Πανδοχείο

Το περιοδικό συμπλήρωσε είκοσι χρόνια και το τεύχος είναι πλούσιο και επετειακό. Στο πρόσωπο του εκδότη του περιοδικού Γιώργου Γιαννόπουλου η λογοτεχνική γενιά του ’80 στην Θεσσαλονίκη βρήκε έναν άξιο εκπρόσωπό της, έναν πολύτιμο εργάτη και διανοούμενο με σημαντική προσφορά. Ο μαέστρος αυτής της πλούσιας πνευματικής πορείας υποδέχεται ερωτήσεις σε μια εκτενή συνομιλία με την συγγραφέα Πέρσα Κουμούτση, όπου μεταξύ άλλων εστιάζει την δοκιμασία του περιοδικού, που υπήρξε πάντα ένα συλλογικό εγχείρημα που στηρίζουν φίλοι και συνεργάτες, σε κάποιες συγκεκριμένες παρεμβάσεις, μεταξύ των οποίων είναι η προβληματική της εμφάνισης του νεοφασιστικού κινδύνου σε συνδυασμό με την κρίση του συστήματος, οι ιδεολογικές και πολιτικές εκδοχές του εθνολαϊκισμού, ο πυρήνας της κρίσης στην σύγχρονη νεοελληνική λογοτεχνία και η ανάδειξη του κριτικού λόγου με αναφορές στην φιλοσοφική σκέψη, στον ψυχαναλυτικό λόγο, στο πολιτικό δοκίμιο κλπ.

Η Τούλα Παπαπάντου καταλογογραφεί τους ποιητές που έχουν δημοσιεύσει πονήματά τους στο περιοδικό την τελευταία δεκαετία, η Ελένη Αβραμίδου καταθέτει ένα δισέλιδο manuel των είκοσι αυτών χρόνων, ο Σπύρος Μακρής ξεφυλλίζει την πορεία της Τέχνης, της Επιθεώρησης Τέχνης, της Κριτικής, του Πολίτη και του Ένεκεν (Ο περιοδικός τύπος στην Ελλάδα), ο Βασίλης Ιωαννίδης συντάσσει δελτία παλαιότερων τευχών, αλλά εκφράζει και έναν γενικότερο προβληματισμό για τα λογοτεχνικά περιοδικά:

Πρέπει να αναρωτηθεί κανείς για τα λίγα αυτά περιοδικά, που καταγράφουν και αποτυπώνουν την πολιτιστική πορεία του τόπου και που η έκδοσή τους γίνεται από κάποια μοναχικά, ρομαντικά άτομα, τα οποία καταθέτουν μέσα από ανυπέρβλητες δυσκολίες όλου τους το είναι, μεράκι, πάθος, μόχθο, ατέλειωτη εργασία και χρήμα, υπάρχει αποδέκτης και υπάρχει αναγνώριση της προσφοράς και του ρόλου τους καθώς και μια στρατηγική στην προώθηση και στήριξη των προσπαθειών τους ή απλά αντιμετωπίζονται σαν γραφικές περιπτώσεις που ικανοποιούν κάποιες προσωπικές τους ανάγκες ή επιθυμίες, οι οποίες δεν έχουν κανένα κοινωνικό ή πολιτιστικό αντίκρισμα και εγκαταλείπονται αβοήθητοι σε έναν απεγνωσμένο, ατελέσφορο αγώνα;

Ο συντάκτης διαπιστώνει ότι αυτά τα περιοδικά δεν έχουν καν την στήριξη των ίδιων των λογοτεχνών, των συγγραφέων, ιδιαίτερα των Θεσσαλονικέων, που το έργο τους έχει παρουσιαστεί και προβληθεί απλόχερα από τις σελίδες του περιοδικού, ενώ ειδικότερα το παρόν περιοδικό συχνά δεν έχει ούτε τη στήριξη της αριστεράς σε όλο της το φάσμα, που κείμενα και συνεντεύξεις μελών και διανοούμενων της έχει φιλοξενήσει… Αναρωτιέται ακόμα πού είναι η παρουσία των χιλιάδων φοιτητών, των πανεπιστημιακών δασκάλων, των δημοτικών αρχών, της Πολιτείας, των βιβλιοθηκών. Τελικά όλα αυτά μήπως αναδεικνύουν το τεράστιο έλλειμμα πολιτισμού σε ολόκληρη τη χώρα;

