Πανδοχείο

Αφιέρωμα Literatura Latinoamericana

Ζήτησα τον κανονισμό ελέγχου κι ο υποδιευθυντής μου είπε ότι εκείνη την ώρα δεν είχαν αντίτυπα, θα μου έβρισκε ένα το συντομότερο (ακόμα το περιμένω) και ότι, στο μεταξύ, ήταν σαφές και το ’ξερα: μεγάλη προσοχή με τα παλιόλογα, παροιμίες αμφίσημες ή δήθεν λαϊκές χυδαιολογίες, τα γυμνά ή τις ερωτικές «τολμηρές» σκηνές (whatever that means), τίποτα εναντίον του Κυρίου Προέδρου της Δημοκρατίας, του Κόμματος και του συστήματος γενικότερα, ουδέν το ασεβές εναντίον των ηρώων ή της πατρίδος, τίποτα, ή σχεδόν τίποτα, γύρω απ’ τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ούτε για τους αντάρτες ή τους κομμουνιστές ή αγίους της Αριστεράς όπως ο Τσε Γκεβάρα ή το Τζον Λένον, αυτού του είδους τα φυράματα, τίποτα γύρω από το ’68 ή τους χίπηδες, τίποτα για ροκενρόλ ή για περιθωριακούς νέους, για ναρκωτικά ή ναρκοεμπόρους και μεγάλη προσοχή σε θέματα της οικογένειας και της θρησκείας… λέει ο αθυρόστομος νέος που αναλαμβάνει λογοκριτής της τηλεόρασης στο διήγημα του Μεξικανού Jose Agustin Δεν υπάρχει λογοκρισία. Τι γίνεται όμως όταν αποφασίσει ν’ αφήσει δυο τρεις λέξεις αλογόκριτες, εφόσον η αφαίρεσή τους ακριβώς θα τις υπερτόνιζε, και θα είναι σ’ όλους ορατό πως μπήκε μαχαίρι, άρα υπάρχει λογοκρισία;

Όλες σχεδόν οι χώρες εκπροσωπούνται με πρεσβευτικά διηγήματα και ποίηση, σε μια σύγχρονη και πολύχρωμη εικόνα της Λατινοαμερικανικής Λογοτεχνίας. Ο Gustavo Escanlar (Ουρουγουάη) συντάσσει ένα έξυπνο Μικρό εικονογραφημένο λεξικό Spanglish, όπου τη θέση των σημασιών παίρνουν σχετικές με τη λήμμα διηγήσεις, ενώ ο José Emilio Pacheco (Μεξικό) μια ιδιαίτερα υποβλητική ιστορία εξαφάνισης. Η παρουσία της Κούβας είναι τριπλή (Virgilio Pinera, Leonardo Padura Fuentes κι ο περίφημος αντικαθεστωτικός Guillermo Cabrera Infante). Έχουμε ακόμη πεζά από τους Juan Villoro (Μεξικό), August Monterroso (Γουατεμάλα), Junot Diaz (Δομινικανή Δημοκρατία) ενώ η πορτογαλόφωνη λογοτεχνία της Βραζιλίας αντιπροσωπεύεται από έναν μεγάλο μυθιστοριογράφο (Graciliano Ramos, με απόσπασμα από το κλασικό μυθιστόρημα Vidas Secas – Άγονες ζωές) κι έναν εξίσου μεγάλο ποιητή, τον Ledo Ivo. Στο μαγνητόφωνο και ο Χιλιανός Pedro Lastra. Το πλήρες αφιέρωμα επιμελήθηκαν με κείμενα, επιλογές και μεταφράσεις οι Ρήγας Καππάτος και Γιώργος Ρούβαλης.

Η πολιτικά πολύπαθη Λατινική Αμερική αποδίδεται ειδικότερα σε δυο έξοχα διηγήματα. Στο Ενδέκατο χιλιόμετρο του Αργεντινού Mempo Giardinelli, μια παρέα φίλων – όλοι πρώην κρατούμενοι των φυλακών 11-7 της δικτατορίας – που έχει μαζευτεί για να γιορτάσει κάποια γενέθλια, αναγνωρίζει στο πρόσωπο του μπαντονεονίστα τον δεκανέα Σεγκόβια, που έπαιζε πάντα τη μελωδία του τίτλου για να καλύπτει τις φωνές των βασανιζόμενων. Ο αέρας έχει μια ρυθμική πυκνότητα σαν οι καρδιές όλων των παρευρισκομένων να χτυπούν στον ίδιο τόνο και να ακούγεται μία μόνο τεράστια καρδιά. Όλοι πλησιάζουν τον «μουσικό» και του ζητούν να το παίξει ξανά και ξανά. Καθώς το μπαντονεόν ανοίγει και κλείνει πάνω στο δεξί γόνατο του τύπου, ασθμαίνοντας σαν η φυσούνα του να ήταν ένας ασθενικός πνεύμονας από τον οποίο κρέμεται μια ροζέτα της Αργεντινής κι εκείνος αδυνατεί να τους κοιτάξει, παρά κοιτάζει κάτω σα να θέλει να αποφύγει ένα έντονο φως, όπως όταν έχει πολύ ήλιο, όλοι προβαίνουν σε μια ιδιότυπη, χωρίς βία εκδίκηση.

