Πανδοχείο

Άλλη μια περίπτωση όπου η γενέτειρα έλκει και απωθεί, γίνεται βασανιστική και ονειρική μαζί, όπως η Γρανάδα του Λόρκα ή το Πιεμόντε του Παβέζε. Εδώ πρόκειται για μια πόλη της νοτιοανατολικής Τουρκίας (Μαρντίν), αλλοτινό κήπο μειονοτήτων (κούρδων, σύριων, αράβων), αντικείμενο οθωμανικών καθάρσεων αργότερα, κατά την συρρίκνωση του πολυεθνικού οθωμανικού μωσαϊκού σε μια μόνη επίσημη εθνικότητα, την τουρκική. Εκεί o Μουνγκάν (γενν. 1955) πρωτογνώρισε την σκληρότητα των εθίμων και την ασπλαχνία των φυσικών νόμων της ζωής, εκεί περιπλανήθηκε πάνω σε ξεχαρβαλωμένους δρόμους στο πίσω κάθισμα μιας Φορντ του 1958, εκεί είδε τη δύναμη της ποίησης «που κάνει τις νύχτες πιο βαθιές και πιο μεγάλες».

O Μουνγκάν, ένας από τους σημαντικούς λογοτέχνες της σύγχρονης Τουρκίας (αλλά και σεναριογράφος και θεατρογράφος), αντιλήφθηκε νωρίς πως στοιχειωνόταν από «τα αερικά των λέξεων» και κατακλύστηκε από την επιθυμία να μιλήσει εξ ονόματος εκείνων που δεν είχαν την δυνατότητα να το κάνουν. Ο ίδιος γνωρίζει πως η μετουσίωση του βιωματικού υλικού σε λογοτεχνία δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, πόσο μάλλον όταν οι αναγνώστες αναζητούν συνήθως τον συγγραφέα σε λάθος θέση: τον ταυτίζουν με τον αφηγητή, ενώ διαβάζουν το κείμενο σαν προσωπικό ημερολόγιό του. Όμως το «εγώ» του καλού συγγραφέα δεν βρίσκεται κρυμμένο στους ήρωες αλλά στην ίδια τη γραφή του και είναι ορατό μόνο σ’ εκείνους που ξέρουν να διαβάζουν.

Πρόκειται για μια σειρά κειμένων που γράφτηκαν μέσα σε μια δεκαετία, που κοιτάζουν πίσω στο παρελθόν, σκέφτονται για τον χρόνο και τη μνήμη, θυμούνται τους δυο παραδείσους που όλοι πατήσαμε (της παιδικής ηλικίας και της παλαιότερης εποχής), όχι όμως μελοδραματικά ή νοσταλγικά αλλά σίγουρα συναισθηματικά και ποιητικά, ενίοτε με πικρά καρυκεύματα. Κείμενα – εικόνες μιας ολόκληρης εποχής, τότε που το χάσμα ανάμεσα στην δυτική και την ανατολική Τουρκία άνοιγε ακόμα περισσότερο κι η μετακίνηση στην πολύ σκληρότερη Κωνσταντινούπολη ήταν αναπόφευκτη. Σήμερα βέβαιος πια ότι «οι μειονότητες πετροβολούνται παντού» αλλά και για το «πόση ποικιλία έχει ο κόσμος, πόση σημασία έχει το διαφορετικό», σχολιάζει και συμπληρώνει τις σκέψεις του με μαυρόασπρες φωτογραφίες αφού … Οι φωτογραφίες αποτελούν τεκμήρια χαμένων στιγμών. (…) Χάρη σ’ αυτές αποκτούμε παρελθόν. Θαρρείς πως τους οφείλουμε την πρώτη μας συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο με το θάνατο, αποκτούμε συνείδηση του εφήμερου…Κι όσο μεγαλώνουμε τόσο εκείνες προσλαμβάνουν νέα νοήματα, πλουτίζουν με νέες ιστορίες. (σ. 43-44)

Εκδ. Scripta, 2007, μτφ. Ανθή Καρρά, 131 σελ. (Murathan Mungan, Paranιn Cinleri, 1996)

Πρώτη δημοσίευση: εδώ.