Ένα εκτενές κείμενο του Γρηγόρη Καραφύλλη αφιερώνεται στον Παντελή Πουλόπουλο, έναν «ευφυή μαρξιστή του μεσοπολέμου». Αντιγράφω από το πάντα πυκνό σημείωμα του εκδότη: Ο σκοπός του δεν άγιασε ποτέ τα μέσα. Για χάρη του πραγματισμού, ο Ζαχαριάδης και οι λοιποί έκαναν ό,τι έκαναν, γιατί υποτίθεται δεν γινόταν αλλιώς. Ο διεθνισμός ήταν όνειρο των τελευταίων ρομαντικών και όχι πολιτική τακτική. Κι όμως ο Πουλιόπουλος τους αποδεικνύει πως οι τελευταίοι ρομαντικοί είχαν δίκιο και τους το δείχνει δυο φορές: τη μία όταν οι στρατιώτες κατεβάζουν τα όπλα τους και τη δεύτερη όταν πια είναι και ο ίδιος ένα φάντασμα που πλανάται πάνω από τα συντρίμμια της χώρας του, όταν η ιστορία παίρνει την εκδίκησή της για τους συμβιβασμούς και τις «τακτικές».

Οι τίτλοι των άλλων δοκιμιακών κειμένων είναι ενδεικτικοί: Από τα ψυχιατρεία στην μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη (Παύλος Βασιλειάδης), Η πλατωνική σκέψη ως φιλοσοφία ανυπακοής (Λάμπρος Παπαγιάννης), Η διαλεκτική του βλέμματος μέσα από τον καθρέφτη (Νίκη Τσάγκου) κ.ά. Στην επικράτεια της λογοτεχνίας, διανύεται ένα μεγάλο διάστημα, από τον Ουίλλιαμ Φώκνερ μέχρι σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες που δημιουργούν σε πεζά και ποιήματα. Την έκδοση συνοδεύει το εορταστικό αφήγημα του Ζαχαρία Στουφή The party… και η ποιητική συλλογή του Γιώργου Φρέρη Διαθήκη, ενώ κοσμούν συλλεκτικά έργα του θεσσαλονικιού ζωγράφου και συγγραφέα Γιάννη Βούρου.

Τέλος, η Ελένη Αβραμίδου διαβάζει αναλυτικά το Ταξίδι στην Κίνα του Ρολάν Μπαρτ: Βλέποντας τους νεαρούς Κινέζους, παρατηρώντας τα λεπτά κορμιά τους και νιώθοντας αόριστους ερωτικούς ηλεκτρισμούς, σημείωνε: «Αισθάνομαι ότι δεν θα μπορούσα να τους διαφωτίσω σχετικά με το οτιδήποτε – απλώς να φωτίσω εμάς εκκινώντας απ’ αυτούς. Άρα, αυτό που μένει να γραφτεί δεν είναι ένα Λοιπόν, η Κίνα; αλλά ένα Λοιπόν, η Γαλλία;».

 Σελίδες: 220

Το τεύχος φιλοξενεί ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στην Hanna Arendt, με αφορμή την συμπλήρωση σαράντα χρόνων από τον θάνατό της. Η Άρεντ δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη φιλόσοφος feminini generis αλλά και μια από τις σημαντικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες της νεωτερικότητας, με περίοπτη θέση στη βαϊμαρική και την εβραϊκή αναγέννηση του Μεσοπολέμου, αλλά με σημαντική συμβολή στην σκέψη για την πολιτική, την ηθική και τον κόσμο μετά τον ναζιστικό όλεθρο και τα Ολοκαύτωμα.

Ο Michael Löwy γράφει για την γνωριμία και την ευρύτερη «συγγένειά» της με τον Walter Benjamin. Αμφότεροι, ο καθένας με τον τρόπο του, καταδεικνύουν το μεγαλείο και την διαύγεια της συνείδησης του παρία των Εβραίων διανοούμενων της Μεσευρώπης [Mitteleuropa] και πάνω απ’ όλα, σύμφωνα και με τα λόγια της ίδιας σε μια επιστολή στον «δάσκαλό» της Καρλ Γιάσπερς (αναφερόμενη βέβαια όχι στον εαυτό της αλλά στον Rahel Varnhagen), μια εξαιρετική ευαισθησία απέναντι στην αδικία, μια γενναιοδωρία και παντελή απουσία προκαταλήψεων και έναν μεγάλο σεβασμό σε οτιδήποτε έχει να κάνει με το πνεύμα.

