Γκορ Βιντάλ – Η χρυσή εποχή

Ποιος είναι καταλληλότερος να μιλήσει για την ιστορική πορεία της σύγχρονης Pax Americana από τον Γκορ Βιντάλ; Ο περίφημος Αμερικανός συγγραφέας (και κάποτε σεναριογράφος και ηθοποιός, γεν. 1925) δεν είναι απλά μόνιμος και καυστικός επικριτής του αμερικανικού επεκτατισμού αλλά και δημιουργός μερικών συναρπαστικών ιστορικών μυθιστορημάτων, τόσο για την αρχαία και βυζαντινή εποχή (προσωπικά τον αγάπησα από τα Ιουλιανός και Δημιουργία) όσο και για την αμερικάνικη ιστορία. Εδώ ανήκει η Χρυσή Εποχή, έβδομο και τελευταίο βιβλίο στη σειρά των λεγόμενων Αμερικανικών Χρονικών του Η Χρυσή Εποχή αποτελεί το 7ο και τελευταίο βιβλίο στην σειρά των Αμερικανικών Χρονικών [Burr (1775-1840), Lincoln (1861-1865), 1876 (1875-1877), Empire (1898-1906), Hollywood (1917-1923), Washington, D.C. (1937-1952) και The Golden Age (1939-1954/2000)].

Στα ιστορικά μυθιστορήματα του Βιντάλ μυθιστορηματική και ιστορική αφήγηση βρίσκονται συνεχώς σε γόνιμο διάλογο, σε επική σύγκρουση, σε πεντακάθαρο αγώνα ισχύος. Κάτι τέτοιο συμβαίνει εδώ: μια εκπληκτική λογοτέχνηση του κλίματος της εποχής και της ατμόσφαιρας, με τους κανόνες του ντοκιμαντέρ και του μυθοπλασμένου ντοκουμέντου.

Η χρυσίζουσα 15ετία 1939-1954 είναι η αφετηρία της μονοκρατορίας των ΗΠΑ, από την ουδετερότητα μέχρι την εμπλοκή στον Β΄ Παγκόσμιο, και μετά στην Γιάλτα, τον Ψυχρό Πολέμο, τον Μακαρθισμό, και την πρώτη ήττα – βλέπε Κορέα, είναι η διαγράμμιση της πορείας με την οποία οι Πολιτείες αποκτούν και παγιώνουν αυτοκρατορικό προφίλ και αξιώσεις, επεκτείνονται στο εξωτερικό και καταπιέζουν στο εσωτερικό. Αν το σύνθημα του Ρούζβελτ φώναζε «όχι στον πόλεμο, εκτός κι αν μας επιτεθούν», τότε ίσως το Περλ Χάρμπορ ήταν θείο δώρο– κι αν ο αμερικανικός λαός έπρεπε να αποφασίσει για την τύχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τότε κάποιος έπρεπε να τον καθοδηγήσει, κι ακόμα καλύτερα να τον πλάσει. Και μπορεί ο χαρακτηρισμός της εποχής ως χρυσής εμπεριέχει δόσεις σαρκασμού, δεν συμβαίνει το ίδιο για τον επιστημονικό και πολιτισμικό οργασμό της εποχής, με τις ανθοφορίες του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, της τζαζ.

Ο Βιντάλ όπως πάντα αντλεί απ’ όλες τις κατηγορίες των πρωταγωνιστών (εκδότες, πολιτικοί, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, σκηνοθέτες, άνθρωποι των κρίσιμων ιστορικών αποφάσεων) και αναμιγνύει επινοημένες με ιστορικές προσωπικότητες όπως οι Ρούσβελτ, Τρούμαν, Μακάρθι, Χήρστ, Χούβερ, οι οικογένειες της παραδοσιακής διαδοχής της εξουσίας που ζούσαν κατά μήκος του ποταμού Πότομακ, η ιδρύτρια της «Ουάσιγκτον Ποστ», αλλά και συγγραφείς όπως οι Τένεσι Ουίλιαμς, Πολ Μπόουλς κι ο ίδιος του ο εαυτός, αυτόπτης παρών σε όλα εκείνα τα καθοριστικά χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ίδια η οικογένειά του είχε αντιτεθεί στην είσοδο στον πόλεμο μαζί με άλλες προσωπικότητες (βλ. κίνημα «America First») και κατηγορήθηκαν ως …ναζιστές και αντιαμερικανοί.

Ο συγγραφέας γνωρίζει καλά τους κανόνες και τις απάτες του Θεάματος. Δεν έχει απλώς βρεθεί στα πολιτικά και κινηματογραφικά παρασκήνια, αλλά και γνωρίζει εκ των έσω με ποιο τρόπο αυτό αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του Αμερικάνικου Πολιτισμού και μέγιστο διαμορφωτή συνειδήσεων του λαού. Θέαμα, σώου, παράσταση, πολιτική, εξουσία, επιβολή, η διαδρομή είναι πάντα η ίδια.

Μην φοβηθείτε το ανθρωπογεωγραφικό σχεδιάγραμμα στην αρχή του βιβλίου, στην πορεία τα αναρίθμητα αυτά πρόσωπα παίρνουν τις προαποφασισμένες θέσεις τους σε αυτό τον θίασο με σκηνή την Ουάσιγκτον και άβουλους θεατές όλους εμάς. Η Χρυσή Εποχή είναι ένα από τα 2 μυθιστορήματα (το άλλο είναι ο Υπόγειος Κόσμος του Ντον Ντελίλο) που μας παραδίδουν πλήρη «Μαθήματα Αμερικάνικης Ιστορίας», του πώς και ποιοι κινούν τους τροχούς της Ιστορίας και με ποιο τρόπο τους βοηθούμε εμείς οι απλοί άνθρωποι να γίνουν κυρίαρχοι του πλανητικού παιχνιδιού.

Ο Βιντάλ μέχρι σήμερα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του αντιπολεμικού μετώπου (με δηλώσεις, άρθρα, πράξεις αλλά και σημαντικές εκδόσεις, όπως το Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη. Πώς καταφέραμε να γίνουμε τόσο μισητοί, από τις ίδιες εκδόσεις). Ο ίδιος έχει δηλώσει πως η Χρυσή Εποχή είναι οριστικά το τελευταίο «ιστορικό» του μυθιστόρημα.

Συντεταγμένες: Gore Vidal, The Golden Age, 2000. / Εκδόσεις Scripta, 2003, μτφρ. Ρένα Χατχούτ, σελ. 608.

Πρώτη δημοσίευση σε πιο σύντομη μορφή: http://www.mic.gr/books.asp?id=15619