Πανδοχείο

Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα των δυο βιβλίων σας;

Το πρώτο μου βιβλίο ήταν η νουβέλα, Μέλαινα Χολή (εκδ. Άπαρσις, 2013). Είναι ο μονόλογος ενός άνδρα ο οποίος πάσχει από κατάθλιψη, και, συνάπτοντας μια ιδιότυπη σχέση με μια κοπέλα, αρχίζει σιγά σιγά να συνέρχεται. Οι ήρωες αλλάζουν ρόλους, αλλάζουν πρόσωπα. Κάποιες στιγμές χάνουν τον εαυτό τους, για να τον βρουν στο τέλος διαφορετικό μέσα από τον άλλο.

Το Λευκό μακρύ παλτό (και άλλες ιστορίες) (εκδ. Μανδραγόρας, 2016), βγήκε πριν από λίγο καιρό, και περιλαμβάνει έντεκα διηγήματα. Είναι οι ιστορίες ανθρώπων που ζουν στο διπλανό μας σπίτι, που περιφέρονται στη γειτονιά μας, αλλά ποτέ δεν είδαμε κάτι πέρα από το περίγραμμα του εαυτού τους.

Πότε, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους το γράψατε;

Οι ιστορίες αυτές γράφτηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, χωρίς να έχω κατά νου τι θα απογίνουν. Απλώς ένιωθα την ανάγκη να αποτυπωθούν στο χαρτί για να υπάρξουν.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Στο γραφείο, συνήθως, θα ολοκληρωθεί η ιστορία, αλλά σχεδόν ποτέ δεν θα ξεκινήσει από εκεί. Οπουδήποτε αλλού, εκτός από το γραφείο.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Δεν με ακολουθούν, είναι συνεχώς μέσα μου, έτσι ακριβώς όπως τους έφτιαξα. Νέα τους δεν μαθαίνω. Τους αφήνω στην ησυχία τους και με τον καιρό με αφήνουν κι εκείνοι. Αναγκαστικά.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Μάλλον οι ιδέες παγιδεύουν εμένα κι όχι εγώ εκείνες. Με στοιχειώνουν μέχρι να τις βάλω στο χαρτί, οπότε και με αφήνουν ελεύθερη.

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Δεν ακολουθώ καμία διαδικασία. Όταν νιώθω ότι κάτι πάει να γεννηθεί, το καταγράφω σε όποιο χαρτί βρω εύκαιρο εκείνη τη στιγμή. Ανακαλύπτω παλιές σημειώσεις για μελλοντικές ιστορίες στις λευκές σελίδες των βιβλίων ή σε αποδείξεις του σούπερ-μάρκετ. Κάπως έτσι όμως χάνονται και πολλές ιστορίες.

Συνήθως ακούω μουσική ανάλογα με τη διάθεσή μου, ενίοτε και ανάλογα με τη διάθεση του εκάστοτε ήρωά μου. Τον τελευταίο καιρό ακούω περισσότερο κλασική μουσική, Σούμπερτ, Ραχμάνινοφ, Λιστ.

Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

Σπούδασα Φιλοσοφία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία με σκοπό να ακολουθήσω την ψυχολογία. Στην πορεία όμως ασχολήθηκα με τον τουρισμό. Θεωρώ ότι όσα κάνουμε, ακόμα κι αυτά τα οποία στη συνέχεια μπορεί να εγκαταλείψουμε ή να μην μας αρέσουν, παρεισφρέουν στη γραφή μας μ’ έναν τρόπο, συνήθως, ασυνείδητο.

Γράψατε ποτέ ποίηση – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Ξεκίνησα με απόπειρες ποιημάτων. Κάποια στιγμή όμως δεν μου αρκούσαν. Ήθελα να πω περισσότερα. Η ποίηση είναι απαιτητική. Ζητάει να της δώσεις τα πάντα με ευγένεια και λακωνικότητα. Δεν σου συγχωρεί κανένα λάθος. Και τώρα πότε πότε γράφω ποιήματα, όταν μ’ έχουν κουράσει οι πολλές λέξεις.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

Θα ήθελα να γράψω για τον Δήμο Σκουλάκη. Θεωρώ ότι ήταν από τους σημαντικότερους ζωγράφους.

Τι γράφετε τώρα; 

Δουλεύω ένα μυθιστόρημα που είχα ξεκινήσει παλιότερα και κάποια διηγήματα και θεατρικά που έχουν μείνει κι αυτά ημιτελή.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Οι Μπέκετ, Τσβάιχ, Μπέρνχαρντ, Ιονέσκο.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Ο Ξένος, η Πτώση του Καμύ, Το Εσωτερικό του Μαίτερλινκ, Οι Ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Η καρδιά μου τους ακούει, της Ζιζέλ Πρασινός.

Το εκκρεμές, το μοναδικό, αν δεν κάνω λάθος, πεζό του Τ. Λειβαδίτη. Τριάντα αποσιωπήσεις και μια σιωπή, της Κατερίνας Δασκαλάκη. Πραγματικά υπέροχες διηγήσεις.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Μου άρεσε ο τρόπος γραφής και οι ιστορίες του Γιάννη Φαρσάρη στο Φόβος κανένας.

