Σελίδες για τον Κώστα Αξελό
Η πολύμορφη γλώσσα μας είναι ως το κόκκαλο φθαρμένη και, αδιαχώριστα α[‘ αυτήν, είναι εξίσου φθαρμένοι και οι δικοί μας τρόποι σκέψης. Μας έχει παραχωρηθεί να προσπαθήσουμε να πούμε το ανείπωτο, που είναι θαμμένο κάτω από τόσα στρώματα λόγων και που το κάλεσμά του παραμένει για μας αρκετά σκοτεινό. Είναι παράλογο να θέλουμε ν’ αποφύγουμε ή να εξαφανίσουμε το ανείπωτο. (Το Ανείπωτο – Απόσπασμα αρ. 29, από το βιβλίο Αυτό που επέρχεται, υπό έκδοση από τις Εκδόσεις της Εστίας)
Αν «η φιλοσοφία κλεισμένη σε βιβλία έχει πάψει να καλεί τους ανθρώπους», όπως έγραφε ο Μερλώ – Ποντύ, ο λόγος του Αξελού μας προσκαλεί και μας προσελκύει επίκαιρος όσο ποτέ, παρών και ολοζώντανος και συν τοις άλλοις ζέων σε αντάξιο 45σέλιδο Εντευκτηριακό Αφιέρωμα, με προδημοσίευση αποσπασμάτων από το τελευταίο βιβλίο του ΄Ελληνα στοχαστή και με κείμενα του φιλόσοφου Ζαν Λωξερουά (μελετητή του έργου του), της Σερβάν Ζολιβέ, του Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή και της Στέλλας Μανέ και εργογραφικό σημείωμα.
Ο Αξελός φιλοσόφησε σ’ έναν κόσμο όπου η διερώτηση σπανίζει κι όπου έχουμε περισσότερο από ποτέ ανάγκη να διατηρήσουμε άλλες δυνατότητες ανοικτές, και ειδικά σε μια νεοελληνική ιστορική πορεία όπου, όπως γράφει ο Δρακονταειδής (Κώστας Αξελός: Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας) ποτέ δεν είχαμε την ψυχραιμία του ερωτήματος, ούτε σήμερα έχουμε την καθαρότητα της απορίας. Ο αγαπημένος του όρος «ξετύλιγμα» ακριβώς υπογραμμίζει την ελκυστικότητα της απορίας κι εκείνος, εισερχόμενος στον λαβύρινθο του ερωτήματος της «μοίρας» του τόπου, πλανάται ως πλάνης και ως πλανώμενος εντός της πλάνης, χωρίς να διστάζει να κάνει με τον εαυτό του συζητήσεις φανταστικές, θέτοντας σε δοκιμασία και δοκιμή το ίδιο του το έργο.
Η Ελλάδα τρέφεται με τη δυτική σκέψη. «Τρέφεται» σημαίνει: δέχεται τους καρπούς που καλλιεργούνται αλλού…Οι Νεοέλληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να «φτιάχνουν». Οι άνθρωποι αυτής της χώρας κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο. Σε αυτή την ακαταλληλότητα έρχονται να προστεθούν οι πολυάριθμες αυταπάτες της αυτοσυνείδησης του έθνους… [Έτσι]η «μεγάλη ιδέα» δεν οδήγησε στη «μεγάλη Ελλάδα» επειδή δεν ήταν ούτε μεγάλη ούτε ιδέα. Ήταν οπωσδήποτε μια αρκετά ενορμητική αναπαράσταση, ένα όνειρο που στόχευε στο μεγαλείο. Εκείνο που της έλειπε ήταν η σκέψη την οποία ενέχει κάθε ιδέα, η ισχυρή αλήθεια μιας ιδέας που καθιστά το μεγαλείο της πραγματικό….
Όμως εκεί που εικονοπλάθονται οι «άλλες» όψεις του Κώστα Αξελού είναι το εκτενές και αναλυτικό Χρονολόγιο, δια χειρός της επί τρεις δεκαετίες συντρόφου, μεταφράστριας των βιβλίων του στα ελληνικά, λογοτέχνισσας Κατερίνας Δασκαλάκη. Μια κυνηγητική «παράγκα» στη Βάρκιζα του 1924, τόπος διακοπών μιας κατ’ εξαίρεση ελευθεριότητας, οι πρώτες εφηβικές εντρυφήσεις σε Ηράκλειτο, Νίτσε, Μαρξ, Φρόυντ, Ρουσσώ, Ντοστογέφσκι, Χαίλντερλιν, Ρίλκε. Η αποστροφή προς το μεγαλοαστικό του περιβάλλον, την οποία διατήρησε δια βίου. Η ένταξη στην αριστερή παρανομία του εμφυλίου, ως οργανωτικό στέλεχος και θεωρητικός του κομμουνιστικού κινήματος. Η απομάκρυνση από το ορθόδοξο κομμουνιστικό όραμα, η αποδέσμευση μόλις έφτασε στη Γαλλία, για να μείνει έκτοτε μέχρι τέλους αριστερά, πάνω και πέρα από τη διάκριση αριστεράς και δεξιάς. Το πλοίο Ματαρόα, σε ναρκοθετημένη θάλασσα από Πειραιά προς Τάραντα, με Κορνήλιο Καστοριάδη, Μιμίκα Κρανάκη, Κώστα Παπαϊωάννου στο δρόμο προς το Παρίσι και τη σωτηρία από τους δήμιους της Ελλάδας, το 1945.
