Πανδοχείο

Περί εκδόσεων

Θα μας δώσετε ένα γενικό διάγραμμα της δημιουργίας του εκδοτικού οίκου; Πότε ξεκίνησε, ποια ήταν τα πρώτα βιβλία που εκδώσατε, τι θυμάστε από τις πρώτες του μέρες;

Η Περισπωμένη ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 και λίγους μήνες αργότερα εξέδωσε τις περίφημες Ελεγείες του Ντουίνο του Ράινερ Μαρία Ρίλκε· βιβλίο που έτυχε αξιοσημείωτης επιτυχίας σε επίπεδο τόσο κυκλοφορίας και απήχησης όσο και κριτικογραφίας. Ακολούθησε άλλο ένα βαρυσήμαντο έργο της ευρωπαϊκής γραμματείας, οι Ύμνοι στη Νύχτα του Νοβάλις, οι οποίοι και απέσπασαν δύο βραβεία λογοτεχνικής μετάφρασης. Με αυτά τα έργα η Περισπωμένη εγκαινίασε τη δική της εκδοτική λογική, που εφορμώμενη από την πίστη στη μεγάλη ποίηση και τον τρόπο παρουσίασής της, προεκτείνει το ενδιαφέρον της στην κλασική λογοτεχνία εν γένει. Ανακαλώντας στη μνήμη μου τον πρώτο καιρό του εκδοτικού, με τις πλήθος άγνωστες ακόμη και θαρρείς ετερόκλιτες απαιτήσεις, στέκομαι πάντα στο πρωινό εκείνο του Μάιου που κατέφθασαν από το τυπογραφείο οι Ελεγείες του Ντουίνο, ύστερα από δύο περίπου χρόνια ανυπολόγιστου μόχθου, και τις κράτησα στα χέρια μου.

Είχατε κάποιο προσωπικό σχέδιο ή επιθυμία; Πώς αποφασίσατε να γίνετε εκδότης;

Απ’ όσο θυμάμαι τον εαυτό μου είχα αδυναμία στις χειρονακτικές κατασκευές· μικρός σχεδίαζα παιχνίδια σε χαρτιά και σε χαρτόνια, ενώ μεγαλύτερος, ένθερμος αναγνώστης πλέον και θαυμαστής της τυπογραφίας, κατασκεύαζα υποτυπώδεις μακέτες χειρόγραφων βιβλιδίων. Αγαπούσα την καλλιγραφία, την αφή των χαρτιών, τα συλλεκτικά αντικείμενα άλλων εποχών, τις ζωγραφιές και τις εικονογραφήσεις. Ευλαβικά σχεδόν συνέλεγα βιβλία· κάποια λίγα, μάλιστα, έτυχαν καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας. Τα χρόνια περνούσαν κι εγώ, αθεράπευτα πλημμυρισμένος από τα λόγια του Πόε για τον λογοτέχνη ως το μοναδικό επάγγελμα που ταιριάζει σε άντρα, πάσχιζα να αποδείξω, στον εαυτό μου πρωτίστως, πως βιοπορισμός και τέχνη μπορούν να συμπλεύσουν. Έτσι, όταν πριν από μερικά χρόνια μετέφραζα, εν μέσω επαγγελματικών δυσχερειών, τις Ελεγείες του Ρίλκε, πήρα την απόφαση: Θα ξεκινούσα τον εκδοτικό οίκο, θα ξεκινούσα να υπηρετώ επαγγελματικά το βιβλίο ως προϊόν τέχνης και μόνον. Εγχείρημα που δίχως βεβαίως την καθοριστική συνδρομή του φίλου και συμφοιτητή στο Πολυτεχνείο Κωνσταντίνου Δημόπουλου θα ήταν αδύνατο.

Στόχος του εκδοτικού, πέρα από την ικανοποίηση της μερικής και προσωπικής μου ανάγκης να φτιάξω ένα βιβλίο όπως το φαντάζομαι, είναι να δικαιολογήσει εν γένει την παρουσία του βιβλίου αυτού στον σύγχρονο πολιτισμό, που δεν είναι παρά ένας πολιτισμός σαν αποκομμένος από τις αισθήσεις, ολοένα προσκείμενος στο εικονικό του υποκατάστατο, ολοένα αρκούμενος σε «μετέωρα κείμενα» (κάθε φορά που συναντούσα άξια κείμενα σε ανάξια βιβλία, ένιωθα πως τα κείμενα αυτά παραμένουν μετέωρα έως την αντάξια έκδοσή τους). Ο μόνος δρόμος για την Περισπωμένη ήταν και είναι η υψηλή αισθητική. Δια αυτής ευελπιστεί να διευκολύνει τα ίδια τα κείμενα που επιλέγει, αυτά δηλαδή που στην πραγματικότητα εκφράζουν το ψυχικό της κλίμα. Η επιμονή σε αυτή την αισθητική είναι και η ηθική της Περισπωμένης. Άλλωστε, «στο έσχατο βάθος η αισθητική και η ηθική συμπίπτουν» (Wittgenstein).

