγιολογία της Ζυστίν που ακριβώς λόγω της καρτερίας και της καθαρότητάς της παρά την υποταγή της εμπνέει για ιδιαίτερη λατρεία – άλλη μια ομοιότητα με την αγιογραφίες των μαρτύρων των περισσότερων θρησκειών. Και πάνω απ’ όλα ως καυστική κριτική για την υποτίμηση και τον εξευτελισμό του σώματος στην χριστιανική κοσμοθεωρία αλλά και τον μισογυνισμό της χριστιανικής εκκλησίας.

Η συγκίνηση της λαγνείας δεν είναι τίποτε άλλο πα2875417_bukobjectρά ένα είδος δόνησης που παράγεται στην ψυχή μας μέσω των παλμών τους οποίους η φαντασία προκαλεί στις αισθήσεις μας με την ανάμνηση του αντικειμένου της λαγνείας…Έτσι, η λαγνεία μας, αυτό το ανεξήγητο γαργαλητό που μας οδηγεί σε παρεκτροπές, που μας με­ταφέρει στην ψηλότερη κορυφή ευτυχία; όπου μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, μπορεί να προκληθεί με δύο τρόπους. Είτε όταν αντιληφθούμε ότι το αντικείμενο που χρησιμοποιούμε διαθέτει πραγματικά ή στη φαντασία μας το είδος της ομορφιάς που μας ευφραίνει περισσότερο, είτε όταν δούμε αυτό το αντικεί­μενο να βιώνει την ισχυρότερη δυνατή αίσθηση. Κι όμως, αίσθηση πιο ζωηρή από τον πόνο δεν υπάρχει. Οι εντυπώσεις που προκαλεί ο πόνος είναι βέβαιες, δεν είναι καθόλου παραπλανητικές όπως οι εντυπώσεις της ηδονής, που μονίμως τις υποκρίνονται …[σ. 273]

Justine_ou_les_Malheurs_de_la_vertu_(ménage_à_trois)Να αντιληφθεί τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνεται ο ερωτισμός και οι πρότυπες συμπεριφορές του· να δει ξεκάθαρα την σκοτεινή δίοδο που συνδέει τον ερωτισμό με την βία αλλά και το ενδεχόμενο της αδυναμίας της απόλαυσης της σάρκας εξαιτίας των αιωνόβιων απαγορεύσεων και καταπιέσεων. Να αποδεχτεί, ανεξάρτητα από την δική του θέση, την σεξουαλικότητα ως μια απόλυτη αλήθεια σε κάθε άνθρωπο· να αντιληφθεί το ανθρώπινο σώμα ως τόπο όπου δεν χωρεί ο ορθός λόγος και οι ηθικές επιταγές.

Να συλλογιστεί πάνω στην φιλοσοφία του Ντε Σαντ ως απόλυτη κατάφαση της προσωπικής ηδονής του κάθε ανθρώπου, μιας ηδονής που δεν γνωρίζει άλλη ηθική από την δική της και δεν λογοδοτεί πουθενά, προτείνοντας ακόμα – σε αντίθεση με ό,τι συχνά φαίνεται και παρά τις εμφανείς αντιφάσεις– ακόμα και την πλήρη ισότητα και αμοιβαιότητα ανάμεσα στην επικράτηση των ατομικών επιθυμιών. Να επεκτείνει την παραπάνω φιλοσοφική παραδοχή ως μόνη και απόλυτη tumblr_m3bmdt1W981r62zy2προϋπόθεση πλήρους ελευθερίας, που αγνοεί κάθε είδους κοινωνικό θεσμό και κάθε μορφή εξουσίας και καταναγκασμού, ως το ενδεχόμενο της ανυπακοής σε κάθε εκτός σώματος επιταγή.

Να το διαβάσει ως ανάγνωσμα που επανήλθε στα ελευθέρια τέλη της δεκαετίας του ’60, όπου η σεξουαλική απελευθέρωση είτε στους δρόμους του επαναστατημένου Παρισιού, είτε στα κοινόβια των απανταχού χίππις και ψυχεδελιστών αναζητούσε ανάλογα έργα. Να αναζητήσει τα κείμενα των διανοητών που την ίδια εποχή αλλά και προγενέστερα θεωρητικοποίησαν τα διονυσιασμένα πάθη και τις μύριες παρεκτροπές τους, από τον Φουκό και τον Λακάν, μέχρι τον Μπλανσό και τον Μπατάιγ, τον Κλοσόφσκι και τον Ονφρέ.

