Πρόκειται για μεγάλη παρεξήγηση. Κατ’ αρχάς, οι λεγόμενοι «πνευματικοί άνθρωποι» έχουν ακριβώς τις ίδιες υποχρεώσεις που έχουν όλοι οι υπόλοιποι. Εξάλλου θα ήταν λάθος να πιστεύει κανείς ότι οι διανοούμενοι μπορούν να έχουν γνώμη για όλα τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, όσο μεγάλη κι αν είναι η σοφία τους. Επίσης κάποιοι από τους σημαντικότερους συγγραφείς του Εικοστού αιώνα υπήρξαν φασίστες, ναζιστές, σταλινιστές. Ο Πιραντέλο είχε στείλει τηλεγράφημα συμπαράστασης στο Μουσολίνι μετά τη δολοφονία του σοσιαλιστή βουλευτή Τζάκομο Ματεότι, ο οποίος προσπαθούσε να σταματήσει τη βία και την τρομοκρατία του ανερχόμενου φασιστικού κόμματος. Παρ’ όλα αυτά, τον Πιραντέλο τον αγαπάμε, κατανοούμε τους λόγους για τους οποίους συμπαραστάθηκε στο Μουσολίνι, όμως κατά πάσα βεβαιότητα η παραδουλεύτρα του κατανοούσε την πολιτική καλύτερα από αυτόν…
…λέει ο Κλαούντιο Μάγκρις στον συνομιλητή του Μαουρίτσιο ντε Ρόζα, στην κρίσιμη ερώτηση σχετικά με την σιωπή του πνευματικού κόσμου στην ελληνική κρίση. Σε αυτή την στην αποκλειστική συνέντευξη για το ένατο τεύχος του περιοδικού αναπόφευκτα η πρώτη ερώτηση προς τον κατεξοχήν συγγραφέα της ευρωπαϊκής συνείδησης αφορά την Ευρώπη: τι είναι λοιπόν η Ευρώπη; Η απάντηση δεν είναι εύκολη ούτε για τον ίδιο τον Μάγκρις. Εάν λέγοντας Ευρώπη εννοούμε έναν πολιτισμό, μια κοσμοθεωρία, μια ταυτότητα, είναι δύσκολο και ανούσιο να το συζητάμε Εμείς είμαστε αυτή η ταυτότητα και μπορούμε να νιώθουμε σαν στο σπίτι μας. …. Από τις απαρχές της η Ευρώπη, αντίθετα με άλλους πολιτισμούς, δεν ενδιαφέρθηκε για το όλον (το Κράτος, την Πολιτική, τη Φιλοσοφία, τη Θρησκεία) αλλά για το άτομο, τονίζοντας την παγκόσμια αξία κάποιων αναφαίρετων δικαιωμάτων. Από τη δημοκρατία στην Αρχαία Ελλάδα μέχρι τη στωική φιλοσοφία και την έννοια του ατόμου στον Χριστιανισμό, από το ρωμαϊκό δίκαιο μέχρι τον Ουμανισμό, όπου το άτομο γίνεται «μέτρο των πάντων», από τον φιλελευθερισμό μέχρι τον σοσιαλισμό, στο κέντρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού βρίσκεται το άτομο, το οποίο η λογοτεχνία και η τέχνη περιγράφουν στην ανεπανάληπτη και ανεξάντλητη πολυπλοκότητά του, και που σύμφωνα τον Καντ πρέπει πάντα να είναι ο σκοπός και ποτέ το μέσο.
