Αρχείο για 8 Φεβρουαρίου 2008

08
Φεβ.
08

Βλάντιμιρ Κάμινερ – Ρώσικη ντίσκο

Πλοκή: Η φήμη κυκλοφόρησε στη Μόσχα το καλοκαίρι του 1990: Ο Χόνεκερ δέχεται Εβραίους από τη Σοβιετική Ένωση, ένα είδος επανόρθωσης για το ότι η Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας ουδέποτε είχε συμμετάσχει στις γερμανικές αποζημιώσεις προς το Ισραήλ. Σύμφωνα με την επίσημη ανατολικογερμανική προπαγάνδα, βλέπεις, ανεξαιρέτως οι πάλαι ποτέ ναζί ζούσαν στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας…Δεν άργησε να βουίξει ο κόσμος· όλοι ήταν ενήμεροι – όλοι, πλην ίσως του ίδιου του Χόνεκερ…Νέοι καιροί είχαν ανατείλει. Το να είσαι Εβραίος ισοδυναμούσε πια με κάρτα ελευθέρας εισόδου για τον απέραντο κόσμο, με πρόσκληση για μια καινούργια αρχή.
Κι έτσι αρχίζει η περιπέτεια του Βλάντιμιρ. Μαζί με τον αγαπημένο του φίλο Μίσα παίρνουν το τρένο για Βερολίνο – βλέπετε, τον καιρό εκείνο οι Ρώσοι πραματευτές που είχαν βγει στη γύρα ήταν ακόμα λιγοστοί, κι έτσι το μισό τρένο ήταν γεμάτο από ρομαντικούς, σαν κι εμάς, που κυνηγούσαν την περιπέτεια. Συνταξιδεύουν με ένα γέρο καθηγητή που είχε κάνει τις μετρήσεις του εξωτερικού μεταλλικού περιβλήματος των ρωσικών Σπούτνικ και δεν είχε μείνει άνθρωπος που να μην του το ’χει πει και προλαβαίνουν να πιούν τη βότκα μάρκας Έχε Γειά. Βέβαια το μόνο ενθύμιο που μπόρεσαν να πάρουν από την Ρωσία (μια χλωμή μπάμπουσκα σε ένα φέρετρο) χάνεται μυστηριωδώς αλλά δεν πειράζει, μια νέα ζωή τους περιμένει και περιλαμβάνει, κυριολεκτικά, τα πάντα.
Τοπογραφικό: Η λίστα των τόπων διαμονής και διανυκτέρευσης των μεταναστών είναι συνήθως διψήφια. Πρώτα συγκεντρώνονται σε ένα κτίριο που χρησιμοποιούσε Στάζι ως κέντρο αναψυχής και αργότερα μοιράζονται, ο ένας στο κέντρο φιλοξενίας αλλοδαπών μαζί με βιετναμέζους κι ο δεύτερος σ’ ένα πρώην ανατολικογερμανικό στρατόπεδο μαζί με τσιγγάνους. Κάποτε φτάνουν στο Πρενστλάουερ Μπεργκ, μια περιοχή γεμάτη σπίτια που είχαν μείνει άδεια καθώς οι ντόπιοι έφευγαν σωρηδόν προς τη Δύση – ένας παράδεισος για τον μετανάστη! Ο κολλητός του επιλέγει ένα σπίτι χωρίς τουαλέτα αλλά με το ξακουστό RFT ανατολικογερμανικό στερεοφωνικό. Έτσι πραγματοποιείται το πρώτο βασικό μεταναστευτικό όνειρο: είκοσι πέντε ολόκληρα τετραγωνικά όλα δικά σου. Οι περισσότεροι νέοι ένοικοι του P.B. (που σύντομα το οργανωμένο γερμανικό κράτος τους επιτρέπει να κατοικούν στα διαμερίσματα έναντι μικρού ενοικίου!) είναι εικαστικοί καλλιτέχνες, μουσικοί ή ποιητές που ο Βλάντιμιρ ήδη γνώριζε από τη Μόσχα: αιωνίως μεταξύ σφυριού και δρεπανιού, λίγο κουρελήδες τώρα πια. Συναντιούνται στις κουζίνες του ενός ή του άλλου και λένε τις ανεξάντλητες ιστορίες τους.

