Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα των δυο βιβλίων σας;

Το πρώτο μου βιβλίο, ΣΤΗ ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, χρονικό, βγήκε το 2004 στο Ροδακιό μετά από οκτώ ολόκληρα χρόνια αναμονής. Είχε προηγηθεί άλλη τόση αναμονή στο Δελφίνι, έναν εκδοτικό οίκο που δεν υπάρχει πια τώρα. Το δεύτερο βιβλίο μου, ΤΟ ΑΛΟΓΑΚΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ, μυθιστορίες, βγήκε στις ΝΗΣΙΔΕΣ το 2012, έναν μικρό θεσσαλονικιό εκδοτικό οίκο, μετά από άκαρπη αναμονή στο Ροδακιό άλλων οκτώ χρόνων και πάλι, « το δις εξαμαρτείν…» και λοιπά. Δεν θέλω να μιλάω για την Οδύσσειά μου με τις εταιρίες σαν τον Στέλιο Καζαντζίδη, αλλά η Οδύσσεια αυτή υπήρξε κι έτσι εκτίμησα από πρώτο χέρι τον Όμηρο, που τον διαβάζω αυτόκλητα επιτέλους κι όχι για το σχολείο, μια ραψωδία κάθε πρωί, ανελλιπώς.

Για ποιο λόγο μεσολάβησε τέτοιο χρονικό διάστημα ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο;

Αναμένοντας την έκδοση ερχόταν η ζωή και πρόσθετε εμπειρίες –  το πρώτο καύσιμο για τη δική μου βιωματική λογοτεχνία – που μεταμορφώνονταν σε κείμενα στο πρώτο βιβλίο αλλά και στο δεύτερο.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωές σας; Μαθαίνετε τα νέα τους

Στο ΑΛΟΓΑΚΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ οι μυθιστορίες είναι μυθοποιημένες βιωματικές ιστορίες, όπου η κατασκευή των ηρώων μου – μερικοί με τα αληθινά τους ονόματα – βασίζεται στην προσωπικότητα αληθινών προσώπων από εκείνα που στοιχειώνουν τη  ζωή μας. Με ακολουθούν, εννοείται, είναι πρόσωπα της ατομικής μου μυθολογίας. Με πονάει λιγότερο ο θάνατός κάποιων απ’ αυτούς, έτσι που τους βοήθησα να περάσουν σε μιαν άλλη διάσταση – χωρίς μεταφυσική το εννοώ- αυτήν της γραφής. Επέλεξα για τις μυθιστορίες, τα μικρά και μικρότερα κείμενα  να εναλλάσσονται στο βιβλίο, παρόν-παρελθόν χωρίς να υπακούουν σε καμιά άλλη οργάνωση, ανακαλύπτοντας κατόπιν εορτής – εκλογίκευση – τον μείζονα εκπρόσωπο της γαλλικής αυτοβιογραφικής γραφής με την ίδια μανία ταξινόμησης και συνεχούς αναδιάταξης σε μνήμες κι  εμπειρίες, τον Ζωρζ Περέκ.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Γράφω σπίτι, στο κομπιούτερ ενώ μπορεί να κρατάω σημειώσεις οπουδήποτε, στην αίθουσα αναμονής στο γιατρό, στο θέατρο ή στο σινεμά στα σκοτεινά, γράφοντας πάνω στα γραμμένα!

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Είμαι ρακοσυλλέχτης Δεν ξέρω τι κάνουν οι άλλοι αλλά έχω ανάγκη από το παραμικρό: παροιμία, στίχο τραγουδιού, κουβέντα στο δρόμο ή σχόλιο στο λεωφορείο. Καιρό τώρα που γράφω έχω χάσει την … ανιδιοτελή χαρά του διαβάσματος. Διαβάζω εφημερίδα και υπογραμμίζω, βιβλία και υπογραμμίζω, κυκλώνω, σημειώνω, όλα αυτά που είναι για … κλέψιμο. Πού είναι η καθαρή  απόλαυση της γραφής; Άφαντη. Αφού σημειώνω τα πάντα τα ξεχνάω σε ημερολόγια και στις τελευταίες σελίδες των βιβλίων μου για να τα χαιρετήσω κάποτε σαν παλιούς γνωστούς όταν βρεθούν από τυχαίες ανασκαφές μπροστά μου και πάλι.