Είχατε ή έχετε άλλη σχέση με το χώρο της λογοτεχνίας πλην της αναγνωστικής;

Από τα είκοσι ένα μου χρόνια προσπαθώ να γράφω ποιήματα και οι προσπάθειες αυτές έχουν ουκ ολίγες φορές δημοσιευθεί όπως τόσων και τόσων άλλων που επίσης προσπαθούν να γράφουν ποιήματα. Από τη Νεφέλη κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα ποιητικά μου βιβλία (Bleuballet, 2003 και Μην αγαπάς· κοιμήσου, 2006), ενώ το τρίτο, η Κασετίνα (2013), στεγάσθηκε φυσικά από την Περισπωμένη.

Πως επιλέξατε ή καταλήξατε στο όνομα;

Για μένα η περισπωμένη ήταν ανέκαθεν το ωραιότερο τυπογραφικό σημάδι. Το όνομα δε παραπέμπει στο πολυτονικό σύστημα, η χρήση του οποίου είναι βασική αρχή του εκδοτικού. Μου άρεσε επίσης να σκέφτομαι πως, εν προκειμένω, η Περισπωμένη συνδηλώνει εκείνη, η προσοχή της οποίας ευκόλως αποσπάται σε ρεμβασμούς και χίμαιρες…

Για ποιους τίτλους είστε υπερήφανος; Ποιο βιβλίο σας απολαύσατε ως την τελευταία σελίδα; Ποιο θα προτιμούσατε να μην έχετε εκδώσει;

Αν και καθένα βιβλίο της Περισπωμένης απαιτεί τη δική του σκέψη, τον δικό του σχεδιασμό, η έκδοσή του είναι πάντοτε προϊόν επίπονης κυοφορίας που, στο τέλος, αφήνει την ίδια αίσθηση πληρότητας, την επίγευση μιας ακόμα δημιουργικής κατάθεσης. Γι’ αυτό δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο (για συμβολικούς και συναισθηματικούς μονάχα λόγους, ίσως να επέλεγα τις Ελεγείες). Ούτε πάλι θα άφηνα κάποιο άλλο έξω από τον κατάλογο της Περισπωμένης· για την ώρα απαριθμεί δεκαπέντε τίτλους, ο καθένας από τους οποίους επιλέχθηκε και σχεδιάσθηκε ως μέλος που εκφράζει την ίδια οικογένεια.

Ποιους άλλους τίτλους άλλων εκδοτικών οίκων θα θέλατε να έχετε εκδώσει εσείς;

Είναι τόσοι πολλοί. Είτε για την επιλογή ή επιμέλεια του κειμένου είτε για την τυπογραφική τους εμφάνιση. Εδώ δίπλα έχω τον Θάνατο του Μέδικου του Παντελή Πρεβελάκη, με την τυπογραφική μαεστρία του μεγάλου χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού, έκδοση που, όπως επισημαίνει στο επίμετρο της ανατύπωσής της από το Μ.Ι.Ε.Τ. ο Ε.Χ. Κάσδαγλης, «συνδέει το ελληνικό βιβλίο με τα υψηλότερα πρότυπα των παλαιών διδασκάλων της Δύσης».

Ανάμεσα στους ποικίλους σημαντικούς αλλά συχνά αντικρουόμενους τομείς του έργου ενός εκδοτικού οίκου ορίσατε συγκεκριμένες προτεραιότητες; Για παράδειγμα, πληθώρα εκδόσεων, έμφαση στους τίτλους, ιδιαίτερη επιμέλεια, ποικιλία ειδών;

Πέρα από την αισθητική και την τυποτεχνική επιμέλεια των βιβλίων, για τις οποίες έγινε ήδη λόγος, στόχος της Περισπωμένης είναι η δημιουργία ενός πυρήνα, μιας ομάδας συνεργατών που να εκφράζουν και να προκρίνουν την ίδια σκέψη. Και ποια είναι η σκέψη αυτή; Πως ο κόσμος παραμένει ένα my­ste­rium tremendum και πως αυτό είναι η ομορφιά και η αγωνία του. Πως το παν τελεί βυθισμένο σ’ αυτό μυστήριο και πως η λογοτεχνία, η τέχνη γενικότερα «στραγγίζει μόρια φωτός από ένα βαθύ σκοτάδι» (Κητς). Πως η ποίηση μελωδεί την αθέατη πλευρά των πραγμάτων, πως η δημιουργία δεν φράζει τους μεταφυσικούς αυλούς του πνεύματος. Προτεραιότητα, λοιπόν, είναι τα κείμενα, πρωτότυπα ή μεταφράσεις, που υπηρετούν μια τέτοια υπαρξιακή ένταση.