Το σύμφυτο με την Λατινική Αμερική κλίμα πολιτικού τρόμου κυριαρχεί και στο διήγημα της Magali Garcia Ramis (Πουέρτο Ρίκο) Μια εβδομάδα επτά ημερών, με αφηγητή ένα μικρό κορίτσι που διαβαίνει με την μητέρα του «τον κόσμο με χίλιους δρόμους και εκατό πόλεις». Σταδιακά αντιλαμβανόμαστε πως εκείνη είναι μια πολιτική αγωνίστρια που συναντά συνεχώς πολιτικούς και ερωτικούς συντρόφους, αλλά και μεγαλώνει το κορίτσι με αγάπη και τρυφερότητα. Όταν κάποια στιγμή το αφήνει για λίγες μέρες στη γιαγιά του εκείνο εξακολουθεί να την περιμένει ανάμεσα σε μέρες φόβου, διεσπαρμένα λόγια και καταλόγους με ψιλά γράμματα στις εφημερίδες, με συλληφθέντες ύποπτους αριστεριστές, την περιμένει επειδή πάντα επέστρεφε όπως του υποσχόταν, κι ας ακούγεται η φωνή μη δοκιμάσετε να την πάρετε απ’ την πόλη, ξέρουμε ότι θα ξαναγυρίσει για το παιδί κι έχουμε ένταλμα σύλληψής της…

Σε πρόσθετο πολυσέλιδο καλλιτεχνημένο υποφάκελο ανθολογούνται ποιητές της ηπείρου: ο Κολομβιανός Raul Gomez Jattin, ο Κουβανός Perto Padilla, o Χιλιανός Vicente Huidobro, η Νικαραγουανή Gioconda Belli (που έζησε και ως μέλος του κινήματος των Σαντινίστας σε διάφορες χώρες), ο Μεξικανός Homero Aridjis κ.ά. Να σημειωθεί πως ο τελευταίος έχει ζητήσει ελληνική υπηκοότητα – ο πατέρας του ήταν Μικρασιάτης Έλληνας – αλλά οι γαϊδουρινές ελληνικές διπλωματικές υπηρεσίες προφανώς τρόμαξαν από την γραφειοκρατική δουλειά και δεν τον έχουν δεχτεί ακόμα. Για άλλη μια φορά το επίσημο ελληνικό κράτος δείχνει πού έχει γραμμένους τους Έλληνες της διασποράς.

Κάπου εδώ κλείνουν τα πρώτα 25 τεύχη του περιοδικού με ανά τρίμηνο τακτική παρουσία, ενός περιοδικού που μας θυμίζει: ζαλίσαμε κεφάλια, σπάσαμε εξαρτήσεις, διασαλεύσαμε την τάξη των χρυσών ονομάτων, δυσκολέψαμε τα πράγματα για τις μετριότητες και τους λογοκλόπους, δείξαμε την αντιπάθειά μας προς τις λογοτεχνικές κλίκες και τα φιλολογικά σαλόνια, δείξαμε τη συμπάθειά μας προς ένα είδος λογοτεχνίας που κοιτάει τα πράγματα λοξά, σας γνωρίσαμε για πρώτη φορά 140 ξένους και νέους έλληνες συγγραφείς, προσπαθώντας συνεχώς να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε ο ομφαλός της γης. Συμφωνούμε κι επαυξάνουμε, γι’ αυτό και παρουσιάζουμε κάθε τεύχος του από το πρώτο ως το τρέχον, έστω και με κάποιες καθυστερήσεις!

Στις φωτογραφίες: Mempo Giardinelli και η Νικαραγουανή Τριάδα των Rubin Dario, Gioconda Belli και Ernesto Cardinal. Τις επόμενες μέρες, τα προηγούμενα τεύχη του περιοδικού.