Πανδοχείο

Ανάμεσα στους εικονικούς διαλόγους της τηλεόρασης και στις εικονικές δίκες των ολοκληρωτικών καθεστώτων, διακρίνω μόνο ποσοτικές διαφορές στον διασυρμό των συκοφαντούμενων. Όποιος επιτρέπει σε μια ιδιωτική του συζήτηση να τον χαζεύουν εκατομμύρια άνθρωποι, τραυματίζει την αξιοπρέπεια και το θαύμα του διαλόγου, της συνομιλίας από πρόσωπο σε πρόσωπο, και θα πρέπει να τιμωρείται με ισόβια στέρηση της ιδιωτικής του σφαίρας. Το καθεστώς της τηλεκρατίας στη δημόσια σφαίρα είναι η πιο αναίμακτη τυραννία και συνάμα ο πιο καθολικός ολοκληρωτισμός της ιστορίας. Το καθεστώς αυτό δεν έχει ανάγκη αποκεφαλισμούς, τους καθιστά περιττούς. Δεν γνωρίζει υπηκόους, ούτε και εχθρούς. Γνωρίζει μόνο συμπαίκτες, κομπάρσους που υποτάσσονται στο σύστημα…

…γράφει ο πάντα ανήσυχος και ερεθιστικός στην γραφή Μπότο Στράους σε ένα κείμενο του 1993 που μοιάζει όχι απλά επίκαιρο αλλά και να αναφέρεται στο ίδιο το διαδίκτυο και τους κανιβαλιστικούς του δημόσιους μονολόγους και διαλόγους. Αυτή η Τράγου ωδή διογκούμενη αποτελεί ένα από τα κείμενα του κεντρικού αφιερώματος του τεύχους για Τα όρια της ελευθερίας (Φιλελευθερισμός και Δύση στον εικοστό αιώνα). Συνεισφέρουν με εξαιρετικά ενδιαφέροντα και εκτενή κείμενα οι Ernst – Wolfgang Böckenförde, Mark Lilla, Richard Rorty, Alasdair Macintyre, Σωτήρης Μητραλέξης, Νικόλας Σεβαστάκης, Κώστας Χατζηαντωνίου και Νίκος Δήμου.

Ο Δήμου έχει αρκετά ενδιαφέροντα να πει και ως ένας από τους λίγους διανοούμενους στην μεταπολιτευτική Ελλάδα που κράτησαν απόσταση από την Αριστερά, ασκώντας της και κριτική. Ο συγγραφέας εξηγεί πως λόγω της θητείας του στην Γερμανία δεν επηρεάστηκε από την παντοδύναμη τότε γαλλική Αριστερά, σε μια εποχή που οι Γάλλοι φοιτητές φώναζαν «Καλύτερα να κάνω λάθος με τον Σαρτρ παρά να είμαι σωστός με τον Αρόν!». Κι όμως ο Αρόν, ο Καμύ και ο Καστοριάδης δικαιώθηκαν, ενώ ο μαοϊστής Σαρτρ μόνο ως εφιαλτική γραφειοκρατία παραμένει.

Κάθε οικογένεια κάθε παρέα κάθε σπίτι / έχει – να δεις πώς τόνε λένε – ένα ξερόλα / Από τη Θράκη βόρεια μέχρι κάτω στην Κρήτη / υπάρχει κάποιος που τα ξέρει πάντα όλα // […] // Τα πάντα ξέρει ο άτιμος! Όλα τα αναλύει / γιατί η γη είναι στρογγυλή, πόσο πηδά ο ψύλλος / γιατί μυρίζει η πορδή, ο ήλιος γιατί δύει / γιατί νιαουρίζει το γιατί, γιατί γαβγίζει ο σκύλος. [Ο ξερόλας]

Γνωρίζουμε τα σπαρταριστά ομοιοκατάληκτα ποιηματίδια του Γιάννη Μπελεσιώτη, κοινώς του Στιχάκια, ήδη από το ιστολόγιό του και την στήλη Από καθέδρας εδώ στα Νέα Πλανόδια. Καιρός να διαβάσουμε και για τον ίδιο τον κωμικό και σατιρικό ποιητή που βαδίζει στα ίχνη του Σουρή και του Μανούσου Φάσση, εκσυγχρονίζει το είδος και οι ρίζες του φτάνουν μέχρι τα Πτωχοπροδρομικά και τις κωμωδίες του κρητικού θεάτρου. Εδώ δεν αναδίδεται η ματαιότητα του βιβλικού Εκκλησιαστή, ούτε κάποια κυνική απαξίωση της ζωής· το βλέμμα στρέφεται με συμπάθεια σε αποτυχημένους και losers, όπως γράφει στο επίμετρο ο Γ. Πινάκουλας, ενώ ανθολογεί ο Κώστας Κουτσουρέλης.