Ποια βιβλία περιλαμβάνονται στα άμεσα εκδοτικά σας πλάνα;

Μια επιλογή από τα πρόσφατα και αμετάφραστα στη γλώσσα μας ποιήματα του μεγαλύτερου ίσως εν ζωή Γάλλου ποιητή Υβ Μπονφουά, το εμβληματικό Θαλασσινό κοιμητήρι του Πωλ Βαλερύ σε νέα μετάφραση, μια εκτεταμένη μελέτη του Θανάση Λάμπρου για τον Γκαίτε και τον Φάουστ, το ακυκλοφόρητο στη γλώσσα μας μυθιστόρημα του Έντγκαρ Άλλαν Πόε Το ημερολόγιο του Ιούλιου Ρόντμαν, τα περίφημα 108 ζεν ποιήματα του υποψήφιου για Νόμπελ Κορεάτη ποιητή Κο Ουν, κείμενα του Ρίλκε για τη μουσική, δοκίμια του Χρήστου Μαρσέλλου, μια πραγματεία του Θανάση Πολλάτου για τον Μερλώ Ποντύ.

Ποια είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ένας εκδοτικός οίκος;

Η γενική αβεβαιότητα, η προβληματική ή μετρημένη ρευστότητα, η εισπρακτική δυσχέρεια.

Πως κρίνετε την σύγχρονη εκδοτική κατάσταση; Σε ποιο βαθμό επηρεάζουν οι τρέχουσες συνθήκες την παραγωγή και την αγορά των βιβλίων σας;

Η Περισπωμένη γεννήθηκε το 2011, μέσα στην Κρίση. Δεν γνώρισε την εκδοτική ευφορία παλαιότερων εποχών, ούτε τις μεγάλες διακυμάνσεις στην παραγωγή ή τον τζίρο. Η Περισπωμένη εμφανίσθηκε εν μέσω μιας χειμαζόμενης εκδοτικής πραγματικότητας. Χτίζει προσεχτικά το σκαλί πάνω στο οποίο θα πατήσει. Αντλεί δύναμη από τους φίλους που την αγκάλισαν αυτά τα πρώτα χρόνια. Και ευελπιστεί.

Περί ανάγνωσης και συγγραφής

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία;

Ενδεικτικά μονάχα και ατάκτως ερριμμένα: Άπαντα ποιητικά του Ρίλκε, αλλά και οι αριστουργηματικές του Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε· όλος ο Ντοστογιέφσκι και όλος Φερνάντο Πεσσόα, ειδικά το Βιβλίο της ανησυχίας· τα Πάθη του νεαρού Βέρθερου του Γκαίτε· οι Αόρατες πόλεις του Ίταλο Καλβίνο· η Μελαγχολία του Παρισιού και τα Άνθη του Κακού του Σαρλ Μπωντλαίρ· το Θαλασσινό κοιμητήρι του Πωλ Βαλερύ, τα Κόκκαλα σουπιάς του Εουτζένιο Μοντάλε, ο Άνεμος στις καλαμιές του Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς· το Θάνατος και μετά θάνατον ζωή του Μαξ Σέλερ και η Εισαγωγή στη μεταφυσική του Μάρτιν Χάιντεγκερ· το Ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού του Βάλτερ Μπένγιαμιν· το Ανθισμένο δέντρο του Χρήστου Μαλεβίτση και τα δοκίμια του Χρήστου Μαρσέλλου.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε ή να εκδώσετε μια μονογραφία-παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;

Αναμφίβολα μια μονογραφία του Ράινερ Μαρία Ρίλκε.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Το λυρικό-διαλεκτικό δοκίμιο Φόβος και τρόμος του Σαίρεν Κίρκεγκωρ.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;

Όσο μου επιτρέπει ο χρόνος μου παρακολουθώ και τις μεν και τις δε. Προτιμώ τις πρώτες διότι προτιμώ την έντυπη μορφή. Το χαρτί άλλωστε υπερέχει έναντι της οθόνης στην ποιότητα ανάγνωσης, ειδικά όταν πρόκειται για εκτεταμένα κείμενα. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν συναντά κανείς καλά κείμενα στο διαδίκτυο. Τουναντίον μάλιστα. Απλώς το μέσο παρέχει μια ευχέρεια πολλάκις ανεξέλεγκτη. Ο καθένας μπορεί να υπογράψει ως κριτικός. Συχνά σήμερα αποκαλούνται κριτικές και οι απλές παρουσιάσεις του περιεχομένου ενός βιβλίου. Κι όχι μόνον στα ηλεκτρονικά μέσα. Όμως αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Καμία ερώτηση. Μονάχα ευχαριστίες για τη φιλοξενία που παραχώρησε το Πανδοχείο σας σ’ εμένα και την Περισπωμένη.

Στις εικόνες:  William Butler Yates, Rainer Maria Rilke, Fernando Pessoa.