Γοητεία: Υποκλίνομαι στις ζωτικές δυνάμεις του συγγραφέα. Με την έννοια ότι, όχι απλώς πολέμησε καθημερινά ώστε να φτιάξει μια ολοκαίνουργια ζωή σε δύσκολες συνθήκες, αλλά και μετέτρεψε την περιπέτεια της ζωής του σε γραφή. Ξεκίνησε με ελάχιστα υπάρχοντα, χωρίς να γνωρίζει ούτε λέξη από γερμανικά και έφτασε να επιβιώνει κάνοντας κάθε δημιουργική δουλειά που του άρεσε: γράψιμο σε εφημερίδες (όπου και μια στήλη με αξιοπερίεργα συμβάντα της Βερολινέζικης καθημερινότητας αλλά και εξιστόρηση της καθημερινότητας ενός μετανάστη στην ενοποιούμενη Γερμανία), αναγνώσεις βιβλίων, ραδιόφωνο.

Από την άλλη, δε μπορώ να μην αναγνωρίσω τον ίδιο τον ρόλο της πόλης του Βερολίνου και του οργανωμένου τουλάχιστο στον τομέα αυτό γερμανικού κράτους (χαρακτηριστική η περίπτωση του γραφείου που τον ρωτούσε τι θα του άρεσε να κάνει ως επάγγελμα). Αυτή η πόλη αποδεικνύεται εντελώς φιλική προς τον χρήστη: ακόμα και ο πατέρας του, κουρασμένος να καραδοκεί οπλισμένος μες το σπίτι του επίδοξους ληστές στην παρακμιακή Μόσχα, εντάχτηκε αμέσως στους Εκρηκτικούς Μπουρδολόγους, ένα καμπαρέ όπου άτομα τρίτης ηλικίας σχολιάζουν σε δικές τους παραστάσεις την πολιτική και την κοινωνική επικαιρότητα!

Όμως τα προβλήματα ενός μετανάστη δεν έχουν τελειωμό και ο συγγραφέας τα εξιστορεί με πικρό χιούμορ και χαμογελαστή διάθεση. Όταν θέλει να κατακεραυνώσει, το κάνει με τις πιο φωτεινές λέξεις. Στο τέλος ξέρει πως ναι μεν τα κατάφερε, αλλά συνεχώς θα βρίσκει μπροστά του νέες σουρεαλιστικές καταστάσεις. Μαζί με τους ημέτερούς του αγωνίζονται να «εξευρωπαϊστούν», να επιβιώσουν στήνοντας απίστευτες επιχειρήσεις, αναζητούν σεξουαλικές ή γαμήλιες συντρόφους (όπως ο πρώην σημαιοφόρος του ρωσικού στρατού που βάζει αγγελία «Χαδιάρης αρκούδος ζητά χαδιάρικο ποντικάκι») και αφορμές να γιορτάζουν οτιδήποτε. Και η δυσκολότερη απόφαση είναι αν θα πολιτογραφηθεί ή όχι Γερμανός.

Γραφιστικά: Το βιβλίο χωρίζεται σε πενήντα μικρά, τρισέλιδα ή τετρασέλιδα κεφάλαια. Το καθένα έχει το δικό του θέμα, κι όλα συναποτελούν τις ψηφίδες της νέας ζωής του Βλάντιμιρ. Γραμμένα με εύκολη και κουβεντιαστή αλλά καθόλου πρόχειρη γλώσσα διαβάζονται μονορούφι, όπως ακούς τις περιπέτειες και τις αστείες ιστορίες ενός αγαπημένου φίλου.

