Μουσικοί που τραγουδάνε την εξορία. Μουσική που δεν εξορίζεται ποτέ.
Πέρα από το αυτονόητο ενδιαφέρον που έχει μια συλλογή κομματιών από και για την Μετανάστευση και την Εξορία (που σήμερα πλέον έχουν νέα πρόσωπα και ευρύτερη μορφή), το στοίχημα – πρόκληση για μια τέτοια κυκλοφορία είναι η μουσική που θα προτείνει. Η πολιτισμική ποικιλία είναι δεδομένη – θα πρόκειται όμως δηλαδή για τη συνηθισμένη παράθεση «εθνικών» μουσικών ή για καμιά πιο δουλεμένη ανακάτεψή τους;
Το εν λόγω πρότζεκτ αποτελεί ιδέα των Hamid Man Tu και Tim Whelan από τους Trans Global Underground και η συλλογή συλλέγει, όπως είναι αναμενόμενο, μουσικούς και σχήματα από πολλές χώρες. Το ενδιαφέρον δεν είναι όμως αυτή η ετερόκλιτη συγκέντρωση ειδών (ιδιαίτερα συνηθισμένη εδώ και χρόνια) αλλά το γεγονός πως αυτά πλέον έχουν ανοίξει φράκτες και σύνορα για να μετατραπούν σε νέα χαρμάνια. Σύμφωνοι, συχνά η στουντιακή επεξεργασία, τα «πειράγματα» μπορεί συχνά να ισοπεδώνουν τις ατόφιες παραδοσιακές δημιουργίες, όμως αποτελεί κι αυτός ένας τρόπος να μεταφερθούν αυτές στο σήμερα. Άλλωστε η αμιγώς παραδοσιακή μορφή τους υπάρχει πάντα σε μύριους ειδικούς δίσκους, δεν χάνεται. Αλλά ούτε και διασπείρεται σε ευρύτερα κοινά, παρά παραμένει σ’ ένα κύκλο ειδικών ακροατών.
Οι Πολωνοί Village Kollektiv (I have sold my field) κάνουν την πρώτη διασκεδαστική ανακάτωση. Η φωνολογία είναι βαλκανική, αλλά τα γρήγορα ροκ ντραμς και η τρεχαλητή ερμηνεία δείχνουν την αναπάντεχη συγγένεια με το πανκ! Αντίστοιχο ενδιαφέρον αλλά από άλλη θύρα το αμέσως επόμενο Keranka, όπου η μνημειακή φωνή της Βουλγάρας Yanka Rupkina χορεύει στα κάρβουνα μιας ηλεκτρονικής ντραμς ρυθμ σέξιον. Αξιοσημείωτο: και τα δυο αυτά κομμάτια απλώνονται σε έκταση, αφιερώνοντας τα τελευταία τους λεπτά σε έναν μονόλογο των οργάνων σε αποσιώπηση της φωνής.