Λίγο πιο κάτω, οι Θέσεις για τη φτωχή πίστη αποτελούν ένα ιδιαίτερο, εκτενές κείμενο του Ρώσου θεωρητικού της λογοτεχνίας, φιλόσοφου και δοκιμιογράφου Μιχαήλ Επστέιν, που γράφτηκε ειδικά για το Φρέαρ σε δυο μέρη. Στο πρώτο από τα 38 αριθμημένα κομμάτια διατυπώνεται η σημασία του όρου: Η φτωχή πίστη είναι μια πίστη χωρίς θρησκεία, χωρίς ναούς, δόγματα και τελετές. Είναι μια ευθεία απεύθυνση προς τον Θεό, εδώ και τώρα, ενώπιος ενωπίω. Σύμφωνα με την σχετική σκέψη, η πίστη πρέπει να διακρίνεται απ’ τη θρησκεία. Όταν η πίστη καλύπτεται από θεσμούς, δόγματα και παραδόσεις γίνεται θρησκεία. Όταν όμως η θρησκεία απελευθερώνεται απ’ το βάρος των παραδόσεων, ξανασυνδέεται με την πίστη. Η ιδέα της «φτωχής πίστης» γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μπορεί να συγκριθεί με το δημοφιλές τότε «φτωχό θέατρο» του Πολωνού σκηνοθέτη Γιέρζυ Γκροτόφσκι. Σ’ εκείνο το θέατρο δεν υπήρχαν ούτε σκηνές ούτε σκηνικά ούτε κοστούμια – οι ηθοποιοί ζούσαν απλώς στα όρια της ειλικρινούς αυτοέκφρασης και παρέσυραν σ’ αυτήν τους θεατές. Δεν μετενσαρκώνονταν, αλλά κατά κάποιο τρόπο αποσαρκώνονταν. [Εισαγωγή – Μετάφραση: Γιώργος Πινακούλας].
Η δεύτερη συνομιλία του τεύχους γίνεται με μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, τον ποιητή, κριτικό, δοκιμιογράφο Ρόμπερτ Πίνσκυ. Ένα άλλο ενδιαφέρον δοκίμιο αφορά την «Παρακμή και τον μυστικισμό ρεαλισμό», δια χειρός Νικολάι Μπερντιάγεφ [Μετάφραση από τα αγγλικά: Θοδωρής Σταμάτης, αντιπαραβολή με το ρωσικό πρωτότυπο: Γιώργος Πινακούλας] ενώ ο Λόγος Αντίστασης. Ενεργείᾳ με τον Howard Caygill του Γιώργου Τσαγδή αποτελεί ένα κείμενο που διαρθρώνεται γύρω από μια συνέντευξη με τον καθηγητή άλλο φιλοσοφίας H.C. Ο Λάκης Παπαστάθης γράφει για τον Δημήτρη Καταλειφό στον Θεόφιλο το 1987, ποιήματα καταθέτουν οι Μάρκος Μέσκος, Γιώργος Μαρκόπουλος, Γιολάντα Πέγκλη, Λουίς Αντόνιο ντε Βιγένα, Κλαίτη Σωτηριάδου, Παναγιώτης Ράμμης, Κατερίνα Κούσουλα κ.ά., διήγημα η Μαρία Κουγιουμτζή κ.ά. Στους Αβυθομέτρητους καιρούς ο Μαριάνος Καράσης αναζητά την έννοια της δικαιοσύνης, ο Διονυσης Κ. Μαγκλιβερας γράφει για την κοινωνία στην εποχή των μνημονιων, ο Θανασης Θ. Νιαρχος συνεχίζει να ξεφυλλίζει σελίδες του ημερολογίου του, ο Γιώργος Βέης τα ταξιδιωτικά του κείμενα, ο Μιχάλης Μακρόπουλος επιχειρεί ένα σύντομο ταξίδι στην αμερικανική λογοτεχνία, οι Γιώργος Κεντρωτής και Νατασα Κεσμέτη καταθέτουν τα πάντα πυκνά τους κείμενα.
Διανοούμενοι λοιπόν, λέει ο Μάγκρις, δεν είναι μονάχα όσοι ασχολούνται με την Τέχνη. Διανοούμενοι είναι όλοι όσοι έχουν κριτική σκέψη, όσοι είναι ικανοί να κοιτάζουν τον εαυτό τους μέσα στην κοινωνία που τους περιβάλλει, είτε γράφουν βιβλία είτε πουλάνε παπούτσια. Με άλλα λόγια διανοούμενοι μπορούν να είναι και όσοι ασχολούνται με το δίκιο, στελέχη επιχειρήσεων κτλ. Με αυτή την έννοια ένας συγγραφέας πολύ απασχολημένος με την εκδοτική βιομηχανία, με την παραγωγή και την προώθηση των βιβλίων του, δεν είναι πολύ διαφορετικός από τους εργάτες στην ταινία Μοντέρνοι καιροί του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το τεύχος κοσμείται με σχέδια και εξώφυλλο της Μαρίας Γιαννακάκη. Στις εικόνες: Claudio Magris, έργο της Μαρίας Γιαννακάκη, Nikolai Berdyaev.
Πανδοχείο 