Φάκελος φιλοξενούμενου: Μόσχα, 1967. Ηχολήπτης σε θέατρο και ραδιόφωνο, σπουδές δραματουργίας στη Μόσχα, μετανάστευση στο Ανατολικό Βερολίνο, όπως αναφέραμε, το 1990. Σήμερα ένας από τους πιο πλέον δημοφιλείς συγγραφείς της νέας γενιάς της ρώσικης και γερμανικής λογοτεχνίας. Ανάμεσα στα 12 βιβλία του (η Ρώσικη Ντίσκο ήταν το πρώτο) αξίζει να αναφερθούν τα Military music, ένας χιουμοριστικός επιτάφιος για την παλαιά Σοβιετική Ένωση, Legends and misconceptions of the 20th century: There was no sex in Socialism και I am not a Berliner: A travel guide for lazy tourists – τα δύο τελευταία με ευνόητο περιεχόμενο… Σήμερα έχει δική του ραδιοφωνική εκπομπή (Ο κόσμος του Βλάντιμιρ), τηλεοπτικό χρόνο, δικό του dance club και εξακολουθεί να ζει στο Prenzlauer Berg με την οικογένειά του. Θα τους ήθελα για γείτονες!

Μουσική: Και ποια είναι η Ρώσικη Ντίσκο; Το αποκορύφωμα των δραστηριοτήτων του Kaminer, που μαζί με τον Ουκρανό συνεργάτη του Yury Gurdzhi οργάνωσαν μαζί μια βραδιά στο Kaffee Burger για να γιορτάσουν την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης με polka punk, klezmer ska και balalaika rock. Οι αρχικές βραδιές δεν πήγαιναν πάντα καλά και το μυστήριο ποτό Πούσκιν – Λάιτ δεν καταναλωνόταν, εφόσον οι περισσότεροι Ρώσοι τηρούσαν την παράδοση: έφερναν τα ποτά τους μαζί. Όμως με τον καιρό η εκδήλωση έγινε εβδομαδιαία και ιδιαίτερα αγαπητή στους κατοίκους της πόλης (πόσο μάλλον στους Ρώσους μετανάστες) και σήμερα έχει μόνιμη στέγη και κυκλοφορίες δίσκων όπως το Russendisko: Hits (2003), με συμμετοχές σχημάτων μεταναστευμένων στην Αμερική (Red Elvises ‘s Cosmonaut Petrov) ή το Άμστερνταμ αλλά κι όσων έμεινα πίσω, ονόματα όπως St Petersburg Ska-Jazz Review, διασκευές Kraftwerk (The Robots) και άλλα απερίγραπτα.

Αποσπάσματα:
Κάποια μέρα ιδιοκτήτης του σπιτιού εξαφανίστηκε κι άφησε τις γυναίκες μόνες. Το μπορντέλο έκλεισε. Μες την απόγνωσή της η Ντιάνα τηλεφώνησε στους δύο και μοναδικούς τακτικούς πελάτες της: πρώτα στο μάνατζερ ενός βερολινέζικου κλαμπ και μετά στον τεχνικό εξαερισμού… Αυτή τη φορά αποδέχτηκε την πρόταση γάμου. Ο τεχνικός εξαερισμού πήρε για μια βδομάδα αναρρωτική άδεια καθώς κι ένα δάνειο ύψους 5.000 μάρκων από τη Noris Bank. Στη συνέχεια, πήγαν μαζί στη Λευκορωσία, στο Γκοτσίκι, για να παντρευτούν. Εκεί ο Φρανκ ήρθε απ’ την πρώτη κιόλας στιγμή αντιμέτωπος με τα άγρια λευκορωσικά έθιμα. Από το σταθμό ακόμα τους έκλεψαν τις αποσκευές τους. Οι παράνυφες κατηγόρησαν την Ντιάνα για εσχάτη προδοσία και της μαύρισαν το μάτι. Αλλά κι ο Φρανκ δέχτηκε επίθεση από κάτι ντόπιους, για πατριωτικούς επίσης λόγους. Μετά όμως έγιναν όλοι καλοί φίλοι. Ο γάμος έγινε στη μεγαλύτερη αίθουσα του χωριού, στο γυμναστήριο του δημοτικού σχολείο. Ο Φράνκ αγόρασε πέντε κιβώτια βότκα για τους άντρες και πέντε κιβώτια πορτό για τις γυναίκες. Το γλέντι κράτησε δύο μέρες και θα κράταγε κι άλλο, αν δε τα χάλαγε όλα ο πατέρας της Ντιάνας. Μεθυσμένος από την πολλή χαρά και τη βότκα πήγε να πάρει ένα μπανάκι στον ποταμό Γκοτσίκι – και δεν ξαναγύρισε… Χωρίς να το πολυκαταλάβουν, ο γάμος κατέληξε σε κηδεία. (σ. 62-63)

