Πανδοχείο

Ουσιαστικά δεν έχουμε καμία δυνατότητα να αλλάξουμε στο παραμικρό το σώμα μας. Το αποδεχόμαστε όπως είναι, όσο κι αν οι εγχειρήσεις, οι παρεμβάσεις των αισθητικών, οι ατυχίες της ζωής ενδέχεται να αφήσουν ανεξάλειπτα ίχνη. Ισχύει με άλλα λόγια ένα αόρατο συμβόλαιο ανάμεσα στη συνείδησή μας και στη σαρκική ύπαρξη που αποδεικνύεται μοίρα, ιδιωτικό πεπρωμένο και γρίφος αμετάθετος. Άλλωστε πρόκειται για ένα περικαλλές συγκρότημα που ταχέως μπολιάζει τον ψυχισμό, συνταυτίζεται μαζί του καταλήγοντας άθροισμα άνευ προθέσεως.

… γράφει ο Κωστής Παπαγιώργης, στο δοκίμιό του Ο εαυτός στο πρώτο τεύχος του Νέου Πλανόδιου που αφιερώνεται στον ίδιο, σ’ ένα αφιέρωμα που έλειπε σε όλους εμάς που ερχόμαστε και επανερχόμαστε στα βιβλία του απολαυστικού δοκιμιογράφου. Ο Κώστας Κουτσουρέλης στο εκτενές κείμενό του «Ένας δοκιμιογράφος» διατρέχει το έργο και την γραφή του Κ.Π. από την εποχή που υπέγραφε ως Κίμων Νησιώτης στο περιοδικό Κριτική και κείμενα και Κ. Πλάνης στο Πλανόδιον και εντοπίζει μια σειρά αξιόγραπτων στοιχείων μέσα στην αχανή εργογραφία, κριτικογραφία και σημειωματογραφία του δαιμόνιου γραφέως. Ας συνοψίσουμε το απολαυστικό πορτραίτο του με τα δικά του λόγια.

Πολέμιος του «πανεπιστημιακού καθωσπρεπισμού» και επικριτής των επιδόσεων της αφηγηματικής μας πρόζας, ο Παπαγιώργης σύντομα εξέρχεται από τον κλειστό περίβολο της θεωρίας προς τον ρευστό κόσμο των οικείων παθών και αργότερα από την μάχιμη κριτική προς το μόνο είδος που είναι ικανό να χωρέσει τα πολυσχιδή του ενδιαφέροντα και, ταυτόχρονα, το άκρως προσωπικό ιδίωμα της γραφής του: το δοκίμιο. Σε αυτόν τον κατεξοχήν δυτικό τρόπο του γράφειν, στην σύμπτωση της σκέψης με το ύφος, ο Παπαγιώργης βρίσκεται στο στοιχείο του, καθαρόαιμος δοκιμιογράφος με την απόλυτη έννοια του Μονταίνιου. Εδώ μορφή και περιεχόμενο συμπλέκονται τόσο στενά, ώστε η διάκρισή τους αποτελεί δύσκολο εγχείρημα.

Πώς μπορεί να ξεφύγει η ελληνική πεζογραφία από αυτή την ανεξάντλητη τράπεζα βιωμάτων που επιμένει να σκαρώνει βιβλία με μόνο άλλοθι το «γράφω επειδή έζησα»; / Η νοσταλγία δεν είναι ο καλύτερος σύμβουλος για ένα συγγραφέα και τα καλά αισθήματα, είναι πασίγνωστο, τις περισσότερες φορές οδηγούν στην κακή λογοτεχνία.

Αντιδιανοητής και αντισχολαστικός, ο Παπαγιώργης αφοσιώνεται πια σε θέματα βιωμένα και πρωτοπρόσωπα σε σημείο κάθε φορά που παίρνει τον λόγο να είναι σαν να μιλάει επί προσωπικού. Πέρα από τους κλασικούς του δοκιμίου, επηρεάζεται από το εκφραστικό συνεχές του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος του 19^ου αιώνα, την γαλλική πρόζα, την λόγια παράδοση του ελληνικού δοκιμίου (από τους Ροΐδη και Παπαρρηγόπουλο μέχρι την κουβεντιαστή δοκιμιογραφία των Σεφέρη και Λορεντζάτου). Ρομαντικός στην βιοθεωρία του και κλασσικότροπος στην πρόζα, ενίοτε ερωτοτροπών με τον μανιερισμό και το μπαρόκ, κάποτε στο μπορχεσιανό στυλ, ο Παπαγιώργης αδιαφορεί για τις καινοτομίες και τους μοντερνισμούς του 20ού αιώνα, δελεάζεται από την λεπτομέρεια κατά την σχολή του Ηροδότου, αποφεύγει να ιδεολογεί.