Από τα δεκάδες άλλα κείμενα απόλαυσα τον Διάλογο για τους χαρακτήρες στο δράμα και το μυθιστόρημα δια χειρός Hugo von Hofmannstahl, ένα εγχειρίδιο του Hans Magnus Enzerberger περί του Πώς να επινοείς έθνη από το γραφείο σου, την πάντα διαθλαστική ματιά του ταξιδιώτη Γιώργου Βέη σε μερικές Ινδίας λεπτομέρειες, ενώ τις τελευταίες σελίδες γεμίζει κι ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων αντίλογος πάνω στο θέμα Τρομοκρατία και ολοκληρωτισμός, με προεκτάσεις και στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Διαφωνούν και επιχειρηματολογούν οι Κώστας Δεσποινιάδης, Γιάννης Καλιόρης, Κωνσταντίνος Πουλής, Φώτης Τερζάκης και Λεωνίδας Σταματελόπουλος.

Τελευταίο αλλά σημαντικότερο όλων το γεγονός ότι εμπλουτίζεται ο φάκελος περί λογοκλοπής, που έχει φτάσει στα ανώτατα ανήθικα κλιμάκια, με δεκάδες κλεφταραίους να απλώνουν το χέρι τους σε αλλότριες πνευματικές εργασίες. Πρόκειται για μια έρευνα απολύτως απαραίτητη για όλους εμάς τους τίμιους της γραφής. Παρακαλώ να ζητηθεί από τον Στιχάκια να τους περιλάβει με την τέχνη του. Μέχρι τότε, ας τον ξαναδιαβάσουμε στα δικά του….

Το όνομά σας; Α! Υπέροχο! Βαρώνη! / Ωραίο π’ ακούγεται απ’ το στόμα το δικό σας! / Κι ο κύριος δίπλα που ’χει αρχίσει να θυμώνει; / Πω πω αφέλεια! Ασφαλώς ο σύζυγός σας! // Συγνώμη κιόλας, αλλά αν δεν το πω θα σκάσω / Αυτός καλέ είναι ένα βήμα πριν πεθάνει / Μα το θεό! Μπροστά του να σας αγκαλιάσω / ούτε μια κίνηση δεν πρόκειται να κάνει.

Σίγουρα πολλά για το θέμα θα είχε να γράψει και ο Μπότο Στράους, που από το ίδιο προαναφερθέν κείμενο συνεχίζει πάντα εύστοχα [μτφ. των σχετικών αποσπασμάτων Πέτρος Γιατζάκης]: Η ευφυΐα των μαζών έχει φθάσει πια σε σημείο κορεσμού. Απίθανο να πάει παραπέρα, να υπερβεί τον εαυτό της και να καταστήσει τα δέκα εκατομμύρια τηλεθεατές του RTL μαθητές του Χάιντεγκερ. Ο εξυπνακισμός είναι η μικρόνοια των ημερών μας. Η ευφυΐα του high touch, όπου όλοι με όλους βρίσκονται πάντοτε σε στενή επαφή, δεν κάνει πια διαχωρισμό μεταξύ του οπλίτη και του στρατηλάτη. Ό,τι ήταν πρώτα η απαθής μάζα, είναι σήμερα η απαθής μάζα των πεφωτισμένων.

 [σελίδες 264]

Στις εικόνες: Botho Strauss, ένα εξώφυλλο μιας έκδοσης του Άμλετ που θα μπορούσε να απεικονίζει και τον Ξερόλα, Hugo von Hofmannsthal, Hans Magnus Enzensberger. Το ιστολόγιο του Στιχάκια εδώ.

Περνάμε δεκαετίες για να καταλάβουμε ότι τα πιο μεγαλόπνοα έργα έχουν στοιχειώδη εγωκεντρικά κίνητρα. Η προσωπικότητα, γενικά, παρά την περίπλοκη λειτουργία της και τους αινιγματικούς θεατρινισμούς θυμίζει παιδική κουτοπονηριά. Εξ ου και ο αυτοσαρκασμός…έλεγε ο Κωστής Παπαγιώργης και χάρη στο Εντευκτήριο έχουμε την ευκαιρία να τον διαβάσουμε σε μια απρόσμενη, αδημοσίευτη συνέντευξη. Πρόκειται για συνομιλία με την Αναστασία Λαμπρία που προοριζόταν για την Μεσημβρινή, η οποία τελικά έκλεισε κι έτσι το απομαγνητοφώνημα καταχωνιάστηκε για χρόνια σε κάποιο συρτάρι.

Ο Παπαγιώργης έδωσε φτερά στο δοκίμιο, που κατέστησε ιδανικό είδος για την συνεύρεση φιλοσοφίας και καθημερινών παθών. Δοκίμασε να γράψει άλλο είδος, υπήρχε πάντα ο πειρασμός του μυθιστορήματος αλλά θεωρούσε πια ανέφικτο να στήσεις μια πειστική κατάσταση χωρίς να καταφύγεις σε εξωτισμούς. Η πόλη προσφέρεται μόνο για αστυνομικά μυθιστορήματα· διαφορετικά ποιος ενδιαφέρεται αν πέθανε η γιαγιά μου ή αν ο Λάκης αγαπάει τη Λούλα; Ο κινηματογράφος σάρωσε τα πάντα στο πέρασμά του. Υπ’ αυτή την έννοια, το να γράφεις βιβλία διανοητικά που στραβοκοιτάζουν τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία έγινε η ιδανική του λύση.

