Πανδοχείο

Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε  ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

Το τελευταίο μου πόνημα τιτλοφορείται «Ουρανόπετρα» και πρόκειται για κοινωνικό  μυθιστόρημα με καμβά δυο ιστορικές  περιόδους, μοιρασμένο αντίστοιχα σε δύο μέρη. Το πρώτο το ονομάζω «Το μικρό χρονικό» και εξελίσσεται για 54 σελίδες στην Κύπρο από το 1569 μέχρι το 1572 επί ενετοκρατίας, καθώς και επί οθωμανικής εισβολής. Το δεύτερη το ονομάζω «Το μεγάλο χρονικό» και διαδραματίζεται πάλι στην Κύπρο τα πρώιμα χρόνια της αγγλοκρατίας από το 1878 μέχρι το 1917 αλλά και μέρος του στην Ελλάδα καθώς παρακολουθεί μέσα από τους Κύπριους εθελοντές τους πολέμους του 1897 και του 1912-13.

Θα μοιραστείτε μια  μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο  κάθε σας βιβλίο χωριστά;

Θα ξεκινήσω από την ποιητική συλλογή «Το νερό των ονείρων» εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα 2000, παραθέτοντας μικρό δείγμα γραφής από το ομώνυμο ποίημα: Ήμουν βουνό/ ήσουν θάλασσα/ κι άλλο τρόπο δεν είχαμε να έλθουμε κοντά/ έκανες εσύ τα όνειρά σου βροχή και χιόνι/ κι έκανα τα όνειρά μου ρέματα και ποτάμια/ κι έτσι μένουμε/ δεμένοι με το νερό των ονείρων.

Συνεχίζω  με τη συλλογή διηγημάτων «Μόνο να τους άγγιζα» εκδόσεις Κέδρος 2002, πάλι με ένα μικρό απόσπασμα από το διήγημα «Λουνέμα»: Βλέπω καπνούς και θάλασσες και φωνές να σ’ αρπάζουν να  σε βουτούν στο αίμα τους. Βλέπω ανάσες και νύχτες και ποτάμια να υφαίνονται στα χέρια σου. Να σε τραβούν σκιές και σκέψεις, να σε πατούν και να σε πηγαινοφέρνουν. Να ψάχνεις, να ρωτάς. Να στέκεσαι στα περάσματα και στα γεφύρια. Να μη μπορείς να περιμένεις. Να πηγαίνεις μαζί με το νερό και κόντρα. Γυμνός να κυλιέσαι στις πλαγιές και να ’χουν χιόνι. Να μπαίνεις στους κορμούς των δέντρων, στους τοίχους και στα κάστρα. Να χώνεσαι στο χώμα και να φυτρώνεις. Ν’ ανάβεις ήλιους σε σπηλιές και να κυλάς φεγγάρια στους γκρεμούς. Να δένεσαι, να λύνεσαι κι όλο δεμένος να ’σαι…

Το 2005 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγκυρα το μυθιστόρημά μου «Παντομίμα φαντασμάτων», το οποίο θα κυκλοφορήσει ξανά από τις  εκδόσεις Μεταίχμιο το φθινόπωρο. Το θέμα του ένα νησί – που θα μπορούσε να είναι μια χώρα ή ο κόσμος ολόκληρος- το οποίο βυθίζεται προοδευτικά και οι κάτοικοί του ανεβαίνουν ολοένα και ψηλότερα για να σωθούν. Στην ανάβαση προς τη σωτηρία τέσσερις φίλοι κι άλλοτε οι απόγονοί τους, οι κρυμμένες αμαρτίες τους, ηγέτες νάνοι, απλοί άνθρωποι γίγαντες, το καθήκον και ο φιλοτομαρισμός, μια αινιγματική διαθήκη, ο έρωτας που φυτρώνει ωσάν λουλούδι στη ραγισματιά της ασφάλτου, ένας βιαστής και δολοφόνος, η συνεχής μετάλλαξη των χαρακτήρων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, τα θεμέλια του πλούτου και της φτώχειας των ψυχών, το ένστικτο εμπρός στο ήμερο και το άγριο, η ελπίδα. Με κάποιο τρόπο, προφητικό θα έλεγα, ένα μυθιστόρημα για όλα όσα συμβαίνουν σήμερα στον τόπο μας.