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Καμιά τελετουργία. Καμιά τακτική διαδικασία. Λειτουργώ καλά μόνο ψυχαναγκαστικά, με προγράμματα και χρονοδιαγράμματα. Έτσι λοιπόν στον καλό καιρό χαζεύω από δω κι από ’κει στα κοινωνικά δίκτυα, στις καθημερινές οικιακές ασχολίες και εξόδους κάθε βράδι, να μη μείνω μόνη με τον εαυτό μου, να μην αντιμετωπίσω τη γραφή, να μη βάλω σε τάξη τις ιδέες μου τα γραφτά και τα βιβλία μου. Αδιέξοδο. Όταν έρθει – για κάποιον ανεξήγητο ή εξηγήσιμο λόγο – η ευλογημένη ώρα της δουλειάς, δεν μου χρειάζεται ούτε μουσική ούτε τίποτε. Ούτε ησυχία, ούτε φαγητό καν. Μόνο να μ’ αφήσουν στον κόσμο μου.

Για την ανάγνωση βιβλίων – πράγμα που θεωρώ προσωπική μου κατάκτηση,  όταν γίνεται – θέλω βέβαια άκρα σιγή. Τα τελευταία χρόνια η λέσχη ανάγνωσης είναι ένα καλό κίνητρο για διάβασμα με πολλά μειονεκτήματα βέβαια. Παραβιάζεται ο προσωπικός μου χρόνος, το κυριότερο. Η δική μου όρεξη για διάβασμα. Θα μου άρεζε να τριγυρνάω τσιμπολογώντας οτιδήποτε κι όχι να μου επιλέγουν τους τίτλους. Αλλά γιατί όχι, σκέφτομαι. Ας διαβάσουμε διάφορα πράγματα. Μ’ ενδιαφέρουν πολλά πράγματα. Η φανταστική λογοτεχνία όχι.

Αγαπώ πολύ τα ρεμπέτικα και τα λαϊκά και τα «χάλκινα», αλλά μπορώ να εκτιμήσω ροκ κομμάτια και  δημοτικά, λίγη κλασική μουσική και πολλά  σύγχρονα τραγούδια της Ελλάδας και του κόσμου .

Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ. στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

Ένα δικό μου δωμάτιο και κάποιες γκινέες εισόδημα δικό μου, είναι πράγματα που τα θεωρώ απαραίτητα και ευτυχώς – για την ώρα – τα έχω εξασφαλίσει, κατά τη σοφή συμβουλή της Βιρτζίνιας Γουλφ. Όπως γράφω στο βιογραφικό μου τέλειωσα σπουδές Νομικής και Φιλολογίας στη Θεσσαλονίκη. Εργαζόμουν ως πρόσφατα ως καθηγήτρια νομικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σχεδόν ό,τι έζησα στο σχολείο ή στις δουλειές απ’ όπου πέρασα έχει μεταμορφωθεί σε κάποια ιστορία

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Ανένηψα νωρίς από τα εφηβικά διαβάσματα Καζαντζάκη και Λιλής Ζωγράφου και άρχισα να διαβάζω και άλλους συγγραφείς. Διάβασα όλο σχεδόν τον Παπαδιαμάντη, τον μεγαλύτερο έλληνα ποιητή και τον ξαναδιαβάζω κάποτε, Γιώργο Ιωάννου, Ταχτσή και Κουμανταρέα, Μαργαρίτα Καραπάνου, Σωτήρη Δημητρίου, Βασίλη  Αλεξάκη, Σουρούνη και Παπαγιώργη και Ατζακά. Επίσης Δημήτρη Χατζή και Μέλπω Αξιώτη μέχρι τελικής πτώσεως. Γαλλική λογοτεχνία – ΠΡΟΥΣΤ – βουτηγμένη ευφρόσυνα στην αναζήτηση του χαμένου χρόνου τον καιρό των φοιτητικών χρόνων, όταν πίεζε ο χρόνος για νομικά διαβάσματα. Αλλά και ΚΑΜΥ και Φλομπέρ και αμερικάνικη λογοτεχνία, μέχρι το βρώμικο ρεαλισμό του Ρέιμοντ Κάρβερ, και τον Φίλιπ Ροθ, αυτοβιογραφικό Μπουκόφσκι και Μ.Λόουρυ. Λίγους κεντροευρωπαίους – Ελφρίντε Γιέλινεκ, κυρίως ως στάση ζωής στο ΕΚ ΒΑΘΕΩΝ της και πολύ λιγότερο ως λογοτεχνία. Τη σκακιστική ιστορία του Τσβάιχ και τον καλό στρατιώτη Σβέικ του  Γιαροσλάβ Χάσεκ αλλά και Τσέχοφ, Ναμπόκοφ, Αρουντάντι Ρόι, Μονρό και Τσίρκα, εντελώς πρόσφατα, – περιέργως δεν τον άντεχα τα προηγούμενα χρόνια.

Aγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Με συγκινούν σταθερά Ο παίκτης του Ντοστογιέφσκι, Το μάτι της γάτας της Άτγουντ, Η αρχαία σκουριά, αρκετά ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Ο Καρυωτάκης, Η μαντάμ Μποβαρύ, Οι λέξεις του Σαρτρ, ο Βουτυράς και οι καταραμένοι γάλλοι ποιητές. Τα αποσπάσματα ερωτικού λόγου του Μπαρτ, Το πουκάμισο με τους λεκέδες του Ταμπούκι, Η κατάσταση πολιορκίας της Ρένας Χατζηδάκη, ο Λούσιας του Χουλιαρά, και βέβαια Ο φύλακας στη σίκαλη κι ένα σωρό άλλα.

Μ’ ενδιαφέρουν η Κρίστεβα, ο Στάινερ, ο Ζίζεκ και λατρεύω τα βιβλιοφιλικά βιβλία, βιβλία με θέμα τα βιβλία που όλο και πολλαπλασιάζονται ως τίτλοι. Έπίσης το εργαστήριο του συγγραφέα, βιβλία για τη συγγραφή και το συγγραφικό credo είναι η αγαπημένη μου εκδοτική σειρά. Βρήκα έναν πολύ καλό Μάρκαρη εκεί αλλά και Δούκα και Πανσέληνο, πολύ πιο ενδιαφέροντα από τις Σκοτεινές του επιγραφές.

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Τα διηγήματα της Μαρίας Κουγιουμτζή, του Ηλία Παπαμόσχου και του Δ. Μίγγα – των κεκοιμημένων – η πρώτη του συλλογή διηγημάτων, καθώς και τα τελευταία διηγήματα της Μονρό.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Τα τελευταία διηγήματα του Χρήστου Οικονόμου, με τη μινιμαλιστική γραφή και την υπόγεια συγκίνηση με ενδιαφέρουν πολύ, όπως και τα βιβλία του Μακριδάκη, τα βρίσκω ενδιαφέροντα φύσει και θέσει.

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας

Ο Πρίγκηπας Μίσκιν στο βιβλίο Ο Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι είναι σταθερά μια μαγνητική λογοτεχνική προσωπικότητα.

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Το περιοδικό Συνέχεια, τα Δεκαοχτώ κείμενα ή το Τέταρτο, ήταν τροφή για σκέψη, για όνειρο και επανάσταση, για το πυρετικό χτίσιμο του εαυτού. Θυμάμαι ακόμα με τι συγκίνηση αγόραζα ένα ένα τα τεύχη της Συνέχειας –  σαν το ουράνιο τόξο έβγαιναν μετά από τα κουτσά –  όλο φαρμάκι – χρόνια της εφταετίας που θαρρείς είχαν κρατήσει αιώνες. Αυτό  όμως είναι και το αντικείμενο πολλών από τις μυθιστορίες μου στο ΑΛΟΓΑΚΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;   

Θα άξιζε να γράψει κανείς  για τη γοητεία των μεταφράσεων του Άρη Αλεξάνδρου αλλά και το ύφος και το ήθος στο ποιητικό του σύμπαν. Υπάρχει βέβαια σχετική έκδοση στις εκδόσεις Σοκόλη.