Και ιδού πόσο καλά γνωρίζει η Γερμανία να πουλάει την Ιστορία της:
Είδαμε όλα όσα έχει να επιδείξει η πολιτιστική πρωτεύουσα [Βαϊμάρη]: τα φρεσκοβαμμένα παραπήγματα και τους αναστηλωμένους φούρνους του Μπούχενβαλντ, τα είκοσι ένα σκονισμένα φέρετρα του Σίλερ και του Γκαίτε, τα οποία και έβλεπες έναντι 10 μάρκων, όπως επίσης και τα διάφορα σπίτια τους. Και επιπλέον, την προσωπική συλλογή έργων τέχνης του Χίτλερ, το αρχείο Νίτσε αλλά και το Μουσείο Μελισσοκομίας καθώς και μια επετειακή έκθεση για το κυνηγοσκυλο της Θουριγγίας. Πήχτρα ο τόπος από τουρίστες. Κάθε κεντράκι και «αίθουσα Γκαίτε», κάθε WC και αναμνηστική ταμπελίτσα. (σ. 101-102)

Επισκεπτήρια: www.russentext.de/kaminer, http://www.russendisko.de/.

Συντεταγμένες: Wladimir Kaminer, Russendisko, 2000. Στα ελληνικά: εκδόσεις Κέδρος, 2006, σελ. 184. Μετάφραση: Σοφία Μιχαηλίδου, Βασιλική Τραχάνη