Το 2006 και  το 2007 από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφόρησαν οι ποιητικές συλλογές μου: «Το παραμιλητό των σκοτεινών θεών» και «Έρωτας νυν και αεί». Παραθέτω δυο δείγματα γραφής: Να ‘μαι! Βάτος που  φλέγεται, στέργει να καεί./ Με σκεπάζουν σελάχια, καπνοί δικοί μου, μόνο δικοί μου. Και υφαίνω στις στάχτες. Στις στάχτες μου. Υφαίνω στον αργαλειό του τσιγάρου μου. Ταξινομώ την ομίχλη./Να ‘μαι! Υφαντό ήχων./ Αλαλάζοντα φωνήεντα. Έρποντα σύμφωνα…/ Να ‘μαι! παραμιλητό στις εκβολές της νύχτας./ Απαγορευμένο μήλο. Επιτρεπόμενος καρπός. Σοδειά. Συλλέγω τη μορφή μου. Συλλέγω ό,τι δόθηκε στα μάτια μου. Ό, τι ψηλάφισαν τα χέρια μου. Συλλέγομαι απ’ όπου σκορπίστηκα./ Αντλία μνήμης./ Συλλέκτης./ Όπου σκορπίστηκα με άντλησε η μνήμη άλλων. Μνήμες, διασταυρούμενα πυρά, όπως αλληλογραφούν οι θύελλες…

και από το «Έρωτας νυν και αεί»: Είμ’ εδώ! Να λες, για σένα!/ Προκυμαία, στον ωκεανό της νύχτας/ Εξώφυλλο των ανέμων σου/ Έρημος αβάπτιστη, κι ο κόκκος σου μου δίνει τ’ όνομα/ Κλωστή απ’ την κορυφή του Ολύμπου ως την αιχμή των πυραμίδων, απάνω μου να περπατήσεις./ Είμ’ εδώ!/ Αγιασμός και ομπρέλα των δακρύων/ Λάλημα εφτά πουλιών/ Ξερολιθιά, στο ξεδιάλεγμα της γης σου/ Σκαλωσιά, λαιμός και ώμος ν’ ανεβαίνεις κι όπου χρεμετίζει η άνοιξη να τρέχεις…

Το 2008 από  τις εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησε  το μυθιστόρημά μου «Ιμαρέτ», με υπότιτλο: «Στη σκιά του ρολογιού», το οποίο εξελίσσεται στην οθωμανοκρατούμενη Άρτα από το 1854 μέχρι το 1882, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση της περιοχής ανατολικά του Αράχθου. Δύο αγόρια γεννιούνται την ίδια νύχτα, ένας Έλληνας κι ένας Τούρκος, και η μοίρα τούς κάνει ομογάλακτους. Το μυθιστόρημα παρακολουθεί με διαδοχικές αφηγήσεις των δύο ηρώων τη ζωή τους αναπαριστάνοντας συγχρόνως μια ολόκληρη εποχή παράλληλα με την περιπέτεια, τη δράση, τον έρωτα, τις κωμικές ή τις τραγικές καταστάσεις. Στη σκιά του ρολογιού που χτυπά τις οθωμανικές ώρες Έλληνες, Τούρκοι και Εβραίοι, οι δύο φίλοι, μια δολοφονία μυστήριο, ο παππούς Ισμαήλ, ο φανατικός Ντογάν, συγκρούσεις, επαναστάσεις, συνύπαρξη, καθημερινή ζωή, χοροεσπερίδες, Καφέ Αμάν, πετροπόλεμος, Απόκριες, Ραμαζάνι, χαμάμ, ο τουρκικός μπερντές του Καραγκιόζη, αφορισμοί, ο «άλλος» στα πρόσωπα και στις συνήθειες των κατοίκων των τριών φυλών, λαθρεμπόριο, κολίγοι, τσιφλικάδες, πλούτος και εξαθλίωση, γλυκιά και πικρή ζωή. Όλα κάτω από τον συμβολικό τίτλο του μυθιστορήματος «Ιμαρέτ», τα οποία ήταν φιλανθρωπικά ιδρύματα επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το 2011 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο εκδόθηκε το μυθιστόρημά μου «Άγιοι και δαίμονες», του οποίου η μυθοπλασία  συνυφαίνεται με τα πραγματικά γεγονότα στο υφαντό της Πόλης από το 1808 ως το 1831. Καθημερινή ζωή, έρωτες, δυνατές φιλίες, πλούτη, φτώχεια, οραματιστές, συμμορίες των δρόμων, χασικλήδες, δερβίσηδες, γενίτσαροι, αρνησίθρησκοι, κρυπτοχριστιανοί, δεισιδαιμονίες, ερωτικά ξόρκια, χαμένα όνειρα, οι γυναίκες στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, πυρκαγιές, παζάρια, βεγγέρες, το μπουντρούμι και η αστυνομία του Πατριαρχείου, τα κοινά σχολεία, η Μεγάλη του Γένους Σχολή, ερωμένες Πατριαρχών, αρώματα, λάσπες, βασανιστήρια, πανούκλα, προεπαναστατική περίοδος, Φαναριώτες, συνωμοσίες, μυστικές εταιρείες, προδότες, μισαλλοδοξία, οι σφαγές στην Πόλη το 1821, Ρωμιοί, Οθωμανοί, Αρμένιοι, Φράγκοι, Εβραίοι, Πόντος, Χίος, Δραγατσάνι, Μανιάκι και πόσα άλλα θα βρει ο αναγνώστης στις σελίδες του. Κι ακόμα τον πόθο, τον φόβο και τον όχλο, άγιους και δαίμονες, ενώ μπορεί να λείψει το «και» και να μεταβολιστούν σε άγιους δαίμονες.