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Αγαπάω πολύ τον Μερσώ του Καμύ.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Ο Μανδραγόρας. Έχει πολλά και αξιόλογα θέματα. Δεν βαριέσαι ποτέ να το διαβάζεις.  Το Κοράλλι. Για τους ίδιους λόγους.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Το Τότε που ζούσαμε του Ασημάκη Πανσέληνου, το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι, τη βιογραφία του Τσβάιχ, το Κόκκινο Κασκόλ του Γιώργου Δουατζή και κάμποσα άλλα.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;

Κάποιες φορές διαβάζω παρουσιάσεις, συνήθως ηλεκτρονικές.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Έχω διαβάσει πολλά βιβλία στο μετρό. Δεν θυμάμαι όμως κάποιο συγκεκριμένο.

Περί επιμέλειας

Διακονείτε το κοπιώδες έργο της επιμέλειας. Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Τι είδους σχέση συνδέει τον επιμελητή με τον μεταφραστή και τον συγγραφέα;

Είχα ασχοληθεί στο παρελθόν με την επιμέλεια. Ήταν μια πολύ όμορφη διαδικασία. Χρονοβόρα όμως. Έμαθα να βλέπω το βιβλίο αλλιώς. Θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχει σωστή επικοινωνία μεταξύ επιμελητή και μεταφραστή ή συγγραφέα. Δεν είναι ανταγωνιστές. Όλοι υπηρετούν τον ίδιο σκοπό από διαφορετική σκοπιά. Το ζητούμενο είναι να αναδειχθεί το έργο.

Τις περισσότερες φορές ο μεταφραστής και ο επιμελητής τίθεται στο περιθώριο. Τα φώτα στρέφονται αποκλειστικά στον συγγραφέα, ενώ σπάνια οι κριτικές αναφέρονται στο έργο του. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό και τι θα προτείνατε ώστε να έχει τη θέση που του αρμόζει;

Είναι λογικό να φαίνεται κυρίως ο συγγραφέας, γιατί αυτός παίρνει τα υλικά και χτίζει το οικοδόμημα. Ο μεταφραστής, απ’ την άλλη, ξαναγράφει το έργο. Αν είναι καλή η μετάφραση, αυτό θα βοηθήσει και τον επιμελητή και τον συγγραφέα και το έργο αυτό καθαυτό.

Στην Ελλάδα ο ρόλος του επιμελητή συνήθως παρακάμπτεται και απ’ τους ίδιους τους εκδοτικούς οίκους. Ένα άτομο μπορεί να κάνει τη δουλειά όλων. Δεν είναι όμως τόσο απλό. Η επιμέλεια/διόρθωση απαιτεί ευρύ φάσμα γνώσεων σε πολλά επίπεδα. Οι εκδότες κυρίως, θα πρέπει να αξιολογήσουν αυτή τη δουλειά και να προβάλουν τους αφανείς υπηρέτες του βιβλίου.

Από την άλλη οι επιμελητές και διορθωτές τίθενται σε ακόμα μεγαλύτερη «αφάνεια». Τι προβλήματα παρουσιάζει η συνεργασία με τους μεταφραστές και ποια θα ήταν η ιδανικότερη μορφή της;

Πολλές φορές ο μεταφραστής εμμένει στις γλωσσικές του επιλογές χωρίς να δέχεται κάποια εναλλακτική διατύπωση. Ακριβώς επειδή η ελληνική γλώσσα είναι ανεξάντλητη και έχει άπειρες αποχρώσεις στην απόδοση των νοημάτων, θα έπρεπε να είμαστε και πιο ευέλικτοι, προκειμένου να γίνουμε και πιο ακριβείς. Πάνω απ’ όλα, πρέπει να καταλάβουμε ότι όλοι, ο καθένας από τη μεριά του, υπηρετεί το έργο εν γένει, και μόνο αυτό. Δεν τίθεται θέμα ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο.

Περί αδιακρισίας

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Παρακολουθώ, με συνέπεια θα έλεγα, κινηματογράφο και θέατρο. Από θεατρικές παραστάσεις, με γοήτευσε το Κρίσις του Αρκάδιου Λευκού, σκηνοθεσία/ερμηνεία Βαγγέλη Λιοδάκη. Ένα έργο γραμμένο το 1934, κι όμως τόσο επίκαιρο. Καταπληκτική ερμηνεία του Β. Λιοδάκη. 

Όσο για ταινίες, έχω καιρό να δω κάποια που να μου μείνει. Επιστρέφω πάντα στους Μπέργκμαν, Ταρκόφσκι, Κισλόφσκι. Ανεξάντλητοι.  

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Ασχολούμαι αρκετά με το διαδίκτυο. Είναι ένα μέσο για να μοιράζεσαι πράγματα, να «γνωρίζεις» ανθρώπους, να ενημερώνεσαι. Μερικές φορές όμως γίνεται παγίδα. Μπορεί να σε παρασύρει και να χαθείς, αναλώνοντας και πολύτιμο χρόνο.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Ποτέ. Άλλωστε, το γράψιμο και το διάβασμα σου χαρίζει από μόνο του την αιώνια νιότη. Το σημαντικότερο όλων είναι να ξέρεις πώς να διαχειριστείς τη νιότη ή οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή φάση.

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Χάρηκα πολύ όλες τις ερωτήσεις σας και σας ευχαριστώ πολύ για την τιμή να βρεθώ στο Αίθριο του φιλόξενου Πανδοχείου σας.

Στις εικόνες: Albert Camus [Ferrandez], Thomas Bernhard, Eugene Ionesco, Maurice Maeterlinck, Fyodor Dostoevsky, Samuel Beckett, Κρίσις Αρκάδιου Λευκού στην αναφερθείσα θεατρική παράσταση.