Πρώτη δημοσίευση σε: http://www.mic.gr/books.asp?id=14810

08
Φεβ.
08

Μάλκολμ Μπράντμπερυ – Δόκτωρ Κριμινάλε

Η χώρα σας είναι τυχερή, οι ζωές σας απλές, δεν χρειάστηκε να υποφέρετε από την Ιστορία όπως εμείς (…) Ίσως δεν ξέρετε τι σημαίνει να βρίσκεσαι σ’ ένα κόσμο όπου η Ιστορία αλλάζει όλη την ώρα, όπου μια ιδέα ή μια πλευρά τη μια μέρα είναι σωστή και την άλλη λάθος, όπου κάθε επιλογή, κάθε σκέψη είναι ένα στοίχημα που μπορεί να το κερδίσεις ή να το χάσεις, όπου αυτό που είναι πατριωτικό τώρα είναι προδοσία αργότερα. (σ. 109)
Φάκελος φιλοξενούμενου: Τέκνο του Sheffield, Yorkshire (1932 – 2000), βασικός εκπρόσωπος του campus novel/ ακαδημαϊκού (ή πανεπιστημιακού) μυθιστορήματος, συγγραφέας προσιτών επιστημονικών βιβλίων (μεταξύ των οποίων τα περίφημα Phogey!, or how to have class in a classless society (1960), All dressed up and nowhere to go: The poor man’s guide to the affluent society (1962)) και θεατρικών έργων. Θεωρητικός της λογοτεχνίας, πανεπιστημιακός δάσκαλος, κριτικός, τηλεοπτικός σεναριογράφος. Συν-εμπνευστής του πανεπιστημιακού προγράμματος δημιουργικής γραφής (1965), λίκνου μιας ολόκληρης γενιά νέων Άγγλων συγγραφέων και του New British writing (Ian McEwan, Kazuo Ishiguro κ.ά.).
Πλοκή: Ένας τυπικός δημοσιογράφος των 90ς προσπαθεί να ερευνήσει τη ζωή και τον μύθο του δόκτορα Κριμινάλε, ενός διάσημου φιλοσόφου και πολιτικού στοχαστή με αμφίβολο παρελθόν. Τον αναζητά λαχανιασμένος σε διάφορες ευρωπαϊκές κυρίως πόλεις όπου εκείνος συνεχώς τού διαφεύγει κυριολεκτικά και μεταφορικά, και περιπλανιέται στα παρασκήνια της πολιτικής και πολιτιστικής ζωής της Ευρώπης. Καθώς αυτή η μυστηριώδης προσωπικότητα υπάρχει μέσα από τα γραπτά της και τις αλλεπάλληλες ερμηνείες και διαδόσεις τους, αποτελεί ένα κείμενο που επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει για να κατανοήσει. Θα τα καταφέρει μέσα σε αυτόν το ρευστό κόσμο όπου τα ιδεολογικά ρεύματα των τελευταίων δεκαετιών του αιώνα αποκαθηλώνονται και οι πάντες και τα πάντα συνδέονται και διαπλέκονται;
Ήρωες: Δύο διαφορετικοί κόσμοι αλώνουν την Ευρώπη σε ένα ιδιόμορφο κυνήγι. Ο φιλόσοφος είναι πανταχού παρών και πάντα εξαφανισμένος, δημιουργώντας σύγχυση γύρω από το πρόσωπό του: διανοητής ή αυτοκράτωρ; Έχει περάσει από τα ακαδημαϊκά γήπεδα των πανεπιστήμιων – μεγαθηρίων (Βερολίνο, Μόσχα και Χάρβαρντ), έχει αναιρέσει Μαρξ, Χάιντεγκερ και Αντόρνο, έχει φτάσει στην κορυφή της διανόησης. Ο δημοσιογράφος – λυσσαλέος κυνηγός των θεμάτων του, «νεοφώτιστος φιλελεύθερος ανθρωπιστής» όπως αυτοαποκαλείται, και σπουδαγμένος της αποδόμησης (απομυθοποιούσαμε, απομυστηριοποιούσαμε, αποκανονικοποιούσαμε, αποκωδικοποιούσαμε, απο-δοκιμάζαμε, απο-ανθρωπίζαμε) έχει τις δικές του εσωτερικές αντιφάσεις: φυσική περιέργεια και όρεξη να φτάσει στον πυρήνα των πραγμάτων αλλά και τη γνωστή δημοσιογραφική έπαρση. Τη μια νοιάζεται να φτιάξει το ντοκιμαντέρ του σύμφωνα με τους αμείλικτους τηλεοπτικούς κανόνες, την άλλη προβληματίζεται πώς να κινηθεί σε όλο το σύγχρονο χαοτικό μίγμα ανοχής, ανεκτικότητας, ηθικής αβεβαιότητας, παγκόσμιου άγχους και αποδομητικού σκεπτικισμού. Και όπως κάθε λογοτεχνικός ήρωας που σέβεται τον εαυτό του, βρίσκεται σε μπερδεμένη έως ελεεινή οικονομική και αισθηματική κατάσταση.
Γοητεία: Ποιες θεωρίες κυριάρχησαν στην ήπειρό μας τα έτη 1950 – 2000 και σε τι χρησιμεύουν πλέον; Ποιος παράγει τις ιδέες σήμερα και πώς διαδίδονται ή επιβάλλονται; Υπάρχει διαφορά στο μάρκετινγκ του πολιτισμού και των άλλων προϊόντων της αγοράς; Ποιοι γεμίζουν τα think tanks; Ποιος ο ρόλος των γκουρού της διανόησης και τι παραχωρήσεις χρειάζονται για να μπεις στο jet set της; Τι καθιστά κάποιον αναγνωρισμένη αυθεντία;