Τέλος για  την «Ουρανόπετρα», η οποία έχει υπότιτλο «Η δωδέκατη γενιά», να προσθέσω σε όσα είπα στην αρχή τα εξής: Το 1571, ο Γερόλεμος κόβει στα τέσσερα το φυλαχτό που του έσωσε τη ζωή, χαράζει σημάδια σε κάθε κομμάτι και τα μοιράζει στους τέσσερις γιους του. Τι θα αποκαλυφθεί άραγε εάν ποτέ ενωθούν; Δώδεκα γενιές αργότερα ένας απόγονός του πορεύεται με βάση τη θεωρία του: Όπου πατώ είναι δικός μου δρόμος (παραπέμποντας στην πορεία προς την αυτογνωσία) μέσα από περιπέτειες, δυνατούς έρωτες, μέσα σε άγνωστες εποχές και στην άγνωστη για τους σημερινούς καθημερινότητα της εποχής εκείνης. Ακόμα θέση στο βιβλίο έχουν η αιώνια πάλη του καλού και του κακού, το νόμιμο άδικο και το παράνομο δίκιο, ο πατριωτισμός και τα συνθήματα, οι ολόιδιοι κατακτητές με τα διαφορετικά προσωπεία, η Κύπρος ανά τους αιώνες και τα όνειρα και οι ελπίδες των προπατόρων μας έτσι ώστε όλα να γίνονται γέφυρα με το σήμερα θέτοντας μεταξύ πολλών άλλων το ερώτημα: Μήπως λησμονώντας το χθες αποκόβεσαι απ’ τη ρίζα σου κι αντί για δεντρί είσαι κισσός που ψάχνει αλλού στηρίγματα;

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός  του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Μόνο κάποιες  ιδέες στα σπάργανά τους ή ασήμαντες συνήθως σημειώσεις.

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας  από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Οι περισσότεροι με ακολουθούν ή τους ακολουθώ. Για μένα είναι σα να υπήρξαν στην πραγματική ζωή μου ή να έζησα εγώ στην εποχή τους, μαζί τους. Μάλιστα διδάσκομαι από πολλούς ήρωές μου. Προσπαθώ, για παράδειγμα, να μοιάσω στον παππού Ισμαήλ (του Ιμαρέτ) σε ό,τι αφορά τη στωικότητά του και τον τρόπο πρόσληψης και ανάλυσης της ζωής και των γεγονότων.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας; Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση;

