Πανδοχείο

Φράνκο, δικό σου είναι το κτήμα, το σπίτι, το άλογο, το όπλο. Δική μου είναι η αρχαία φωνή της γης. Εσύ μένεις με όλα αυτά και με αφήνεις γυμνό να περιφέρομαι στον κόσμο. Εγώ όμως σε αφήνω χωρίς μιλά… Χωρίς μιλά! …έγραφε το 1942 ο León Felipe, ο «πιο αντιπροσωπευτικός συγγραφέας του πόνου και της θλίψης»,  απευθυνόμενος στον δικτάτορα Franco κι εμείς το διαβάζουμε σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο για τον εμφύλιο στην Ισπανική Λογοτεχνία, δια χειρός Μαρίας Μαρκοπούλου. Εξετάζονται τα περιοδικά που συνεχίζουν να δημοσιεύουν έργα των χιλιάδων εξόριστων εσωτερικού και εξωτερικού, οι συγγραφείς που συνεχίζουν να γράφουν παρά την επέμβαση της σκληρής λογοκρισίας από την πλευρά του κράτους, με μηχανισμούς φασιστικής νομοθεσίας, από την πλευρά του στρατού και από την καθολική εκκλησία, τα είδη που ευδοκιμούν, οι ιδιαίτερες περιπτώσεις των Max Aub, Francisco Ayala, Arthro Serrano Plaja, Juan Gil Albert κ.ά.

Ένα άλλο ιδιαίτερο άρθρο υπογράφεται από την Ελένη Αβραμίδου και αφορά τον Πάμπλο Νερούδα και τα ταξίδια του στην Κίνα [1951, 1956]. Ο ποιητής εντυπωσιάστηκε από τη νυχτερινή Σαγκάη – Οι κακόφημες πόλεις ελκύουν όπως οι φαρμακερές γυναίκες. Βέβαια ήταν μεσοβδόμαδο, τα μπαρ ήταν άδεια και οι τεράστιες πίστες τους μάταια περίμεναν τους ξεχασμένους χορευτές. Μαζί με τον φίλο του επισκέφτηκαν μερικά ακόμα μέρη της απώλειας και χάθηκαν στο πηχτό σκοτάδι του λιμανιού. Το επόμενο ταξίδι έγινε μαζί με τον Ελία Έρενμπουργκ: ταξίδεψαν με τον υπερσιβηρικό – «παρόμοιο με καράβι που έπλεε στην ξηρά και στον απέραντο και μυστηριώδη χώρο», με αεροπλάνο ως το Ουλάν Μπατόρ και στη συνέχεια στο Πεκίνο. Ο Νερούδα γνώρισε τον Ρώσο συγγραφέα από το Παρίσι, όταν, εκλεγμένος γερουσιαστής με τους κομμουνιστές, έφυγε περιπετειωδώς από την δικτατορία της χώρας του με το διαβατήριο του Γουαμαλτέκου συγγραφέα Μιγκέλ Άνχελ Αστούρας· εκεί του είπε: Είμαι ο ποιητής Πάμπλο Νερούδα και σύμφωνα με την αστυνομία είμαστε στενοί φίλοι. Βεβαιώνουν ότι ζω στο ίδιο κτίριο με σας. Αφού πρόκειται να με εκδιώξουν από τη Γαλλία εξαιτίας επιθυμώ τουλάχιστο να σας γνωρίσω….

Μολονότι βαθιά πατριώτης και Σοβιετικός, ο Έρεμπουργκ έβλεπε με πολύ σκεπτικισμό όσα συνέβαιναν στη χώρα του, ενώ ο Νερούδα ως νεοφώτιστος στην μεγάλη επανάστασης έβλεπε μόνο άσχημες λεπτομέρειες. Αργότερα θα παραδεχτεί πως ο Έρεμπουργκ είχε δίκιο, καθώς σύντομα θα αποκαλυπτόταν η απεραντοσύνη της τραγωδίας. Κάπως έτσι είδαν και την Κίνα: αρχικά παρατηρούσαν κάποιες περίεργες  λεπτομέρειες του συστήματος· ήταν νωρίς να διαισθανθούν τι θα έφερνε το μέλλον. Το δεύτερο ταξίδι έγινε με τον συγγραφέα Χόρχε Αμάδο. Τότε άκουσαν για πρώτη φορά για την πολιτική δίκη με κατηγορούμενους φίλους τους ποιητές. Ένας από αυτούς, ο Άι Τσινγ κατά την διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης καταδικάστηκε να καθαρίζει τις δημόσιες τουαλέτες του χωριού στο οποίο είχε εξοριστεί. Κάποια στιγμή του επέτρεψαν να γράφει, αλλά όχι να υπογράφει με το όνομά του, κι έτσι τον καταδικάσανε σε λογοτεχνική αυτοκτονία. Δέκα χρόνια αργότερα, σε ομιλία του στο Σαντιάγο, ο Νερούδα θα καταδικάσει την λατρεία του Μεγάλου Τιμονιέρη.

Το τεύχος περιλαμβάνει εξαιρετικά πολιτικά κείμενα μιας  τρέχουσας και, τολμώ να πω, απόλυτα τρεχάμενης πραγματικότητας [Γιώργος Γιαννόπουλος – Στον ίσκιο της σημύδας, Πάνος Γκαργκάνας – Κοινωνικοί αγώνες και πολιτική συγκυρία, Παναγιώτης Μαυροειδής – Θα μπορούσαμε να βαδίσουμε αλλιώς;, Yves Dachy – Η επιβίωση του είδους μας: Ένας κοινωνικός αγώνας], ενώ στην ψυχογραφική πτέρυγα μας περιμένουν Αλησμόνητα όμορφες εικόνες. Η ανακάλυψη και η αποδοχή της τέχνης των ψυχωσικών [Παύλος Βασιλειάδης] και Όνειρα, εφιάλτες, φαντασιώσεις [Πέτρος Θεοδωρίδης]. Ο Σταύρος Γεωργέλης, Αναζητώντας δημόσιο χώρο, εξετάζει από κριτική σκοπιά τις αλλαγές στην αντίληψη, την λειτουργία και την νοηματοδότηση του δημόσιου χώρου, χρησιμοποιώντας και την γνωστή βιβλιογραφία των Harvey, Bauman, Κονδύλη, Lyotar, Baudrillard, Jameson κ.ά.

Στα λογοτεχνικά δρώμενα του τεύχους, ένα γοητευτικό πεζό της Κάθριν Αν Πόρτερ, Ένας [σ.σ. σπαρταριστός] ιδανικός πρωθυπουργός του Παναγιώτη Ράμμη, κείμενα από τους Δώρα Κουγιουμτζή, Γιώτα Τεμπρίδου, Βασίλη Τσιγαρίδα, Νανά Παναγιωτοπούλου, πολλά ποιήματα κ.ά. Περιττό και να τονίσουμε ότι στις σελίδες κριτικής βιβλίου υπάρχουν βιβλία των οποίων η κυκλοφορία περνάει «απαρατήρητη», ανείδωτη από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων και χωρίς αναφορά από τις σχετικές αναφορές του Τύπου – αλλά το τονίζουμε. Το τεύχος συνοδεύεται από δυο ποιητικές συλλογές: Σπύρος Τσακίρης – Ψυχολογία [23 σελ.] και Νίκος Μυλόπουλος – Οι εφτά καινούργιες μέρες [7 σελ.].

Στις εικόνες: León Felipe, Pablo Neruda – Ilya Erenburg και άλλοι ταξιδευτές, Μάο, Francisco Ayala.

[σελ. 240]