Πανδοχείο

Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

Tο Απαραίτητο Φως, Ικαρος, είναι το τελευταίο μου μυθιστόρημα. Η ηρωίδα, η Λουίζα Λασκαράτου, επιστρέφει από την Οξφόρδη όπου εργάζεται ως ανθρωπολόγος, ύστερα από τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα της, αθηναίου δικηγόρου. Την περιμένει το τελευταίο του μήνυμα σ’ εκείνη: μια αινιγματική φωτογραφία, άγνωστη στην ίδια ως τώρα, τραβηγμένη το ’41, της μητέρας του Λασκαράτου, της νεαρής τότε ζωγράφου Λουίζ Χατζηλουκά. Στο φόντο της φωτογραφίας βρίσκεται ο πίνακας ενός διάσημου σκοτσέζου ζωγράφου που είχε κλαπεί από την οικογένειά της στα χρόνια της κατοχής. Σύντομα η Λουίζα θα ανακαλύψει πως η ιστορία του πίνακα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανεξήγητη εκτέλεση της Λουίζ Χατζηλουκά, το 1944. Η αλήθεια όμως, όπως και η τύχη του πίνακα αγνοούνται…

Μέσα από την αναζήτηση του χαμένου πίνακα, θέλησα να εξερευνήσω τους εύθραυστους δεσμούς που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν, τη σχέση της απώλειας με τη μνήμη, αλλά και την απόσταση ανάμεσα σε αυτό που συνέβη και αυτό που μεταφέρεται, την αλήθεια και τις αφηγήσεις της. Και τελικά, τι είναι αυτό που έχουμε περισσότερο ανάγκη, την αλήθεια ή τους μύθους;

Θα μοιραστείτε μια μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);

Το πρώτο μου μυθιστόρημα είναι το Γκάτερ, Κέδρος. Είναι η ιστορία ενός νεαρού κομίστα που άθελά του, εξαιτίας της μανίας του να σκιτσάρει όπου σταθεί κι όπου βρεθεί, γίνεται μάρτυρας ενός παράξενου εγκλήματος. Νύχτα σε μια καφετέρια, ο Αλέξανδρος Δαμιανός σκιτσάρει το πρόσωπο του άγνωστου άντρα που κάθεται σε μια γωνιά. Το σκίτσο όμως αυτό δεν είναι παρά μόνο η αρχή, η πρώτη εικόνα σε μια ιστορία που αρχίζει να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια του, σαν τα κόμικς που σχεδιάζει. Δύο σκοτεινοί τύποι πλησιάζουν και λένε κάτι στον άγνωστο. Ο άγνωστος τους ακολουθεί  έξω. Ο Αλέξανδρος είναι σίγουρος πως βλέπει ένα πιστόλι. Ή μήπως έτσι του φάνηκε; Τα λιγοστά καρέ που έχει σκιτσάρει, το πρώτα καρέ μιας άγνωστης ακόμη σ’ εκείνον ιστορίας, θα τον οδηγήσουν σε μια περιπέτεια όπου ξαφνικά ο ίδιος θα αρχίσει να βιώνει σαν μυθιστορηματικός ήρωας, ενώ παράλληλα προσπαθεί να την κατανοήσει μέσα από τη ματιά του κομίστα. Νιώθοντας εγκλωβισμένος σ’ ένα περιβάλλον που δεν τον χωράει, ανάμεσα σε ένα πατέρα που αντιστρατεύεται τα όνειρά του και βασανισμένος από τον έρωτά του για την υπέροχη Ιζαμπέλλα, ο Αλέξανδρος ψάχνει καρέ-καρέ την αλήθεια.

Στο Γκάτερ, μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση θέλησα να αφηγηθώ την ιστορία με τη φωνή και τη ματιά του νεαρού αγοριού. Ο λόγος του να είναι όσο κοντύτερα γίνεται στο αφηγηματικό ύφος των κόμικς. Κι ενώ από τη μια με απασχόλησε η αστυνομική πλοκή και η δράση, εξίσου σημαντική έμφαση θέλησα να δώσω και σε μια άλλη διάσταση, της προσωπικής ιστορίας του ήρωα, τις αγωνίες και τις δυσκολίες που κρύβονται στο πέρασμα προς την ενηλικίωση.