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Αγαπώ πολύ το σινεμά – συναντάς καθημερινά σχεδόν το θαύμα – πολύ λιγότερο το θέατρο αν και εκτιμώ ιδιαίτερα κάτι μικρά θεατρικά σχήματα στη Θεσσαλονίκη. Θυμάμαι με τι συγκίνηση είχαμε ανακαλύψει τη Τζέιν Κάμπιον και το σινεμά της ή τον Ταρκόφσκι, τον Βέντερς και τον Κισλόφσκι που ο δεκάλογός του πυροδοτούσε συζητήσεις ατελείωτες στην παρέα της γυναικείας φιλίας παλιότερα, σε συνεχή αναζήτηση ταυτότητας. Αλλά αυτή η απαρίθμηση τίτλων και νοοτροπιών είναι ακριβώς και το αντικείμενο των βιβλίων μου. Κεν Λόουτς και σταθερά Γούντυ Άλλεν, σήμερα και ταινίες που το μυθικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης βοήθησε να ανακαλύψουμε: την κινηματογραφική γλώσσα στον ΠΙΝΤΙΛΙΕ και τον ΜΟΥΝΓΚΙΟΥ, τον ΝΤΡΕΖΕΝ, την Μπίερ και την Ντορότα Κιετζιεζάφσκα

Γράψατε ποτέ ποίηση – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Τελευταία ξυπνάω το βράδι και τρέχω στο κομπιούτερ να κρατήσω μια σημείωση Είναι κάποιες σκέψεις που προσπαθούν να βρουν ένα  σχήμα. Το πρωί με άλλα μάτια μπορεί να είναι άνθρακες ο θησαυρός. Κάποτε όμως είναι κάτι σαν ποίημα που ένας θεός ξέρει από πού ερχόμενο καταφθάνει να διεκδικήσει μια θέση στον κόσμο. Η πύκνωση και η ελλειπτικότητα της ποιητικής γραφής νομίζω ότι μου ταιριάζει γάντι.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Διαβάζω το Μεγάλο Γκάτσμπυ του Φιτζέραλντ και το τελευταίο βιβλίο του  Συμπάρδη συγχρόνως για τη λέσχη ανάγνωσης και  τον Άνθρωπο χωρίς ιδιότητες – σαν ένα εργόχειρό μου που  έβαλα μπρος τη χρονιά που άρχισε.

Τι γράφετε τώρα;

Μια συναγωγή από κείμενα – ένα σχόλιο για την τυραννία του χρόνου – όπως δημοσιεύονταν σε διαδικτυακό περιοδικό.

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Κοινοτοπίες βέβαια αλλά το διαδίκτυο δεν είναι η κόλαση ούτε και  ο παράδεισος. Είναι ένα φοβερό εργαλείο και μια απέραντη βιβλιοθήκη. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν πολύ ενδιαφέρον, αν μπορέσεις να επιβάλεις κάποιο μέτρο. Η τυραννία του χρόνου μοιάζει να γίνεται απαλότερη ανάμεσα σε προσομοίωση φίλων που συνάπτουν  προσομοίωση σχέσεων και  αναμασούν την καθημερινότητά τους έτσι κι αλλιώς κι αλλιώτικα. Ο χρόνος όμως κυλάει σαν νερό – δεν μπορείς να τα αποθηκεύεις για να τα μελετήσεις όλα, ούτε μπορείς να στοιβάζεις επίκαιρα κείμενα για να τα διαβάσεις στο μέλλον. Ο λαβύρινθος δεν αστειεύεται. Ωστόσο διαβάζω οπωσδήποτε διαδικτυακά εφημερίδες και περιοδικά και περιπλανιέμαι σε ενδιαφέροντα ιστολόγια.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;

Διαβάζω κάποιες κριτικές στις εφημερίδες και στα λογοτεχνικά περιοδικά για πρόσωπα και από πρόσωπα που με μαγνητίζουν τον Ν. Ξυδάκη ή την Λ. Τσιριμώκου για παράδειγμα.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Πέρυσι γυρνώντας από την Αθήνα διάβασα στο τρένο Γιατί πράμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο, του Χ. Μουρακάμι, μια παραβολή για τη γραφή που με ενδυνάμωσε αρκετά – ήταν το αγαπημένο μου αυτοβιογραφικό είδος που μου αρέσει να διαβάζω και να γράφω.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Δεν είμαι σίγουρη ότι θα ήθελα την αιώνια νιότη. Εξάλλου γράφοντας την έχω!

Εικονιζόμενοι: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Marcel Proust, Albert Camus, Μέλπω Αξιώτη, Arundhati Roy, Charles Bukowski, Stefan Zweig, Raymond Carver.