Ο Θάνος Λίποβατς εγγράφει την Άρεντ σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο, στο κείμενό του Το κακό στην πολιτική του 20ού και 21^ου αιώνα. Η Άρεντ έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις ειρηνικές, βραχύβιες δημοκρατικές εξεγέρσεις από το 1950 και έπειτα δίχως να τις εξιδανικεύει, τόνιζε ιδιαίτερα την σημασία της αποκάλυψης της αλήθειας στην πολιτική δίκη, εκφράστηκε ιδιαίτερα για την ευρύτερη κρίση ιδίως της μεταπολεμικής περιόδου και συλλογίστηκε πάνω στις αντιδράσεις στην Γερμανία μετά τον πόλεμο (όπου η αντιμετώπιση των εγκλημάτων απλώς ανήχθη σε συναισθηματικές αντιδράσεις αποτροπιασμού και ενοχής). Η φιλόσοφος αναζητούσε φιλοσοφικά κριτήρια για τον εντοπισμό του κακού στον πολιτικό χώρο και διαφοροποίησε το σκέπτεσθαι από το ενθυμείσθαι, εφόσον μόνο η ενθύμηση, η μνήμη διατηρεί τα ίχνη εμπειριών του παρελθόντος.  

Συμμετέχουν ακόμα με εκτενή κείμενα ο Σπύρος Μακρής (που επιμελείται και το αφιέρωμα), ο Γιώργος Φαράκλας και η Βίκυ Ιακώβου. Το περιοδικό αποτελεί πάντα ένα ορθάνοιχτο παράθυρο και προς τον σύγχρονο κόσμο, με αμιγώς πολιτικά κείμενα. Αυτή τη φορά ο Gaston Lefranc αναρωτιέται αν βαδίζουμε προς μια νέα χρηματιστική κρίση, ο Jean – Philippe Divès εντοπίζει τους δεσμούς ανάμεσα στην κρίση του καπιταλισμού και την «ψηφιακή επανάσταση», ο Pierre Roussel ερευνά τα της έντασης στην Ανατολή (Χονγκ Κονγκ, Ταϊβάν, Ιαπωνία), η Έλενα Αβραμίδου τις ασιατικές αξίες εναντίον δυτικών.

Ένα δεύτερο εξίσου ερεθιστικό αφιέρωμα περιλαμβάνει γραφές Περί ηδονών και άλλων δαιμονίων [Ευάγγελος Λιότζης, Έλσα Κορνέτη, Αντιγόνη Ηλιάδη, Σίσσυ Δουτσίου]. Ανάμεσα στις άλλες σελίδες, ο Φίλιππος Φιλίππου αναζητά τις απαρχές της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας, ο Esin Ozansoy εξευρενά κοινούς λογοτεχνικούς τόπους των Οδυσσέα Ελύτη και William Blake κ.ά. Περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων κι ένα διήγημα του John Updike καθώς κι ένα κείμενο του Ελίας Κανέττι (Η γιορτή του νεκρού και οι θρηνητικές θρησκείες):

Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι συμμετέχουν  στο θρήνο; Τι είναι αυτό που τους προσελκύει; Σε τι βοηθά ο θρήνος τους ανθρώπου; Σε όλους τους ανθρώπους που παίρνουν μέρος συμβαίνει το ίδιο: η κυνηγετική αγέλη εξιλεώνεται σαν θρησκευτική αγέλη. Οι άνθρωποι έζησαν σαν διώκτες και σαν διώκτες εξακολουθούν να ζουν πάντα με τον τρόπο τους. Γυρεύουν την ξένη σάρκα και μπήγουν τα δόντια τους μέσα της, τρέφονται από τον πόνο των αδύναμων πλασμάτων [….] Αλλά η ενοχή και ο φόβος τους αυξάνονται αδιάκοπα κι έτσι να το ξέρουν ποθούν την λύτρωση. Έτσι πλησιάζουν κάποιον που πεθαίνει, και με τον θρήνο γι’ αυτόν αισθάνονται και οι ίδιοι σαν διωκόμενοι… [σ. 46].

Σελίδες: 244.

Στις εικόνες: Χάνα Άρεντ, Γουώλτερ Βένγιαμιν και έργο του Διογένη Παπαδόπουλου, συνθέσειςτου οποίου κοσμούν το τελευταίο τετρασέλιδο του τεύχους.

Στην αμέσως επόμενη ανάρτηση, το τρέχον τεύχος του περιοδικού.