Πανδοχείο

Τώρα μπορώ να σκεφτώ πόσο σημαντικός είναι ο προνομιακός χώρος του δοκιμίου ως προς το βάθεμα των γραμμάτων κι άλλωστε εδώ, στο δοκίμιο, μοιάζει πιο εμφανής η διαφορά της παιδείας ως προς τους Έλληνες συγγραφείς, η δυσκολία τους να αρθρώσουν έναν επαρκή θεωρητικό λόγο, που απλώς δε χρειάζεται να είναι τίποτε πιο πολύ από τον αναστοχασμό πάνω στην τέχνη του. Και την ίδια στιγμή ο φόβος ότι η τέχνη τους μ’ αυτόν τον τρόπο φτωχαίνει! Και δε αναφέρομαι εδώ κατ’ αποκλειστικότητα στη λογοτεχνία. Κάθε άλλο. Αναφέρομαι σ’ αυτό που την περιέχει αλλά και που της δίνει μια άλλη διάσταση βάθους και ύψους, συνιστώντας όχι το αποτύπωμα της παιδείας ενός και μόνο προσώπου αλλά το αποτύπωμα της βιωμένης παιδείας ενός συλλογικού προσώπου: ας πούμε μιας γενιάς…

 …γράφει ο Αλέξης Ζήρας [βουστροφηδόν ή η αταξία της μνήμης] στην εμπλουτισμένη εδώ αντιφώνηση κατά την εκδήλωση για τα σαράντα πέντε χρόνια παρουσίας του στα γράμματα, ενθυμούμενος τις αμέτρητές του ώρες στο παμπάλαιο βιβλιοπωλείο του Κάουφφμαν και την απροσδιόριστη τότε γοητεία της γαλλικής λογοτεχνικής παράδοσης που πραγματευόταν ελεύθερα πάνω στην ιστορία, τη φιλοσοφία, την επιστημολογία και την πολιτική, ως συνέχεια του λογίου της Αναγέννησης που έχει καρπό της τον Μονταίνιο και επιβιώνει ακόμα στους Γάλλους.

Ο κριτικός (που δεν παύει να μας υπενθυμίζει πόσο μάταιη είναι η σπουδαιοφάνεια της κριτικής) διασχίζει τους δρόμους της μνήμης, ως τα πρώτα του κείμενα, την τότε ηθική διάσταση της οικονομικής επιστήμης, την ευγενή βοήθεια από τους δυο πνευματικούς του «αναδόχους», τον Πάνο Θασίτη και τον Κώστα Λαχά και την μετακίνηση προς την Αθήνα. Η σύντομη αυτή πνευματική οδοιπορία εκκινεί από την 21^η Απριλίου 1967, όπου και η γελοία κινηματογραφική εικόνα του ομαδικού βαδίσματος των στρατιωτικών αγημάτων, που κρατούσαν με επισημότητα αναμμένους δαυλούς, με το αυτοσχέδιό τους κωμικά προφανές, καθώς ο κάθε δαυλός είχε στην κορυφή του μια άδεια καπνισμένη κονσέρβα όπου λαμπάδιαζε η παραφίνη…

Βρισκόμαστε ήδη στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού Φρέαρ και δεν θα γράψω για τα αυτονόητα: την αναντικατάστατη παρουσία των λογοτεχνικών περιοδικών, την ιδιότητά τους ως πνεύμονα της λογοτεχνικής παραγωγής ενός τόπου, την απόλαυση του αρχικού ξεφυλλίσματος, την έκπληξη που πάντα περιμένει στην ανάγνωσή τους, τα κομψοτεχνήματα που συχνά κρύβονται στα κείμενα των πίσω σελίδων. Συνεπώς η εμφάνιση ενός νέου λογοτεχνικού περιοδικού τέτοιας μορφής δεν προσθέτει απλώς στο πνεύμα του εκάστοτε τόπου αλλά και το συναποτελεί. Και αν το Φρέαρ κινείται στο βάθος των περιστάσεων, ως διατείνεται η κάθετη μαύρη λωρίδα στο εξώφυλλο, ευχαρίστως να εισέλθουμε ακριβώς εκεί.

Πεζά: Τάσος Πορφύρης, Ανδρέας Μήτσου, Ηλίας Λ. Παπαμόσχος. Ποιήματα: Τ.Σ. Έλιοτ (απόδοση: Αλέξανδρος Κοσματόπουλος), Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Kώστας Θ. Ριζάκης, Ντίνος Σιώτης, Βάκης Λοϊζίδης, Δημήτρης Π. Μανώλος. Δοκίμια: Λάκης Παπαστάθης [Δομή και αφαίρεση στο σεναριο], Κώστας Κουτσουρέλης (Διονύσης Καψάλης). Μανιφέστο: Υπεράσπιση της Ποίησης από την «Ομάδα: Ποίηση ενώπιον της αβεβαιότητoς», με τις υπογραφές νέων ισπανόφωνων ποιητών. Ιδού δείγμα: …πιστεύουμε σε μια ποίηση που εκτός των άλλων, επικοινωνεί, λέει κάτι, που είναι φορτισμένη με νόημα. Μια ποίηση που συγκινεί και – στην καλύτερη των περιπτώσεων – συγκλονίζει, μαστιγώνει, βρίσκεται σε συμφωνία με τη δριμύτητα του ποιητικού που ζητούσε ο Ρόμπερτ Γκρέηβς στη Λευκή Θεά: « Ο λόγος για τον οποίον ανασηκώνονται οι τρίχες, υγραίνονται τα μάτια, συστέλλεται ο λαιμός, μυρμηγκιάζει το δέρμα και η σπονδυλική στήλη συνταράσσεται είναι γιατί ένα αληθινό ποίημα αποτελεί αναγκαία μια επίκληση της Λευκής Θεάς». Το ποίημα, λοιπόν, εκτός των άλλων, είναι υπαγόρευση, μια γέφυρα προς το άλλο, προς το παραπέρα.