Ο Παπαγιώργης δεν είναι ο θεωρητικός δοκιμιογράφος με την συστηματική έννοια, όπως υπήρξε στα καθ’ ημάς ο Παναγιώτης Κονδύλης, δεν είναι ούτε ο ιστορικός ή κριτικός δοκιμιογράφος, αλλά ένας δοκιμιογράφος καθολικός, με την αρχετυπική έννοια του όρου, ένας καλλιεργητής της στοχαστικής, νευρώδους, ελευθέριας γραφής, που παλινδρομεί διαρκώς ανάμεσα στην προσωπική έκφραση και τη γενική ερμηνευτική, ανάμεσα στη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, χωρίς να λογοδοτεί σε καμία. Κι αν η αποστροφή του για τοις ποιητές είναι δεδομένη, τότε η εσωτερική του συγγένεια με τους δοκιμιογράφους ποιητές, από τον Πολυλά και τον Παλαμά ως τον Σεφέρη και τον Λορεντζάτο μας προσφέρει την κορυφαία ειρωνεία.

Το αφιέρωμα συμπληρώνεται με αποσπάσματα από τη συνομιλία του Κ.Π. με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού και κείμενα των Κωνσταντίνου Πουλή και Λεωνίδα Σταματελόπουλου. Ένα δεύτερο ερεθιστικό θέμα του τεύχους αφορά την λογοκλοπή στην Ελλάδα από τις αρχές του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας, με μια αναδρομή σε απροκάλυπτες και μη, γνωστές και λιγότερο γνωστές, παλαιές και φρέσκιες περιπτώσεις κλεφτών και λογοκλόπων. Ο αριθμημένος κατάλογος περιλαμβάνει λογοτέχνες, πανεπιστημιακούς, πολιτικούς, δημοσιογράφους και άλλους ανήθικους.

Ο Γιώργος Βαρθαλίτης παρουσιάζει το «Θαλασσινό Κοιμητήρι» του Πωλ Βαλερύ, από τα σημαδιακότερα ποιήματα του 20ού αιώνα, σε νέα δική του μετάφραση και επίμετρο, ο Παναγιώτης Κονδύλης γράφει για τον «Συντηρητισμό ως πολιτικό σύνθημα» σ’ ένα αδημοσίευτο στα ελληνικά κείμενό του που αντιστρατεύεται ευθέως τις κρατούσες στη θεωρία σχετικές αντιλήψεις, ο Φώτης Τερζάκης περιηγείται συγγραφικά τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη και μαζί τους τις προφανείς αλλά απωθημένες συνάφειες αυτού του κοινού «ελληνοτουρκικού» κόσμου,  ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ σατιρίζει τους οικονομολόγους και τις ψευδαισθήσεις της επιστήμης τους. Περιλαμβάνονται ακόμα ποιήματα Κικής Δημουλά και Διονύση Καψάλη, συνοδευόμενα από δοκίμια για το έργο τους (Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλλου και Άρης Μπερλής αντίστοιχα), διήγημα του Κωνσταντίνου Πουλή.

Το Νέο Πλανόδιον ανατρέχει συνειδητά στην κληροδοσία του Πλανόδιου (1986 – 2012), που υπό την διεύθυνση του Γιάννη Πατίλη υπήρξε ένα κορυφαίο λογοτεχνικό περιοδικό. Ο Πατίλης εδώ επιμελείται την στήλη Το Μέγα Πανελλήνιον, με αντικείμενο ετούτη τη φορά ένα Ημερολόγιο Αιχμαλωσίας (1944 – 1945) του Παναγιώτη Νικόπουλου (εισαγωγή Ηρώ Νικοπούλου). Κατά τα λοιπά, ο Τζόζεφ Έπσταϊν υποστηρίζει πως ο Κάφκα είναι υπερτιμημένος, ο μεταφραστής του κειμένου Γιώργος Λαμπράκος αντικρούει με τα δικά του επιχειρήματα, πιο πέρα ένας άλλος διάλογος αφορά την σχέση της ποίησης με την μουσική (Φίλιππος Τσαλαχούρης – Κώστας Κουτσουρέλης), η Έλενα Σταγκουράκη θεατρολογεί, οι Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Δάνος Παπαδημητρίου, Λεωνίδας Σταματελόπουλος κ.ά. ασκούν το κατοχυρωμένο δικαίωμα της βιβλιοκριτικής, και στο οπισθόφυλλο ο Μιχάλης Γκανάς μας αποχαιρετάει με μια απρόσμενη μπολερό μεταγραφή ενός αγάπης εγκωμίου. Η μεταβίωση του Πλανόδιου ως Νέο Πλανόδιον δημιούργησε ένα απολαυστικό, χορταστικό πρώτο τεύχος. Με τις ευχές μας για εμπνευσμένη μακροημέρευση. [208 σελ.]

Ηλεκτρονικό Επισκεπτήριο: http://neoplanodion.wordpress.com/