Το μόνο διήγημα που έχω γράψει ως τώρα είναι το Σπουδή στο Πράσινο, στη συλλογή του Κέδρου, Ονόματα. Ως ήρωα επέλεξα τον Κόναν Ντόιλ. Η ιστορία εξελίσσεται το 1882, στο Πλίμουθ, όταν ο συγγραφέας ήταν ακόμη νεαρός γιατρός και αφηγείται μια φανταστική συνάντηση του Ντόιλ με τη μυστηριώδη ασθενή με το πράσινο φόρεμα. Η σύντομη αυτή ιστορία αναζητά τα ερεθίσματα που οδήγησαν τον Ντόιλ στη δημιουργία του διάσημου μυθιστορηματικού ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς.

Το πρώτο μου βιβλίο, Άκου μια ιστορία: η παραδοσιακή τέχνη της προφορικής αφήγησης και η αναβίωσή της στις μέρες μας, Ακρίτας, είναι μια συλλογή αγαπημένων μου κειμένων, μεταφρασμένα από εμένα, που πραγματεύονται την τέχνη του παραδοσιακού ιστορητή. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, συμπεριλαμβάνονται συνεντεύξεις που πήρα από διάσημους σύγχρονους ιστορητές, που προσπαθούν να αναβιώσουν την τέχνη του ιστορητή.

Παιδικά βιβλία άρχισα να γράφω μετά την έκδοση του Άκου μια ιστορία. Το βασικό μου ερέθισμα ήταν η μελέτη μου πάνω στην προφορική αφήγηση. Θέλησα να δοκιμάσω να γράψω σύντομες ιστορίες, εμπνευσμένες από παραδοσιακές ιστορίες αρχικά, στα δύο πρώτα βιβλία κυρίως, με έναν σύγχρονο λόγο αλλά διατηρώντας την απλότητα και αμεσότητα του ύφους του παραδοσιακού ιστορητή.

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Σπάνια. Χρειάζομαι τον υπολογιστή μου και βρίσκω απαραίτητη την ησυχία του γραφείου μου. Δεν γράφω σχεδόν ποτέ στο χαρτί, παρά μόνο σημειώσεις. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το διήγημα Σπουδή στο Πράσινο. Βρισκόμουν για ώρες στο θάλαμο αναμονής ενός οφθαλμιατρείου εξαιτίας ενός προβλήματος που είχα στα μάτια μου και το μόνο που είχα στο νου, ήταν πως πολύ σύντομα έπρεπε να παραδώσω ένα  διηγήμα στον Κέδρο για το οποίο ακόμη δεν είχα γράψει ούτε λέξη. Είχα αποφασίσει πως θα έγραφα για τον Κόναν Ντόιλ, είχα διαβάσει ήδη αρκετά βιβλία για τον συγγραφέα, βιογραφίες, μελέτες πάνω στο έργο του, είχα ξαναδιαβάσει κάποιες ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς, βιβλία πάνω στη βικτωριανή εποχή, υποθέσεις που απασχόλησαν τον τύπο στα χρόνια που ζούσε ο Ντόιλ, όμως ακόμη δεν είχα καταλήξει στη δική μου ιστορία. Κι εκεί, περιμένοντας, την βρήκα. Στο σημειωματάριο που πάντοτε περιφέρω μέσα στην τσάντα μου, άρχισα να γράφω. Δεν είναι τυχαίο που το διήγημά μου ξεκινά στο θάλαμο αναμονής ενός ιατρείου. Μόνο που εκείνο το ιατρείο, της ιστορίας μου, βρίσκεται στο Πλίμουθ, το 1882 και η ασθενής, η μυστηριώδης κοπέλα με το πράσινο φόρεμα, αντίθετα από εμένα, δεν θα βρει την γιατριά που αποζητά…

Σας ακολούθησε ποτέ κανένας από τους ήρωες των βιβλίων σας; Μαθαίνετε τα νέα τους;

Τελειώνοντας το Γκάτερ, μου πήρε καιρό να αποβάλλω από το νου μου τον Αλέξανδρο. Είχα συνηθίσει να ζω καθημερινά στο μυαλό του δεκαοχτάχρονου κομίστα ήρωά μου. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση σε ρουφά μέσα της. Τα τελευταία τρία χρόνια, γράφοντας To Απαραίτητο Φως, ζω συνεχώς με δυο νέες ηρωίδες και πολλούς άλλους χαρακτήρες, χωμένη στο σήμερα και στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα που τελείωσα, τόσο οι ήρωες όσο και ο κόσμος τους, σιγά σιγά χάνονται για άλλη μια φορά.