Να το διαβάσει ως απόλυτα καλλιγJustineραφημένο λογοτέχνημα, αναζητώντας εντός του και τους κανόνες της ερωτικής λογοτεχνίας, της ψυχολογίας, του γοτθικού μυθιστορήματος ή του μυθιστορήματος τρόμου, της φιλοσοφικής πραγματείας, της πολιτικής καταγγελίας, της πορνογραφίας, της αισθησιακής αισθητικής. Να το απολαύσει ως εξαιρετικό λογοτέχνημα, που τηρεί μια σειρά τεχνικών ώστε να ελκύει διαρκώς το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Να το διαβάσει ως δική του αναγνωστική, ψυχολογική και συνειδησιακή δοκιμασία, δοκιμάζοντας τις αντοχές του απέναντι στα ίδια τα γραφόμενα αλλά και στην απόλαυση των περιγραφομένων από τους ίδιους τους φορείς.

quillsΝα το διασχίσει ως μια ιστορία του σώματος, των παθών της σάρκας και των βασάνων που υφίσταται σε όλη την ανθρώπινη Ιστορία. Ή ως μια απροκάλυπτη πρόκληση στα ήθη και στα πρέποντα, ακόμα και ως εγχειρίδιο πάνω στο ακρότατο είδος ηδονής, εκείνο που αφορά την καταστροφή της ίδιας της ζωής και την τελετουργία του θανάτου. Να συμπαθήσει την Ιουστίνη ως υποκείμενο απόλυτης ψυχικής αντίστασης σε κάθε είδους βιασμό και εξαχρείωση, ακόμα και όταν – ή κυρίως όταν – η άρνηση της υποταγής της ακριβώς αυξάνει τους βασανισμούς και την κακομεταχείριση.

tumblr_mji7g6d9251s4pbxso1_1280Να επιστρέψει στην περίοδο που γράφτηκε και να το διαβάσει ως ένα μνημείο λόγου μιας εποχής όπου η Ιστορία ετοιμαζόταν να αλλάξει οριστικά την οπίσθια πορεία της, ως ένα λογοτέχνημα που γράφτηκε λίγο πριν την Γαλλική Επανάσταση, υπονοώντας εκείνα που την προκάλεσαν και προοιωνίζοντας εκείνα που θα αλλάξουν. Να μην αγνοήσει την εντός του έργου αντανάκλαση του συγγραφέα, ως ένα κάτοπτρο των δικών του διώξεων, εξευτελισμών και φυλακίσεων που αποτέλεσαν το τίμημα του ελεύθερου λόγου του και της επιθυμία για συνέπεια λόγων και πράξεων· ως το ύστατο μέσο έκφρασης της αλήθειας ενός συγγραφέα που έζησε κυνηγημένος, καταδικασμένος σε θάνατο, έγκλειστος σε άσυλα, μισητός τοις πάσι.

Η Ζυστίν/Ιουστίνη αποτελεί την τελική εκδοχή ενός έργου που άρχισε να γράφεται το 1787 στην Βαστίλη και ολοκληρώθηκε ως Νέα Ιουστίνη το 1791. Η έκδοση του βιβλίου οδήγησε οδηγώντας τον συγγραφέα ξανά στη φυλακή και το βιβλίο στην καταστροφή. Η έκδοση περιλαμβάνει τις γκραβούρες του 1797.

«Σας 1041129426ξαναρωτώ: είμαστε μήπως κύριοι των γού­στων μας; Δεν οφείλουμε να υποκύπτουμε στις ορέ­ξεις που μας έχει δώσει η φύση, όπως το περήφανο κεφάλι της βαλανιδιάς λυγίζει στη μανία της θύελ­λας; Αν η φύση προσβαλλόταν από αυτά τα γούστα, δεν θα μας τα ενέπνεε. Είναι αδύνατον να μας έχει δώσει ένα συναίσθημα φτιαγμένο για να την προ­σβάλλει. Και με την ίδια απόλυτη βεβαιότητα μπο­ρούμε να αφεθούμε στα πάθη μας, όποια κι αν είναι, όσο βίαια κι αν είναι, σίγουροι ότι κάθε ατυχής αντίκτυπός τους ανήκει αναπόφευκτα στα σχέδια της φύσης, της οποίας δεν είμαστε παρά άβουλα όργανα. Και τι μας αφορούν οι επιπτώσεις; Όταν κάνεις κάτι και θέλεις να το χαρείς, δεν τίθεται ζή­τημα επιπτώσεων» [σ. 274 – 275]

Εκδ. Νεφέλη [Ερωτική λογοτεχνία], 2011, μτφ. Δημήτρης Γκινοσάτης, 544 σελ. [Μarquis de Sade, Justineou les Malheurs de la vertu, 1791]