Μισέλ Σνεντέρ – Φανταστικοί Θάνατοι [Β΄]
Μερικοί συγγραφείς έχουν αργό θάνατο· ενώνονται μαζί του μετά από μακροχρόνιους αρραβώνες. Τέτοιοι γάμοι έχουν την πικρή γεύση που μας αφήνουν οι γιορτές που κουραστήκαμε να προσμένουμε, συλλογίζεται ο Σνεντέρ, συγκρίνοντας τους με τον θάνατο των περισσοτέρων, που μοιάζει με ένα κακό χαρτί που μας έλαχε, μια γυναίκα που συναντά κανείς τυχαία και η οποία θα αποπλανήσει τον πρώτο που θα βρει μπροστά της και θα τον αδράξει χωρίς να πει λέξη. Πρόκειται πάντοτε για λάθος, άλλον έπρεπε να πάρει.
Αλλά τι σημαίνει τελικά να πεθαίνει κανείς ως καλλιτέχνης των λέξεων; Ο Αντρέ Ζιντ αρνούνταν να κλείσει το Ημερολόγιό του: Όχι, δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι με το τέλος αυτού του ημερολογίου θα τελειώσουν όλα, οριστικά. Ίσως νιώσω την επιθυμία να προσθέσω κάτι ακόμα. Την τελευταία στιγμή, να προσθέσω ακόμα κάτι… Άλλοι συγγραφείς επιλέγουν να φύγουν από τον κόσμο χωρίς φράσεις, απαλλαγμένοι από την έγνοια της σημασίας και του βάρους των λέξεων ή την αναζήτηση της μουσικότητάς τους.
Υπάρχουν και εκείνοι που γράφουν ως το τέλος, με τον δικό τους τρόπο. Το πιο ιδιαίτερο από τα έργα του Ρόμπερτ Βάλζερ έμεινε για πολύ καιρό κρυμμένο: ένα σύνολο 526 φύλλων, το μέγεθος των οποίων ξεκινά από το επισκεπτήριο και φτάνει ως τη σελίδα ενός βιβλίου. Αποτελούνται από κάθε είδος χαρτιού: λευκά περιθώρια από εφημερίδες, διαφημιστικές κάρτες, σελίδες από ημερολόγια, αρνητικές επιστολές από εκδότες. Μοιάζουν περισσότερο με πρόχειρα σχέδια ή με γεωγραφικούς χάρτες παρά με χειρόγραφα. Αυτό που ο Βάλζερ αποκάλεσε «το πεδίο του μολυβιού» περιέχει σπαράγματα μυθιστορημάτων, ποιήματα, πεζά, διαλόγους, προσωπικές σημειώσεις, αποσπάσματα δοκιμίων.
Τα Χριστούγεννα του 1956 κλείνουν είκοσι τρία χρόνια από τότε που ο Βάλζερ εισήχθη στην ψυχιατρική κλινική του Εριζάου και από τότε που σταμάτησε να γράφει. Το τελευταίο χρονικό διάστημα ο περίπατος είναι ο μοναδικός του τρόπος γραφής, Θαρρείς και το μολύβι έχει αντικατασταθεί με τα πόδια και η γραμμή με τον βηματισμό. Μετά το γεύμα βγαίνει στα χιονισμένα χωράφια, κατευθυνόμενος στο Ρόζενμπεργκ, όπου υπάρχουν κάποια ερείπια που θέλει να ξαναδεί. Σε κάποιο ίσιωμα αισθάνθηκε τον ελαφρύ ίλιγγο· ίσως χαμογέλασε, ίσως ύψωσε την φωνή του. Έπεσε ανάσκελα, αφήνοντας με το σώμα του μια τελευταία «μικρογραφία» χαραγμένη πάνω στο χιόνι. Το μαύρο περίγραμμά του θα έμοιαζε με στάμπα από μελάνι που την απορροφά το χιόνι.
Μισέλ Σνεντέρ – Φανταστικοί Θάνατοι [Α΄] εδώ.
Πρώτη δημοσίευση: Το Δέντρο, τεύχος 197-198 (Μάιος 2014).
Στις εικόνες: André Gide και διπλός Robert Walser.
Πανδοχείο 