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Συνήθως οι ιδέες μου διαμορφώνονται μέσα από τα διαβάσματά μου πάνω σε θέματα που με ενδιαφέρουν και όχι διαβάζοντας άλλα μυθιστορήματα. Κρατώ σημειώσεις για χαρακτήρες ή ιστορίες που αυθόρμητα μου έρχονται στο νου. Όλα όμως αλλάζουν όταν αρχίζω να γράφω. Μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, με τα χέρια στο πληκτρολόγιο, νιώθω σαν να σκέφτομαι με τα δάχτυλα.

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Ξεκινώ γνωρίζοντας πάντα το τέλος της ιστορίας μου. Κάνω αυστηρά σχεδιαγράμματα για την πλοκή και τους χαρακτήρες, που συχνά όμως δεν ακολουθώ, αλλά ανασκευάζω συνεχώς, παράλληλα με το γράψιμο. Πολλοί φίλοι συγγραφείς μού λένε πως το να κάνεις σχεδιαγράμματα σου κόβει τον αυθορμητισμό. Εγώ όμως βρίσκω την ελευθερία μου μονάχα πίσω από τα σχεδιαγράμματα. Είμαι λίγο σαν το παιδί που νιώθει μεγαλύτερη ελευθερία μέσα στον κήπο με τον πανύψηλο φράχτη απ’ότι στον κήπο χωρίς περίφραξη. Γιατί στον περιφραγμένο κήπο νιώθει πιο ελεύθερο να κλωτσήσει με δύναμη τη μπάλα του. Δεν κινδυνεύει να καταλήξει από τη δυνατή κλωτσιά του στην λεωφόρο, στην άκρη του κήπου. Όσο για την μουσική, δεν ακούω ποτέ όταν γράφω, ούτε όταν διαβάζω.

Ποιες είναι οι σπουδές σας και πώς βιοπορίζεστε; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφηση των σπουδών και της εργασίας σας στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

Σπούδασα Ιστορία στην Αμερική, στο Brown University, και συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία, στην Αγγλία, στο πανεπιστήμιο του Cambridge. Στην εφηβεία μου δεν ήθελα να ασχοληθώ με τίποτα καλλιτεχνικό. Ίσως από αντίδραση στους γονείς μου. Η μητέρα μου είναι σκηνοθέτιδα και ο πατέρας μου ασχολήθηκε για πολλά χρόνια με τον κινηματογράφο, ως παραγωγός. Ο Θίασος, του Θ. Αγγελόπουλου, ήταν η πρώτη του ταινία. Τελικά δεν τα κατάφερα να ξεφύγω… Στο τελευταίο μου μυθιστόρημα η ηρωίδα εργάζεται στο μουσείο ανθρωπολογίας και αρχαιολογίας, Pitt Rivers, στην Οξφόρδη. Κατά τα άλλα δεν έχω τίποτα κοινό μαζί της πέρα από κάποιες γνώσεις στην κοινωνική ανθρωπολογία.

Γράψατε ποτέ ποίηση – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Όχι, ποτέ. Δεν μου ταιριάζει.

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;  

Θα έγραφα κάτι για το σύνθετο ζήτημα της διεκδίκησης από τους νόμιμους κληρονόμους τους και της επιστροφής σε εκείνους, των κλεμμένων έργων τέχνης από τους ναζί.

Τι γράφετε τώρα; 

Μόλις τελείωσα Το Απαραίτητο Φως, 632 σελίδες, ύστερα από 3,5 χρόνια συνεχούς εργασίας. Δικαιούμαι να πάρω μια ανάσα…

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Οι πρώτοι συγγραφείς που μου έρχονται αυθόρμητα στο νου: Μ. Μπουλγκάκοφ, Ι. Τουργκένιεφ, Ο. Ντε Μπαλζάκ, Τ. Μαν, Σ. Τσβάιχ, Ε. Χέμινγκγουει, Τ. Στάινμπεκ, Κ. Βόνεκγκατ, Φ. Σ. Φιτζέραλντ, Λ. Ντάρελ, Β. Ναμπόκοφ, Τζον λε Καρέ, Γκράχαμ Γκρήν, Χένρι Μάνκελ, Π. Ντ. Τζέιμς, Τζον Μπάνβιλ, Σεμπάστιαν Φωκς, Κόλιν Ντέξτερ, Ναγκίμπ Μαχφούζ, Μπ. Σλίνκ, Σώμερσετ Μωμ, Φ. Κερ.

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία.