Είναι απίστευτο πόσα φύλλα ξεδιπλώνει ο συγγραφέας σε όλο αυτό το στοχαστικό διακειμενικό του ταξίδι, με ταχύτατη αφήγηση και εναλλαγή τόπων και προσώπων. Καθώς μεταπηδάει άνετα από το μυθιστόρημα του στενού ακαδημαϊκού κύκλου (ένα είδος που ποτέ δε συμπάθησα) σε ένα αμιγές μυθιστόρημα δρόμου ή μάλλον δρόμων και δη αστικών, νοιώθεις πως από μια άποψη πρωταγωνιστούν οι ίδιοι οι τόποι: Βιέννη, Βουδαπέστη, Βόρεια Ιταλία, Μπουένος Άιρες, Λωζάνη. Ο Μπράντμπερυ γίνεται ικανός ανθρωπογεωγράφος της Νέας Ευρώπης με τα πεσμένα τείχη και τις καταιγιστικές αλλαγές και της εποχής των πάντων και του τίποτε, όπου ο πολιτισμός γίνεται πολιτική και ιλουστρασιόν ανταλλάξιμο αγαθό.
Γραφιστικά: Τυπικά βρετανική γραφή στα καλύτερά της: ειρωνικά αφελής, φλεγματικά χιουμοριστική, με άνετη απεικόνιση της ατμόσφαιρας. Οι κριτικές ταμπέλες έγραψαν: «καυστική σάτιρα ιδεών». Ευτυχώς που πέρα από όλο αυτό το φαινομενικά βαρύ στοχαστικό οικοδόμημα υπάρχει άφθονο ερωτικό και αστυνομικό υλικό.
Γκράφιτι: Το μέλλον είναι απλώς αυτό που εφευρίσκουμε στο παρόν για να βάλουμε μια τάξη στο παρελθόν. // Μη ζείτε για το μέλλον, θα διαλέξετε απλώς λάθος φατρία και τους λάθος φίλους. // Είναι τόσο χάλια που θα ήμασταν τρελοί αν δε το προβάλαμε (για τηλεοπτική εμφάνιση). // Αν θέλετε, μπορείτε να καπνίσετε. Εδώ δεν είναι Δύση, είναι ελεύθερη χώρα. // Οι νέοι συχνά νοσταλγούν περισσότερο το παρελθόν που δεν έχουν ακόμα αποκτήσει.
Απoσπάσματα: Δεν ξέρετε ότι η φιλοσοφία έχει πεθάνει; Ούτε μια σκέψη δεν έχει απομείνει στον κόσμο. Εδώ τη σκότωσε ο μαρξισμός-λενινισμός, στη Δύση η αποδόμηση. Εμείς είχαμε υπερβολικά πολλή θεωρία της πραγματικότητας, εσείς δεν είχατε αρκετή. (σ. 146-147)
Δεν είναι αλήθεια ότι ζούμε όχι στους μοντέρνους αλλά στους μεταμοντέρνους καιρούς όπου κυριαρχεί ο πλουραλισμός των τεχνοτροπιών, η φόρμα ως παρωδία, η τέχνη ως παραπομπή, η εποχή της κουλτούρας ως διεθνούς έκθεσης; Στο Βερολίνο το τείχος του Χόνεκερ κατέρρεε και γινόταν έργο τέχνης, παντού η πολιτική και ο πολιτισμός γινόταν θέαμα. Έτσι λοιπόν, εκείνον τον Ιούλιο … μια σοπράνο διεθνούς φήμης τραγούδησε τη Μασσαλιώτιδα και στα Ηλύσια Πεδία Αιγύπτιες χορεύτριες της κοιλιάς περιστρέφονταν μαζί με χορευτές του limbo από την Καραϊβική, γκέι χόρευαν με λεσβίες, δομιστές φιλόσοφοι χοροπηδούσαν με φεμινίστριες κριτικούς, Ούγγροι σεκιουριτάδες λικνίζονταν σε τανγκό με Γάλλους ζητάδες, σε μια απέραντη ποικιλία εικόνων και στυλ και πολιτισμών και φύλων, ώστε τα πάντα ήταν τα πάντα και τίποτα ταυτοχρόνως. (σ. 128).
Επίγραμμα: Ένα απολαυστικό magical mystery tour σε μια Ευρώπη που κινείται επικίνδυνα προς άγνωστη κατεύθυνση, σηκώνοντας παράλληλα το αβάσταχτο βάρος των θριάμβων και των ντροπών της.
Μυθιστοριογραφία: Eating people is wrong/ Δεν κάνει να τρώμε ανθρώπους (1959), Stepping Westward (διηγήματα, 1965), The History Man/ Ο άνθρωπος Ιστορία (1975), Rates of Exchange/ Τιμές συναλλάγματος (1982), Why come to Slaka? (1986), Cuts (1987), Doctor Criminale/ Δόκτωρ Κριμινάλε (1992), To the Hermitage/ Στο δρόμο για το Ερμιτάζ (2000).
Συντεταγμένες: Εκδόσεις Πόλις, μτφ. Τίνα Θέου, σ. 464 και δεκασέλιδες σημειώσεις.
Πρώτη δημοσίευση: εδώ.



Φεβρουαρίου 2008
Δ Τ Τ Π Π Σ Κ
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
2526272829  

Blog Stats

  • 1.133.056 hits

Αρχείο