Πανδοχείο

Από τα βάθη της σκέψης ως την ακραία πράξη

Κάθε φορά που αργεί να τα βρει και που τελικά τα βρίσκει τους αλλάζει και τσέπη, για να θυμάται καλύτερα την επόμενη φορά που θα τα ψάξει. Κάθε φορά όμως ξεχνάει πού τα έχει βάλει και πάντα αρχίζει από τη λάθος τσέπη και πάντα τα βρίσκει στην τελευταία. Αλλά μέχρι να τα βρει κάθε φορά είναι σίγουρος ότι τα έχει χάσει. Και τότε αρχίζει να βλέπει μες το κεφάλι του τι θα γίνει. [σελ. 9]

Η αφετηρία μιας ιστορίας μπορεί να μας είναι γνώριμη· να την έχουμε ζήσει, σκεφτεί, συνηθίσει· να αναφωνήσουμε «το γνωρίζω καλά αυτό, και σ’ εμένα συμβαίνει!». Οι καταιγιστικές σκέψεις κατά τη διάρκειά της μπορεί να μην έχουν καταγραφεί σε κείμενο, κι έτσι τώρα μπορούμε να τις δούμε σε σειρά, πώς ξεκινούν, πώς ξετυλίγονται στη λογική, πώς …χάνονται στους δαιδάλους της, πως από την στέρεη δομή τους καταλήγουν στην πλήρη κατεδάφιση. Ο χαρακτήρας που χάνει «Τα κλειδιά του» για άλλη μια φορά, χάνεται στις ίδιες σκέψεις για άλλη μια φορά. Η ιστορία έχει επαναληφθεί πολλές φορές με τον ίδιο τρόπο. Σήμερα μία απ’ τα ίδια. Γνωρίζει τι θα συμβεί, όπως και γνωρίζει τι μισεί απ’ όλα αυτά που θα συμβούν. Περιμένει την συνήθη σειρά των γεγονότων, αλλά και έχει αποφασίσει να μην την αφήσει αυτή τη φορά ανενόχλητη. Θα φτάσει στο απροχώρητο, θα βρεθεί στο ανεπίστροφο και θα πράξει το αναπόδραστο. Πρώτα μια φορά. Μετά άλλη μία. Κι άλλη μία. Και μετά όλοι θα λένε ότι έφταιγε αυτός κι ότι δεν έπαιρνε τα φάρμακά του. Ποιος θα τον πιστέψει ότι είχε χάσει τα κλειδιά του;

Τα δέκα κείμενα του βιβλίου – διηγήματα και μικρές φόρμες έκτασης από μισή έως δεκαέξι σελίδες – θαρρείς και ακολουθούν τους λογισμούς του εκάστοτε χαρακτήρα έτσι όπως αστραπιαία ξετυλίγονται πάνω σε μια καθημερινή του στιγμή· μια στιγμή που έχει συμβεί και ξανασυμβεί και που τον έχει ήδη γεμίσει με θυμικό αρνητικό και με ψυχή ανήσυχη. Κι όπως συμβαίνει στην ταχύτατη εσωτερική ροή, οι σκέψεις επαναλαμβάνονται και οι λέξεις λέγονται και ξαναλέγονται· αυτή η διαρκής επανάληψη, δίνει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στις λέξεις, σκαλώνει το αναγνωστικό βλέμμα στα σημαινόμενα, ενίοτε το γκρεμίζει στα βάθη των σημασιών τους. Τότε είναι που παραμονεύει η διάρρηξη του συλλογισμού, η αλλοίωση της φράσης, η μετάβαση από το λόγο στην πράξη και από την επιβεβλημένη ισορροπία στην τρομακτική ανισορροπία. Κι αυτό που βασάνιζε τον ήρωα, τώρα δεν θα τον απασχολεί άλλο.

Κάπως έτσι στο «Και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος» η λαϊκή έκφραση και η αυτιστική επιμονή της μητέρας να παντρέψει την κόρη της, ώστε να μη σταθεί «άτυχη», συνδέεται με αδιόρατα νήματα – μα τόσο γερά, σχεδόν ατσάλινα – με το δικό της παρελθόν και τους «άτυχους» θανάτους των υποψηφίων γαμπρών. «Κάθε φορά» προβληματίζεται κι ένας άλλος χαρακτήρας: δεν είναι σίγουρος τι να διαλέξει «ανάμεσα στις κρίσεις πανικού που τον πιάνουν και στις σκέψεις που κάνει αυτός μετά τις κρίσεις πανικού που τον πιάνουν». Στο «Κόκκινο» η αγάπη για το ξεραμένο αίμα οδηγεί την ηρωίδα στο … φρέσκο αίμα, ακριβώς για να αποφευχθεί κάθε συναισθηματικός δεσμός. Όταν η «Ευτυχία» ενός ζεύγους χάνεται στις χαώδεις διαφορές τους, η τελική ασυμφωνία θα επισφραγιστεί με θανατερό εναγκαλισμό. Κι όταν «Η αγάπη κερδίζεται» με μια υπερδοτική τελετουργία που τηρείται και επανατηρείται, τι συμβαίνει όταν κάποια στιγμή ζητηθεί η αντιστροφή των όρων; Πόσα σύμπαντα γκρεμίζονται και πόσα μυαλά διαταράσσονται;

Κάθε πρόταση του Σλάχτερ είναι ακριβώς όση πρέπει. Λες κι είναι κομμένη με μπαλτά. Και ξεκοκαλισμένη. Μ’ ένα καλά ακονισμένο μαχαίρι. Κάθε πρόταση έχει μόνο ό,τι είναι απαραίτητο. Μόνο ψαχνό… σκέφτεται ένας μεταφραστής λογοτεχνίας για τον νέο γερμανόφωνο συγγραφέα πάνω στον οποίο εργάζεται αφοσιωμένα. Ο μεταφραστής αισθάνεται σα να κολλάει η γλώσσα του πάνω στο αίμα που στάζουν οι προτάσεις του συγγραφέα Σλάχτερ, που σημαίνει σφαγέας, και προσπαθεί κι αυτός στις προτάσεις που γράφει στη γλώσσα του να μην υπάρχει τίποτα περιττό. Μόνο που το συνεχές ξεφλούδισμα του κειμένου οδηγεί στο ξεγύμνωμα των βαθύτερων επιθυμιών του, μέχρι να φτάσει στο κουκούτσι τους. Κι εκεί, όταν «Μ’ ένα καλά ακονισμένο μαχαίρι» αφαιρεθεί κάθε σάρκα τους, τότε η όποια επιθυμία εναντίον του ασυνεννόητου εκδότη πρέπει και να ικανοποιηθεί. Ποιος πυρήνας άραγε βρίσκεται στο έσχατο βάθος των δικών μας σκέψεων;

Δυο από τα κείμενα έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό Νησίδες, ένα στο περιοδικό (δε)κατα και ένα στο ιστολόγιο Logotexnia21.

Εκδ. Ίνδικτος, 2013, σελ. 73.

Ο συγγραφέας και μεταφραστής Αλέξανδρος Κυπριώτης στο Αίθριο του Πανδοχείου εδώ.