«Σημειώσεις ενός επαρχιακού γιατρού», του Μπουλγκάκοφ. «Πατέρες και γιοί», του Τουργκένιεφ. «Χαμένα όνειρα», του Μπαλζάκ. «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο», του λε Καρέ. «Τα γράμματα του Βαν Γκογκ στον Τέο». Η «Βιογραφία του Κιμ Φίλμπι», του Φίλιπ Νάιτλι. «Ο Λαγός με τα κεχριμπαρένια μάτια», του Ε. Ντε Βαλ. «Ο Μπαλζάκ και η μικρή κινέζα ράφτρα», του Ντάι Σούτσι. «Επιχείρηση Μίνσμιτ», του Μπεν Μάκινταϊρ. «Η γυναίκα στα λευκά», του Γουίλκι Κόλλινς.  «Dracula», του Μπραμ Στοκερ. Oι «Χαμένοι», του Μέντελσον. «Το παζάρι του Φάουστ», του Τζ. Πετρόπουλος. «Η μορφολογική ανάλυση του παραμυθιού κατά τον Β. Πρόπ». «Η μορφή του φιλμ», Σ. Αϊζενστάιν. «Logicomix», του Α. Δοξιάδη

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Του Τσέχωφ και του Μπόρχες.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Μα φυσικά, ο Απόστολος Δοξιάδης!

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Σέρλοκ Χολμς

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

Δεν έχω «αγαπημένο» σύγχρονο περιοδικό. Μου αρέσουν πολλά από τα λογοτεχνικά περιοδικά που βγαίνουν σήμερα. Θαυμάζω όμως τα Νέα Γράμματα. Ένα περιοδικό της Γενιάς του ’30.

Τι διαβάζετε αυτό τον καιρό;

Δυστυχώς δεν διαβάζω όση λογοτεχνία θα ήθελα. Πάντα πέφτω με τα μούτρα σε βιβλία που έχουν να κάνουν με θέματα που πραγματεύομαι στο γράψιμό μου. Τον τελευταίο καιρό ήταν Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βιβλία γύρω από τη Γενιά του ’30, για την ζωγραφική και την τέχνη της βικτωριανής Γλασκόβης, για τους εξπρεσιονιστές γενικότερα. Στον χρόνο που μου μένει, συνήθως ξαναδιαβάζω αγαπημένα μου βιβλία από την κλασική λογοτεχνία και ελάχιστα καινούργια.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Μια μέρα στο Underground του Λονδίνου, πηγαίνοντας προς την Euston Square, στο πανεπιστήμιο UCL όπου εργαζόμουν για το καλοκαίρι σε ένα εργαστήρι Νευροεπιστημών, καθώς διάβαζα τους Λαβύρινθους του Μπόρχες αναρωτήθηκα για πρώτη φορά, τι στο καλό έκανα με τη ζωή μου. Ίσως η ξαφνική αμφισβήτηση του δρόμου που είχα επιλέξει, να είχε να κάνει και με το συγκεκριμένο βιβλίο. Είχε σταθεί το πρώτο ερέθισμα. Γυρίζοντας τον Σεπτέμβρη στην Αμερική —στα αμερικάνικα πανεπιστήμια υπάρχει αυτή η δυνατότητα πριν το τέλος της δεύτερη ακαδημαϊκής χρονιάς—άλλαξα το πτυχίο μου από Βιολογία σε Ιστορία. Το ότι ήθελα να γίνω συγγραφέας, το αποδέχθηκα αργότερα.

Περί αδιακρισίας

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Αγαπώ τον Tαρκόφσκι και τον Κουροσάβα. Φέτος έτυχε να βρίσκομαι για οικογενειακούς λόγους κάποιους μήνες στην Αγγλία. Η θεατρική παράσταση που με γοήτευσε ήταν το ανέβασμα από τον R. Eyre του «Τhe Dark Earth and the Light Sky» του Nick Dear, πάνω στη ζωή του ποιητή Edward Thomas. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ καλύτερες ερμηνείες, επιλογή ηθοποιών ή σκηνοθεσία, γι’ αυτό το έργο που έχει να κάνει με την τόσο αινιγματική μορφή του E. Τhomas και τη σχέση του με τον ποιητή και μέντορά του R. Frost.

Οι εμπειρίες σας από το διαδικτυώνεσθαι;

Τρέμω μην εθιστώ. Tο αποφεύγω όσο μπορώ.

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής ή αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

Αυτό τώρα θα ήταν δώρο ή κατάρα;

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Τα βιβλία που πραγματικά αγάπησα, είναι εκείνα που διάβασα στην εφηβεία μου. Δεν ξέρω γιατί…

Στις εικόνες: Mikhail Bulgakov, Kurt Vonnegut. John Steinbeck, Philip Kerr, John Banville και οι θεατρικοί χαρακτήρες των Robert Frost και Edward Thomas στην αναφερόμενη από την συγγραφέα παράσταση.