Η αρχή των δυο διατριβών για Ηράκλειτο και Μαρξ, το ρίξιμο στο καλάθι των αχρήστων μιας άλλης τριακοσιασέλιδης μελέτης περί φροϋδισμού – μαρξισμού. Οι ερήμην καταδίκες εις θάνατο, οι θυελλώδεις ή ήρεμες ερωτικές σχέσεις με γυναίκες που όταν τελείωναν εξελίσσονταν σε θερμές και διανοητικές φιλίες. Η ίδρυση του περιοδικού Arguments μιας ομάδας που σκεφτόταν πέρα απ’ τον ορθόδοξο μαρξισμό (Lefebvre, Barthes, Duvignaud…), η φερώνυμη σειρά με τους 116 τόμους, η επιστροφή στην Ελλάδα το 1965 όπου απ’ όλες τις «ανοησίες των διανοούμενων» συγκρατεί για πάντα με συγκίνηση την απλή φράση μιας θείας: πόνεσες παιδάκι μου…, η θεραπεία ύπνου για να χαθεί για ένα μήνα, το τέλος της φιλίας με τον Ζυλ Ντελέζ, η διαμάχη με τον Σαρτρ, το αλησμόνητο μάθημα φιλοσοφία για αρχάριους που έδωσε στην Καζάρμα της Σητείας μπροστά στην κρήνη της Ρούσσας Εκκλησιάς που είχε δωρήσει ο παππούς του.
Να μην ξεχνάμε πως η φύση, δυνατότερη από τον άνθρωπο, την επιστήμη και την τεχνική, απεριόριστη αλλά όχι αναγκαστικά άπειρη, έχει τα όρια της ανοχής και της αντοχής. // Να αφομοιώσουμε την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας, όπου όλες οι ιδεολογίες χρεοκόπησαν, όσο κι αν εν μέρει πέτυχαν, και να αντιτάξουμε στον δεσπόζοντα πολιτικαντιδισμό μια πιο νηφάλια ένταξη και αντίσταση που να μη στηρίζεται στην απάτη και στην εξαπάτηση, στην κερδοσκοπία και στην εκμετάλλευση.
Ξεφυλλίζοντας την λογοθήκη του τεύχους συναντούμε: κομμάτια από αδημοσίευτα μυθιστορήματα των Μανόλη Ξεξάκη και Πέτρου Τατσόπουλου, διήγημα του Δημήτρη Μίγγα, θεατρικούς μονολόγους των Λεωνίδα Προυσαλίδη και του Μιχάλη Πατένταλη, ποίηση από τους Τόλη Νικηφόρου, Κούλα Αδαλόγλου, Δημήτρη Μάνο, δοκίμια των Δημήτρη Δημητριάδη («Ο πόνος ως πόλη») και Γιώργου Ζεβελάκη (για τον Μαρκόνι Νίκο Καββαδία) κι ένα ιδιόμορφο σχεδίασμα βιογραφίας της Κορνηλίας Ροδοκανάκη-Ροΐδη, μητέρας του Εμμανουήλ Ροΐδη, δια χειρός Ζάχου Καρατσιουμπάνη. Πάντα παρόντα, το φωτογραφικό ένθετο, η ζωγραφική πλαισίωση, η εντός καπνιστηρίου συζήτηση και οι αποχαιρετισμοί στους άξιους φεύγοντες και οι κριτικές και παρουσιάσεις βιβλίων, που – θυμίζεται – γράφονται και από λογοτέχνες (Ρούλα Αλαβέρα, Θωμάς Κοροβίνης, Γιώργος Χρονάς, Μαρία Στασινοπούλου).
Να ζεις με ορμή τη ζωή σου και να ετοιμάζεσαι ήρεμα για τον θάνατο. Να είσαι έτοιμος να πεθάνεις σε κάθε στιγμή. Με επιθυμίες ανεκπλήρωτες. Το να προαισθάνεσαι ότι ήδη είμαστε επίσης κατά κάποιο τρόπο νεκροί και ότι δεν έχουμε πια τίποτα να χάσουμε μπορεί να σου δώσει μεγάλη δύναμη και ψυχραιμία και δεν εμποδίζει να ζει κανείς έντονα.
Και σκέφτομαι, τι παράξενο…Αυτή είναι η φιλοσοφία του ροκ, αυτό ακολούθησαν με λόγια και έργα αναρίθμητοι μουσικοί του, που αμφιβάλλω αν διάβασαν ποτέ Αξελό…
Στην μεθεπόμενη ανάρτηση, το τρέχον τεύχος του περιοδικού. Στην πρώτη φωτογραφία: Μάρτιν Χάιντεγκερ, Κώστας Αξελός, Ζακ Λακάν, Ζαν Μπωφρέ, Ελφρίντε Χάιντεγκερ, Συλβί Μπατάιγ (1955).
Πανδοχείο 