Σε Αβυθομέτρητους Καιρούς, οι φερώνυμες δίστηλες σελίδες φιλοξενούν μικρά δοκίμια, μελέτες, κριτικές και σχόλια. Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης με αφορμή τη δολοφονία Γάλλων μοναχών στην Τιμπερίν της Αλγερίας το 1996 αναφέρεται στη διάκριση μεταξύ Ισλάμ και ισλαμιστικής ιδεολογίας (Φονικό στο περιβόλι της Παναγιάς), ο [παλιός καθηγητής μου στη Νομική] Μαριάνος Δ. Καράσης δημοσιεύει το πρώτο μέρος μιας εκτενούς μελέτης για τις Ουτοπικές πολιτείες της Αναγεννήσεως, αρχίζοντας από την Ουτοπία του Θ. Μωρ, ο Κώστας Βραχνός με αφορμή την Ανθρωπολογία του τοπίου. του Ιάπωνα φιλοσόφου Tetsuro Watsuji γράφει για τη σχέση «Είναι και χώρου», ο Διονύσης Κ. Μαγκλιβέρας σχολιάζει την πρόσφατη απεργία των εκπαιδευτικών (Με τη φοβέρα της επιστράτευσης), ο Αντώνης Μακρυδημήτρης αναρωτιέται αν η διοίκηση είναι Επάγγελμα ή λειτούργημα και ο Κώστας Κουτσουρέλης διερευνά τι δεν πρέπει ν’ αποτελεί έργο του μεταφραστή (Τι δεν είναι μετάφραση).

Ο επισκέπτης της γόνιμης θέλησης μπορεί να εισπράξει ακέραιες τις παραγράφους, τα υποκεφάλαια, τις ενότητες εν τέλει της μεγάλης Περιπέτειας. Η αντικειμενικότητα συνιστά εν ολίγοις υπόθεση συγκερασμού πρόθυμων, λαίμαργων δηλαδή βλεμμάτων…γράφει για την Σιγκαπούρη ο Γιώργος Βέης σ’ ένα ακόμα κείμενο ποιητικής του ταξιδιού. Γράφουν ακόμα: Νατάσα Κεσμέτη, Σπύρος Γιανναράς, Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Ηλίας Κεφάλας, Λέων Α. Ναρ, Γ.Δ. Παγανός, Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, Γιάννης Παπακώστας, Γιώργος Βαρθαλίτης (περί Μονταίν), Γιάννης Β. Κωβαίος, Νίκος Αλ. Μηλιώνης, Έλενα Σταγκουράκη, Αχιλλέας Ντελλής, Σάββας Παύλου, Σπύρος Κατσίμης, Χαράλαμπος Φύτρος, Θεόδωρος Ε. Παντούλας. Κώστας Μελάς κ.ά.

Κλείνω μ’ ένα απόσπασμα από το κείμενο του Αναστάση Βιστωνίτη Η δικαιοσύνη και το είδωλό της που γράφτηκε για το Ιnternational Writers’ Program [Iowa, 2008] και αξίζει να διαβαστεί προσεκτικά αλλά και να διδαχτεί – προσωπικά σκοπεύω να το δοκιμάσω στη σχολική αίθουσα ετούτη τη χρονιά: Η δημοκρατία έχει αποδειχτεί το καλύτερο πολιτικό σύστημα επειδή βασίζεται στη σχετικότητα των πραγμάτων και τη σημασία των ισορροπιών που προκύπτουν από τη διαρκή κίνηση ιδεών, ατόμων και ομάδων, από την ασταμάτητη αλληλεπίδραση των όσων δημιουργεί το ανθρώπινο πνεύμα. […] Δίκαιος άνθρωπος είναι εκείνος που αναγνωρίζει το δικαίωμα του άλλου, ακόμα και – ή ιδιαίτερα όταν – το δικαίωμα αυτό αντιτίθεται στο ατομικό του συμφέρον. Και η δικαιοσύνη είναι προϊόν του πολιτισμού, δεν υπάρχει στη φύση, όπου επικρατεί ο νόμος του ισχυρότερου.

Σχέδια: Στέφανος Δασκαλάκης. Ηλεκτρονικό επισκεπτήριο: http://www.frear.gr.