Πανδοχείο

Ο Imants Ziedonis, σπουδαίος εν ζωή ποιητής της Λετονίας, έχασε εξαιτίας ενός εγκεφαλικού την ικανότητά του να γράφει και να διαβάζει, αλλά και να μιλήσει με ευκρίνεια. Παρ’ όλα αυτά αποφάσισε να γράψει για την παιδική του ηλικία, βρίσκοντας πρόθυμη αρωγό την πεζογράφο Nora Ikstena. Η συνεργασία τους ήταν δύσκολη: φράσεις, παράγραφοι και κεφάλαια έπρεπε να δομηθούν με σπαράγματα λέξεων, με βρυχηθμούς, με απεγνωσμένες κινήσεις. Με παρα-γλωσσικά και εξω-λογικά σημεία. Ο Κωνσταντίνος Μπούρας που συνάντησε την Ikstena και διάβασαν μαζί στο πλαίσιο της συμμετοχής τους στην 2η Διεθνή Λογοτεχνική Συνάντηση στο Underground Εντευκτήριο στη Θεσσαλονίκη και στο Café Dasein στην Αθήνα μεταφέρει την σχετική εμπειρία ενώ το κείμενο της ίδιας («Το Ακαθόριστο Ήταν», από το φερώνυμο βιβλίο με τον Ziedonis) είναι συγκλονιστικό: έπρεπε να επινοήσουμε μια επικοινωνιακή γλώσσα, έτσι ώστε να μετασχηματίσουμε τα γεγονότα σε ιστορίες. (…) να αντλήσουμε από αποθέματα διαίσθηση που γνωρίζαμε ότι διαθέταμε, και, – συν τω χρόνω- προέκυψε ανάμεσά μας ένας ιδιότυπος επικοινωνιακός χώρος.

Ο ποιητής κάθισε μπροστά σε μια κενή σελίδα και προσπάθησε να γράψει το όνομά του. ήταν πολύ δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, κι όμως εκείνος χάραζε επίμονα τεθλασμένες γραμμές στο χαρτί […] Τότε η γλώσσα έμοιαζε να παλινδρομεί πίσω την εποχή όταν και εκείνη και ο ποιητής ήταν μόνο παιδιά.

Στην ευρεία αυτή Λογοτεχνική Συνάντηση, που προσκάλεσε συγγραφείς από το εξωτερικό, τους έφερε σε επικοινωνία με Έλληνες συναδέλφους τους και δημιούργησε έναν χώρο συνομιλίας για την λογοτεχνία αλλά και τοποθέτησε την ίδια τη λογοτεχνία στο προσκήνιο, διερευνώντας τη σχέση της με άλλες τέχνες και γνωστικά πεδία, μας εισάγει ο εμπνευστής της Χρήστος Χρυσόπουλος (σ.σ.: το Πανδοχείο παρουσίασε μια όψη της εκδήλωσης και φιλοξένησε δυο ενοίκους της εδώ κι εκεί), ενώ δημοσιεύονται και οι λογοτεχνικές καταθέσεις των Ingrid Storcholmen, Gustav Murin, Ηλία Μαγκλίνη, Χάρη Βλαβιανού και Παναγιώτη Ευαγγελίδη.

Ένα άλλο εκτενές κείμενο μου προκάλεσε μεγάλη ικανοποίηση, και όχι μόνο για το περιεχόμενό του. Ο Μένης Κουμανταρέας («Πες μου ποιους διαβάζεις να σου πω ποιος είσαι») προβαίνει σε μια παρουσίαση αλλά και προσωπική ανάγνωση ενός βιβλίου του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου (Αποκείμενα, Νεφέλη 2000). Να λοιπόν που σε πείσμα της μανιώδους εξάρτησης της παρουσίασης ενός βιβλίου από την ημερομηνία κυκλοφορίας του, δεν αφιερώνονται απλώς σελίδες βιβλιοκριτικής (ούτως ή άλλως το Εντευκτήριο και άλλα λογοτεχνικά περιοδικά το κάνουν) αλλά και ένα πολυσέλιδο κείμενο. Για τον Κουμανταρέα το παρόν ανήκει στα «βιβλία που πέφτουν από τα ράφια της βιβλιοθήκης, παραπονεμένα που έμειναν σκονισμένα κι αδιάβαστα» κι έτσι ξεκινά έναν κανονικό διάλογο με τα κείμενα, προβαίνει στην δική του κατάταξη σε αυθαίρετες, όπως γράφει, ενότητες, αντιπαραθέτει την δική του γνώμη για τους παρουσιαζόμενους από τον Η.Χ.Π. (από τον Όμηρο Πέλλα στον Νάσο Θεοφίλου κι από τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή και τον Νίκο Επισκοπόπουλο στον Σκαρίμπα, τον Μποστ, τον Πεντζίκη) αλλά και τις προσωπικές του μνήμες από εκείνους, όπου υπάρχουν. Για να προσθέσω και την δική μου γνώμη στο βιβλίο που αγόρασα 4-5 χρόνια πριν και πραγματικά απόλαυσα τα κείμενα και τη γραφή, συμφωνώ με τον Μ.Κ: μοιάζει τούτος ο τόμος με δονκιχωτική χειρονομία προς μια λογοτεχνία άγνωστη ή φθίνουσα και προς μια γλώσσα που σχεδόν κανείς δεν γράφει πια και δεν ενδιαφέρεται να διαβάσει και ομολογώ πως κι εμένα με έβαλε τότε σε πειρασμό ν’ αναζητήσω κάποιους από εκείνους τους συγγραφείς.

Το τεύχος περιλαμβάνει ακόμα, μεταξύ άλλων, έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα φάκελο για την Σύγχρονη Κολομβιανή Ποίηση (με εισαγωγή και μετάφραση ποιημάτων Γιάννη Καράτζογλου), διηγήματα των Μαρίας Κέντρου – Αγαθοπούλου, Ελιάνας Χουρμουζιάδου, Νόρας Πυλόρωφ – Προκοπίου, Κωνσταντίνου Ματσούκα, ποίηση των Μιχαήλ Μήτρας, Γιάννη Γκούμα, Μυρτώς Αναγνωστοπούλου και τις φωτογραφίες – «δευτερόλεπτες εικόνες» του Στράτου Ντόντση.

Αναχωρούμε με τον απόηχο του Γιώργο Βέλτσου ο οποίος, μιλώντας στην Ανάμνηση της Γιώτας Κραβαρίτου κι έχοντας νωρίτερα συλλαβίσει το ερώτημα «τι δεν [της] επέτρεψε να γίνει η καλλιτέχνιδα που όφειλε να γίνει» προσπαθεί να επανεναρμονιστεί με το θεσσαλονίκειο σώμα αλλά η επιστροφή εδώ, στην Θεσσαλονίκη, δεν συντελείται. Κάθε φορά που, με ένα κείμενο, νομίζω πως επιστρέφω, ίδιος με τότε, τα μεγάφωνα του σιδηροδρομικού σταθμού, λίγα μέτρα πιο κάτω, αναγγέλλουν ότι έχω φύγει προ πολλού.

Στις φωτογραφίες: Imants Ziedonis, Nora Ikstena και μια «δευτερόλεπτη εικόνα» από την Ισπανία.