Από τις αμιγώς παραδοσιακές φόρμες ξεχωρίζει η Βουλγάρα («Λονδρέζα» πλέον) Eugenia Georgieva που έχει ήδη δοκιμαστεί στα ρουμάνια της βουλγαρικής παραδοσιακής / φολκ (και με τους London Bulgarian Choir), σήμερα τραγουδάει και στο «Balkan/electro/klezmer» project Max Pashm Band και αποτελεί το ένα τρίο του τρίο Perunika που τραγουδάει ακαπέλλα την ευρύτερη σλαβική – ρωσική παράδοση και το οποίο μας περιμένει πιο κάτω με ηλεκτρονικό αυτή τη φορά υπόβαθρο. Παρά το νεαρό της ηλικίας της η φωνή της μοιάζει διαχρονική και τα διαβολικά «βουκολικά» πνευστά θυμίζουν το «Πριν τη Βροχή»…
Καθώς η βρετανική φολκ του Jim Noray (πολυοργανίστας φολκίστας, με δίσκους την τελευταία δεκαετία) αρχίζει τον διάλογο με την παραδοσιακή της Ουγγαρέζας Nori Kovacs (με διάφορα συμβολάκια πάνω από τα γράμματα), μια αμήχανη ντραμς και μπας προσπαθεί να δώσει ένα μοντέρνο στιλ στα είδη – αλλά δεν αρκεί. Ξαναβρίσκουμε την Kovacs σ’ άλλα δυο κομμάτια (8 και 11) κι εδώ προφανώς αποτελεί φάουλ η επανάληψη της ίδιας ιδέας σε τρία τραγούδια. Τι παιχνίδια παίζει η μνήμη…. Μου θύμισε λίγο το Urgh! A music war: Όλοι από ένα κομμάτι, οι Police τρία! Νόρι, Νόρι, Νόρι, μπας κι έχεις άκρες κι εσύ με τον Copeland; Από τραγούδια μετανάστευσης και περιπλάνησης δεν θα μπορούσε να λείπει η Ιρλανδέζικη φωνή κι εδώ την εκπροσωπεί κάλλιστα ο Martin Furey αλλά σχεδόν δεν καταλαβαίνεις πότε γίνεται η μετάβαση από το ιρλανδικό στο αφρικάνικο, με τον Σενεγαλέζο Bourama Badji. Ενδιαφέρουσα η παγίδα! Αντίρρηση εδώ η ίδια τα μονότονα ξύλινα (στουντιακά) κρουστά από πίσω. Τρίτος αγγλόφωνος της παρέας, ο Stuart Staples των Tindersticks δεν χρειάζεται συστάσεις και διαθέτει ήδη φωνή «εξόριστου» για το θλιμμένο του βαλσάκι.
Όταν το βάρος δίνεται στα ηλεκτρονικά, το παιχνίδι αποκτά περισσότερο ενδιαφέρον. Τα βαλκανικά πνευστά επιτέλους κυνηγιούνται από τα κόλπα και τις λούπες του DJ Lepe από τους Ελληνο-Ούγγρους Balkan Fanatik, σχετικά-με-το-θέμα φωνητικά sample εμποτίζουν οι τσέχοι Side 9000 στο δικό τους αμιγές dubster, ένα παλιό tune (σαν από ανατολικό ραδιόφωνο) λουπάρεται εξαιρετικά στο ανυπόγραφο Devet Deset και το κλειστήριο οργανικό προξενεύει την ρέγγε με το λούνα παρκ. Η μεγάλη έκπληξη βέβαια προέρχεται από το προτελευταίο κομμάτι. Είναι πράγματι οι Autopsia, εκείνο το πρωτοποριακό ηλεκτρονικό, αβαντ γκαρντ σχήμα από την «Γιουγκοσλαβία», που συνεχίζει να βγάζει δίσκους και να διασπέρνει projects μέχρι σήμερα! Θα τα ξαναπούμε σύντομα με δαύτους.
Ιδανικό συντροφικό του δίσκου ανάγνωσμα θα ήταν η συλλογή του Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα «Το βιβλίο της εξορίας» (εκδ. Πατάκη, 2003), όπου ο συγγραφέας δανείζεται τις «φωνές» πλείστων εξόριστων: Πρίμο Λέβι, Μίλενα Γεζένσκα (ο μεγάλος έρωτας του Κάφκα), Εουτζένια Γκίνσμπουργκ, Βάλτερ Μπένγιαμιν κ.ά. Και γράφω «θα ήταν» γιατί απ’ όσο γνωρίζω το βιβλίο βρίσκεται πλέον δύσκολα η φουρνιά του έχει εξαντληθεί.
Πρώτη δημοσίευση: εδώ, ιστοσελίδα τους εδώ, στις φωτογραφίες: Village Kollektiv, Autopsia, Stuart Staples.
Πανδοχείο 