Η δισέλιδη και κάτι παραπάνω συνέντευξη είναι πολύτιμη. Ο συγγραφέας εξομολογείται πως με τα χρόνια βρέθηκε στη θέση του ανθρώπου που καταλαβαίνει ότι, για να γράψει, πρέπει να αφήσει τον κοινό τόπο και να επιλέξει την παρέκκλιση. Ως προς το ύφος του, δεν επηρεαζόταν από λογοτέχνες· ζήλευε λογοτέχνες και Η δολοφονία ως μία από τις καλύτερες τέχνες του Ντε Κουίνσυ και το Αγέλη και Δύναμη του Κανέττι αποτελούν πρότυπα από συγγραφείς που ονομάστηκαν «μικροί». Βρήκε ένα κοινό με ειδικές ανάγκες, επειδή ακριβώς ήταν κι ο ίδιος παιδί με ειδικές ανάγκες. Κι έγραψε τα βιβλία του εύκολα, γιατί τα βιβλία γράφονται εύκολα, μέσα σε λίγους μήνες, όπως γίνονται τα παιδιά. Ο χρόνος σού επιστρέφει ό,τι είσαι· γι’ αυτό ο Θεός έκανε μία εβδομάδα για να δημιουργήσει τον κόσμο

Ανάμεσα στα άλλα κείμενα ξεχωρίζει το εξίσου απρόσμενο, ιδιόμορφο παραμύθι της Ανν Κουίν [Ann Quin] Κάθε σακάτης με τη δική του περπατησιά (μτφ. Γιάννης Θεοδοσίου) που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο ριζοσπαστικό γυναικείο περιοδικό Nova τον Δεκέμβριο του 1966, δυο εξομολογητικοί, διπρόσωποι μονόλογοι της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ με ένα ποίημα και με τον ίδιο της τον εαυτό, τα πάντα απολαυστικά διηγήματα των Σπύρου Γιανναρά και Κώστα Ακρίβου, ενώ πιστός στις αστραπιαίες ιδέες που κάποτε μας χάριζε σε κοινή μπάρα, ο Ηλίας Κουτσούκος φαντάζεται εξωφρενικές επιχειρηματικές ιδέες νυχτερινών κέντρων που καταλήγουν σε θεατρικά μπουλούκια και, μοιραία, σε Γιαούρτι στο παλτό του Γκόγκολ.

Έτος 2015, Θεσσαλονίκη. Είναι Δεκέμβριος, και η φημισμένη υγρασία της πόλης βρίσκεται στο 81%. δηλαδή ευνοεί την εμφάνιση του εκτοπλάσματος, τους πονοκεφάλους και τον εσωτερικό μονόλογο. Περιττό να αναφερθεί πως έξω χιονίζει. / Ας αναφερθεί όμως: / Έξω χιονίζει… και μας περιμένει λίγο πιο κάτω η σπαρταριστή γραφή του Σάκη Σερέφα, που μαρτυράει απόσπασμα από την ανέκδοτη νουβέλα του και μας στέλνει στην επέτειο ενός αιώνα από το 1914, με το μέντιουμ Νίνα να επιχειρεί να φέρει μπροστά στο κοινό τους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής, με λίγη βοήθεια από τον οδηγό της Μπάμπη, «που θα διευκολύνει την επικοινωνία ανάμεσα στο διάμεσο και στα πνεύματα, κάτι σαν κυβερνητικός εκπρόσωπος θα έλεγε κανείς».

Πεζογραφούν ακόμη οι Κουραλί Μάνικαβελ  (μτφ. Γιάννης Θεοδοσίου), Αλέξης Πανσέληνος, Γεωργία Τριανταφυλλίδου, Θέμης Λιβεριάδης, Χρήστος Αγγελάκος, Ντάντη Σιδέρη-Σπεκ, Πόπη Μανιά κ.ά., και στιχουργούν οι Φοίβος Συμεωνίδης, Ειρήνη Ιωαννίδου, Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Κυριάκος Χαρίτος, Λεβή Μπενουζίλιο κ.ά. Ο Γιώργος Μαρκόπουλος καταθέτει «Άνθη αδερφικής φιλίας» για τον Γιώργο Χ. Θεοχάρη, ο Άρις Γεωργίου παρουσιάζει εκτενώς το έξοχο βιβλίο του Ηρακλή Παπαϊωάννου Η φωτογραφία του ελληνικού τοπίου: μεταξύ μύθου και ιδεολογίας (που θα παρουσιάσουμε κι εδώ στο Πανδοχείο λίαν συντόμως), ο Χρήστος Καλός ανοίγει τον φωτογραφικό του θάλαμο και όλοι οι εκλεκτοί στηλίτες, κριτικοί και παρουσιαστές βρίσκονται στις θέσεις τους.

[σελίδες 160]

Στις εικόνες: τα δυο βιβλία που απορρόφησε ο Κωστής Παπαγιώργης και η Ann Quin.