Γράφω με στυλό  και χαρτί στον χώρο μου, απομονωμένος, νύχτα κυρίως, χειμώνα και πλάι στο μονίμως αναμμένο τζάκι. Προετοιμάζω το έδαφος, πολλές φορές για ώρες, μέχρι να μ’ επισκεφτεί αυτό το Θείο πυρ και η Θεία μανία της έμπνευσης. Ο χορός των αοράτων. Προσκαλώ την έμπνευση ή πασχίζω να την αποπλανήσω ακούγοντας ηπειρώτικα τραγούδια, μοιρολόγια, μπλουζ, τζαζ ή διαβάζοντας ποίηση. Όταν μ’ επισκεφτεί γράφω με πυρετώδεις ρυθμούς, σε κατάσταση ενσυνείδητης παραίσθησης. Κανείς άλλος δεν μπορεί να διαβάσει όσα γράφω, ορνιθοσκαλίσματα είναι τα γράμματά μου αυτές τις ώρες. Όμως ακολουθεί και η δουλειά του χειρώνακτα ή έχει προηγηθεί η εργασία του μυρμηγκιού σε ό,τι αφορά την έρευνα. Πολλές ώρες κάθε μέρα, ατέλειωτες. Συνήθως σε κάθε μυθιστόρημα κάνω τρεις χειρόγραφες γραφές και στη συνέχεια πολλές άλλες κατά κεφάλαιο στον υπολογιστή. Παλεύω με τις λέξεις ή εκείνες παλεύουν μαζί μου. Τις κυνηγώ όπως τις πυγολαμπίδες σε σκοτεινές νύχτες ή στην ομίχλη των ατέλειωτων τσιγάρων. Επίπονη μα και γοητευτική διαδικασία, η οποία πέρα από το όποιο ταλέντο απαιτεί μέγα πάθος.

Έχετε γράψει ποίηση και  πεζογραφία. Θα συνεχίσετε να ισορροπείτε  ανάμεσα στα δύο; Βλέπετε κάποιο να επικρατεί;

Προς το παρόν  επικράτησε ο πεζός λόγος, αν και σ’ αυτόν ενυπάρχει η ποίηση, η παντοτινή ερωμένη μου. Θα επιστρέψω στην ποίηση, τουλάχιστον αυτή είναι η επιθυμία μου και η πρόθεσή μου. Όμως στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο νιώθω ότι θέλω να εκφραστώ μέσα από το μυθιστόρημα.

Αν είχατε σήμερα την  πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της  λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

Με έλκει η κοινωνική ιστορία που γράφουν οι απλοί άνθρωποι. Αυτοί που μπολιάζουν τις επόμενες γενιές και αποδείχνονται  τα μπόλια τους πιότερο δυνατά και  από τα διδάγματα του σχολειού. Αν ωστόσο έπρεπε οπωσδήποτε να γράψω για κάποιον θα έγραφα είτε για τον Ζώη Καπλάνη, είτε για τον Ιωάννη Καποδίστρια.

Τι γράφετε τώρα;

Πολλά γράφονται  στον νου μου, όμως ούτε σε μένα φανερώνονται αποκρυσταλλωμένα και καθάρια.

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι  και σύγχρονοι συγγραφείς.

Γκάτσος, Ελύτης, Καραγάτσης, Μακρυγιάννης, Ισίδωρος Ζουργός, Ελένη Πριοβόλου, Μαρκές, Μπαλζάκ, Πηνελόπη Δέλτα, Άυν Ράντ, Ντοστογιέφσκι, Σκαρίμπας, Ροΐδης, Ναμπόκοφ, Τολστόι, Κούντερα, Μπόρχες, Μαλρώ, Σαραμάγκου, Μούζιλ, Σαλαμπέρτ, Ίβο Αντριτς, Στάινμπεκ, Καμύ και πολλοί άλλοι.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

Αμοργός, Πάπισσα Ιωάννα, Το Θείο τραγί, Ο κοτσάμπασης του Καστρόπυργου, Άξιον Εστί, Εκατό χρόνια μοναξιάς κ.α.

Τι διαβάζετε αυτό τον  καιρό;

«Στη σκιά  της πεταλούδας» του Ισίδωρου  Ζουργού, ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, ενώ μόλις τέλειωσα το «Η Γαλλίδα δασκάλα» του συμπατριώτη μου Ντίνου Γιώτη το οποίο βρήκα πολύ γοητευτικό βιβλίο και θα συνεχίσω με το «Μαύρα Μάτια» του Μάνου Ελευθερίου.

Στις εικόνες: Ayn Rand, Ivo Andrić, André Malraux.